O digoriano, Дигоронау (digoronau) para os nativos, (falado ao oeste de Iristán do Norte ("Osetia"), no distrito de Дигорæ (Digoria, en ruso Digorá), é unha variante lingüística da lingua oseta, é ás veces considerada lingua autónoma e de seu. A outra variante principal é o iron (chamado polos nativos "irón" ou "ironau") que é ademais a variente máis amplamente falada e a lingua literaria, e que é como se lle coñece á lingua "oseta" moderna.

É por tanto xunto co iriano e o xásico un descendente directo da lingua escita falada polo pobo escita, rama occidental ou escito-sármata.

O digoriano ten tamén tradición literaria de seu pero pouca, aínda que está a crecer máis nestas últimas décadas. Os nenos apréndeno na escola, e os medios de comunicación úsana hoxe en día.^[2]

As diferenzas entre ámbalas dúas variantes son moitas, tanto a nivel fonético, coma morfolóxico, sintáctico e semántico. Algúns iranistas rusos considérana lingua de seu:

Fedar Takazov, no recente Diccionario digoriano-ruso, fala sempre de lingua digoriana, mentres o seu editor refírese a ela coma dialecto digoriano.
O propio М. I. Isaev no seu traballo sobre o digoriano Дигорский диалект осетинского языка (Digorskij dialekt osetinskogo jazika = O dialecto digoriano da lingua oseta), tamén ás veces fala de lingua e ás veces de dialecto.

O nome

O adxectivo digoriano fai referencia ao relacionado cos habitantes de Digoria (en digorés Дигорæ e iriano Дигор, en ruso díse Digorá (Дигорa)), distrito de Iristán Norte-Alania (nome autóctono), coñecido como Osetia do Norte-Alania. Os digorianos chaman á súa lingua Дигоронау (digoronau) ou Дигорон æвэаг (digoron ævzag, que quere dicir lingua digoresa) e así mesmo digoron ou дигорæттæ (digorættæ, que quere dicir pobo digoriano. A terminación -on fai relación a pertenza dun pobo e -au á lingua que fala un pobo.

Pode que atopemos escrito digor, pero esta palabra non é a correcta. En inglés aparece tanto coma digorian (correcto, xa que fai mención a que é relativo ao pobo de Digoria) coma digor (incorrecto, é un calco do ruso pero que está moi estendido) e desta última palabra, por culpa dos medios de comunicación, pasa á moitísimas linguas. Facer calcos do inglés ou incluso do francés pódese acabar facendo verdadeiros e curiosos erros fonéticos^[3]

Diferenzas entre o digoriano e o iriano ou literario

No sitema vocálico, exemplos:

irano [ɨ] digoriano [i] : фыд / фидæ - pai
irano [i] digoriano [e] : хид / хед - ponte
irano [u] digoriano [o] : æрду / æрдо - cavelo, pelo
irano [Co] digoriano [Cʷæ] : хо / хуæрæ - irmá
irano -Ø digoriano -æ : æхсæв / æхсæвæ - noite
irano [ʤ] digoriano [ɡ] : джитын / игетун - dubidar, vacilar

Na morfoloxía:

Uso do artigo determinado fronte a carencia deste no iriano (aínda que este ten certas peculiaridades fonéticas, que indican que antigamente puido terse usado).

Non fai uso do caso gramatical comitativo.

No léxico:

O digoriano e moito máis arcaizante, conserva unha sílaba máis có iriano.

O alfabeto

Digoriano; Дигоронау, digoronau'
Pronuncia:	/digoro'naw/
Falado en:	Rusia
Rexións:	Cáucaso
Total de falantes:	Uns 15.500
Familia:	Indoeuropea; Indoirania; Irania; Oriental; Oriental setentrional; Escita; Escito-sármata; Alano; Digoriano
Escrita:	Alfabeto cirílico iriano
Status oficial
Lingua oficial de:	Cooficial .
Regulado por:	Ningún
Códigos de lingua
ISO 639-1:	-
ISO 639-2:	-
ISO 639-3:	-
SIL:	-
Mapa
	Distrito de Digoria no mapa de Iristán Norte-Alania
Status

Usa o mesmo alfabeto cá súa lingua irmá, o iriano.

