Jacquerie
A Jacquerie foi unha revolta campesiña que ocorreu no norte de Francia entre o 28 de maio e o 24 de xuño de 1358, durante a Guerra dos Cen Anos. A designación deriva de Jacques Bonhomme, o nome con connotación paternalista dado xenericamente ao labrego da rexión. A revolta iniciouse de forma espontánea, reflectindo a sensación de desespero en que vivían as camadas máis pobres da sociedade, despois da Peste Negra, nunha altura en que Francia se encontraba nun baleiro de poder e á mercede das compañías libres, bandas de mercenarios renegados que vagaban polo país. As elites acabaron por afogar a revolta en menos dun mes, matando no proceso cerca de 20.000 homes, o que viría a contribuír ao agravamento das condicións demográficas do país.
A palabra Jacquerie pasou a ser sinónimo de rebelión campesiña, e por séculos a nobreza viviu co temor de que se repetise o episodio. Na memoria popular, a Jacquerie é vista como unha serie de masacres feitas polos labregos contra a nobreza. Na realidade, porén, os servos rebeldes estaban máis preocupados coa pillaxe, a comida e a bebida dos castelos que co asasinato dos seus ocupantes. Frecuentemente esquécese que cregos, artesáns e pequenos mercadores ocasionalmente se xuntaban aos campesiños durante estas rebelións.
Antecedentes editar
A situación política en Francia a mediados do século XIV era política e socialmente caótica. O país fora gravemente afectado pola epidemia de peste negra que deflagrara en 1348 e custara a vida de cerca dun terzo da poboación. A doenza atacou a todas as clases sociais e decimou os campesiños, comprometendo a produción agrícola, o que á súa vez causou fame e aumento de prezos. En 1356, aínda na resaca desta epidemia, Francia perdeu a Batalla de Poitiers fronte a Inglaterra de forma desastrosa. O condestable de Francia e os seus dous mariscais, así como un sector notable da nobreza, perderan a vida no enfrontamento. O rei Xoán II, o Bo, o seu fillo máis novo Filipe de Valois e moitos outros foran feitos prisioneiros e levados polo Príncipe Negro. Todos estes personaxes importantes debían pagar un rescate pola súa liberación. O rescate do rei era unha fortuna que arruinaría o país, pero alén do peso económico, a falta do soberano lanzou o país nun baleiro de poder, entregado á loita entre Carlos, o Delfín, herdeiro de Xoán II, e a burguesía de influencia crecente. Alén de todos os problemas internos, o campo era asolado por bandas de mercenarios, renegados e expropiados que pillaban e devastaban aldeas e vilas. A protección dos campesiños de malfeitores era unha responsabilidade do señor nobre que detiña as terras, mais nesta altura a nobreza estaba igualmente despoboada debido á peste, ás mortes en combate e á ruína debido aos impostos e rescates, sendo incapaz de prestar o auxilio necesario.
A Jacquerie editar
Resentidos contra a falta de protección e desencantados co estatuto do nobre despois das derrotas humillantes de Crécy e Poitiers, os campesiños revolvéronse contra a clase dominante. A rebelión comezou o 28 de maio de 1358 na aldea de St. LeusurOise, despois dunha reunión de campesiños. Os ánimos exaltáranse, a indignación contra a clase nobre subiu de ton e os homes reuniron as armas que puideron e invadiron a casa do señor local. A familia foi asasinada e a propiedade incendiada. A violencia propagouse ás aldeas veciñas e días despois o motín era xeneralizado, participando nel milleiros de campesiños enfurecidos. O cronista Jean Froisart rexistrou máis de 150 propiedades destruídas nas rexións de Coucy, Soisons, Amiens e Laon sen que houbese intervención contraria aos campesiños. En vez de reaccionar, os señores locais fuxiron para as cidades próximas coas familias, abandonando as súas casas e bens á pillaxe. O clero tamén foi afectado e algúns mosteiros e igrexas foron queimados.