Oseto cirílico	IPA	Exemplo en oseto	Transliteración (Academia das Ciencias)	Alfabeto latino (1923-1937)	Similitude co Galego
А а	[a]	арв, кад	A a (arv, kad)	A a (arv, kad)	arte
Æ æ	[æ]	æмбал, сæр	Æ æ (æmbal, sær)	Æ æ (æmbal, sær)	inglés bag
Б б	[b]	балц, саби	B b (balc, sabi)	B b (balc, sabi)	balón
В в	[v]	вæййы, тæвд	V v (væjy, tævd)	V v (væjjy, tævd)	port."viver"
Г г	[g]	гал, нæмыг	G g (gal, næmyg)	G g (gal, næmyg)	gol
Гъ гъ	[gʔ]	æгъдау, сагъæс	Gh gh (æghdau, saghæs)	H h (æhdau, sahæs)	non existe
Д д	[d]	дис, фæд	D d (dis, fæd)	D d (dis, fæd)	dado
Дж дж	[dʒ]	фыдджын	Dx dx (fyddxyn)	Dž dž (fyddžyn)	inglés "John"
Дз дз	[dz]	дзул, кудз	Dz dz (dzul, kuydz)	Dz dz (dzul, kuydz)	non existe
Е е	[e]	бел, денджыз	E e (bel, dendxyz)	E e (bel, dendžyz)	cera
Ё ё	[jo:]	слёт, ёлкæ	E e (sljot, jolkæ)	non había	iónico
Ж ж	[ʒ]	жакет, жанр	Jx jx (jxaket, jxanr)	---	non existe, port. gear, inglés pleasure
З з	[z]	зын, фæз	Z z (zyn, fæz)	Z z (zyn, fæz)	port. "mesa,casa", inglés "zoo"
И и	[i]	Ирон, бирæ	I i (Iron, biræ)	I i (Iron, biræ)	Iria, Iristán
Й й	[j]	миййаг, йæхи	J j (mijjag, jæhi,)	J j (mijjag, jæxi)	pai
К к	[k]	ком, бæркад	K k (kom, bærkad)	K k (kom, bærkad)	cousa
Къ къ	[kʔ]	къах, фæткъуы	Kh kh (khah, fætkhuy)	Kh kh (khax, fætkhuy)	non existe
Л л	[l]	лæг, бал	L l (læg, bal)	L l (læg, bal)	val, león
М м	[m]	мад, сымах	M m (mad, symah)	M m (mad, symah)	mes, mar
Н н	[n]	ном, æнус	N n (nom, ænus)	N n (nom, ænus)	nove, nome
О о	[o]	хох, дон	O o (hoh, don)	O o (xox, don)	dono
П п	[p]	пыл, æппæлгæ	P p (pyl, æppælgæ)	P p (pyl, æppælgæ)	pai
Пъ пъ	[pʔ]	пъа, пъырыпъыф	Ph ph (pha, phyryphyf)	---	non existe
Р р	[r]	рон, сæкæр	R r (ron, sækær)	R r (ron, sækær)	ron, rá, por
С с	[s]	сом, бæлас	S s (som, bælas)	S s (som, bælas)	son, soar
Т т	[t]	тæвд, стур	T t (tævd, stur)	T t (tævd, stur)	tenda
Тъ тъ	[tʔ]	тъæпæн	Th th (thæpæn)	Th th (thæpæn)	non existe
У у	[u]	устур, туркаг	U u (ustur, turkag)	U u (ustur, turkag)	puro, kurdo
Ф ф	[f]	(фæд, цæф)	F f (fæd, cæf)	F f (fæd, cæf)	favor, café
Х х	[h]	худ, бæх	X x (hud, bæh)	H h (xud, bæx)	ghato (con gheada)
Хъ хъ	[q]	(хъæу, арахъхъ)	Q q (qæu, araqq)	Q q (qæu, araqq)	non existe
Ц ц	[ts]	цонг, балц	C c (cong, balc)	C c (cong, balc)	tsar
Цъ цъ	tsʔ	цъаммар, цъиу	Ch ch (chammar, chiu)	Ch ch (chammar, chiu)	non existe
Ч ч	[t∫]	чиныг, айчы цъар	Č č (Činyg, Ajčy char)	chaira	Cx cx (cxinyg, ajcxy char)
Чъ чъ	[t∫ʔ]	чъиу	Cxh cxh (cxhiu)	---	non existe
Ш ш	[∫]	штат	Sx sx (sxtat)	---	novo, traxe
Щ щ	[ʃtʃ]	Щедрин	Sxcx sxcx (Sxcxedrin)	---	exchí (щи – sopa de repolo
Ъ	«`»	съезд	(s`ezd)	---	---
Ы ы	ɨ	сыл, фырт, пысылмон	Y y (syl, fyrt, pysylmon)	Y y (syl, fyrt, pysylmon)	---
Ь	«'»	июль, январь	(ijul', janvar')	---	---
Э э	[e],[ә]	экватор	E e (ekvator)	---	Edward
Ю ю	[ju:]	июль, Ататюрк	Ju ju (ijul', Atatjurk)	Ju ju (ijul, Atatjurk)	Iugoslavia
Я я	[ja]	январь, Таня	Ja ja (janvar', Tanja)	Ja ja (janvar, Tanja)	iate, Tania