No medio da anarquía que caracterizaba o movemento, xurdiu Guillaume Cale, un home da Picardía con carisma e capacidade de liderado suficiente para influenciar ós seus iguais. Cale organizou un consello e procurou estabelecer unha xerarquía militar nas hordas de campesiños, organizando loxística e batallóns militares. Adoptou o grito de guerra Montxoie et St. Denis!, o grito do rei, para subliñar o feito de que os Jacques non estaban contra a casa real, mais si contra os nobres. Cale conseguiu tamén o apoio de varias cidades para a causa e a simpatía de varios sectores da burguesía. Tamén algúns artesáns e comerciantes se adheriron á causa. Entre os simpatizantes da revolta contábase Etienne Marcel, preboste de París e líder da oposición ao partido realista do Delfín Carlos.
A pesar do comando de Guillaume Cale e os seus capitáns, a masa de campesiños en revolta non estaba unificada en ningún ideal común, alén da manifestación de desagrado. É incerto se entre os líderes da revolta había planos ou non para unha mudanza fundamental na organización política.
A 9 de xuño, a horda de campesiños de cerca de 9.000 homes dirixiuse para a cidade de Meaux, onde se encontraba a familia real, incluíndo o Delfín e a muller Xoana de Borbón, as fillas do casal e innúmeras señoras nobres que procuraran protección ó lado do rexente. Os dous líderes da cidade xuraron "defender a honra" das damas presentes (ou sexa, impedir que fosen violadas polos campesiños) mais non conseguiron ofrecer resistencia ao ataque dos labregos.
A esta altura xorden o Captal de Buch e Gastón Febo, Conde de Foix, dous cabaleiros regresados dunha campaña na Prusia. Ningún dos dous homes debía lealdade á casa de Valois, mais a idea de innúmeras damas en perigo foi suficiente para tomaren a decisión de ir a Meaux cos seus exércitos. Buch e Foix entraron na cidade con 120 homes e ocuparon a ponte que conducía á cidadela. O resultado foi a morte de centenas de Jacques e un día de gloria para os cabaleiros defensores. O evento motivou o inicio dunha resposta concertada da nobreza contra a Jacquerie. Ó pouco tempo pediuse axuda militar aos condados veciños de Flandres e Hainaut e ao ducado de Brabante.
De entre os nobres que responderon á chamada para dominar a Jacquerie encontrábase o Rei Carlos II de Navarra, un home conflitivo e envolto había anos en enfrontamentos diplomáticos coa coroa de Francia. A Carlos II interesáballe resolver a situación, non só porque isto lle traería dividendos políticos, senón porque era conde de Evreux, un dos territorios afectados. O 10 de xuño o exército de Carlos II aproximouse aos Jacques. Cale, que comandaba esta horda, ordenou a retirada para París, mais os campesiños rexeitaron obedecelo. Os dous exércitos encontráronse en Clermont e Cale ordenou formación para a batalla, organizando as súas tropas en tres batallóns e dispondo os arqueiros nunha posición defensiva. Sorprendido pola resistencia organizada, Carlos II decidiu mudar de táctica e convidou a Cale a negociar. O líder campesiño aceptou, pensando que sería tratado con respecto, pero foi preso e executado e os seus homes perseguidos e masacrados.
Entre tanto, no norte, os Jacques foron dominados polo exército comandado por Enguerrand VII, señor de Coucy. O 24 de xuño máis de 20.000 campesiños morreron e a rexión estaba devastada.
Consecuencias editar
Despois da peste, a fame e o bandoleirismo que asolaran a rexión, o principal tributo da represión da Jacquerie foi en termos demográficos. Os campos fértiles do norte de Francia perderon aínda máis mans para traballalos, o que resultou en máis fame e pobreza. A clase campesiña non foi a única afectada: sen homes para traballar as súas terras, os propios nobres acabaron por perder moito do seu rendemento. En París, o liderado de Etienne Marcel ficou seriamente comprometido polo seu apoio á revolta. O preboste acabou asasinado pouco tempo despois, o que consolidou a posición do Delfín como líder nacional.
Véxase tamén editar
| A Galipedia ten un portal sobre: Historia |
Bibliografía editar
- A Distant Mirror The calamitous 14th century, por Barbara Tuchman (cap. VII)
- COSTA, Ricardo da. "Revoltas camponesas na Idade Média. 1358: a violência da Jacquerie na visão de Jean Froissart", en CHEVITARESE, André (org.). O campesinato na História (ISBN 85-7316-272-4). Rio de Janeiro: Relume Dumará/FAPERJ, 2002, p. 97-115.