Fonética

Sistema vocálico

[æ] [e] [i] [a] [o] [u]

	Anterior	Central	Posterior
Pechada	i /i/		u /u/
Media	e /e/		o /o/
Aberta	æ /æ/	a /a/

Sistema consonántico do digorés


	oclusiva xorda	glotalizada	sonora	nasal	fricativa	aspirante	lateral	vibrante
labiais	p	pʔ	b	m		v
dentais	t	tʔ	d	n	s	f	l	r
palatais	ʦ	ʦʔ	ʣ
velar	k	kʔ	g
uvular	q	qʔ
semi-vogais									w	j

Morfoloxía

O substantivo

Coma na maioría das linguas iranias, os substantivos non teñen morfema de xénero, polo que non se distinguen o masculino e o feminino. Existen, iso si, nomes propios de cada xénero.

As declinacións

- Exemplo : гал - boi


	singular	plural
Nominativo	гал	галтæ
Xenitivo	гали	галти
Dativo	галæн	галтæн
Adlativo	галмæ	галтæмæ
Ablativo	галæй	галтæй
Inesivo	гали	галти
Adesivo	галбæл	галтæбæл
Comparativo	галау	галтау

A determinación e indeterminación dos substantivos

A determinación

Polo xeral nas linguas iranianas non existe un artido determinado que acompañe ao nome, agás o grupo kurdo (kurdo, soraní etc.). No diasistema oseto curiosamente só existe a determinación coma tal no digoriano.

Para a definición do nome pónse ante el a partícula и:

барæг « (un) xinete»	и барæг «o (este) xinete»
бонигъæдæ «(un) tempo»	и бонигъæдæ «o (este, certo) погода»
гъолæ «альчик»	и гъолæ «o(este, определенный) альчик.

A indeterminación

Os adxectivos

O Comparativo

O Superlativo

Os pronomes determinados

Os pronemes persoais

	Singular					Plural
	1ª persoa	2ª persoa	3ª persoa			1ª persoa	2ª persoa	3ª persoa
	1ª persoa	2ª persoa	Masc.	Fem.	Neutro	1ª persoa	2ª persoa	3ª persoa
(Galego)	Eu	Ti	El	Ela	El/Iso	Nós	Vós	Eles,elas
Nominativo	æc	ду	e	e	e	мax	cумах	eтæ
Xenitivo	мæн	дæу	уой	уой	уой	мax	cумах	уони
Dativo	мæнæн	уомæн	уомæн	уомæн	махæн	сумахæн	уонæн
Adlativo	мæнмæ	дæумæ	уомæ	уомæ	уомæ	махмæ	сумахмæ	уонæмæ
Ablativo	мæнæй	дæуæй	уомæй	уомæй	уомæй	махæй	сумахæй	уонæй
Inesivo	-	-	уоми	уоми	уоми	-	-	уонæми
Adesivo	мæнбæл	дæубæл	уобæл	уобæл	уобæл	махбæл	сумахбæл	уонæбæл
Comparativo	мæнау	дæуау	им	ей	им	на́ми	ва́ми	уониау

Declinación das formas reflexivas dos pronomes persoais

	Singular			Plural
	1ª persoa	2ª persoa	3ª persoa	1ª persoa	2ª persoa	3ª persoa
N.	мæхуæдæг	дæхуæдæг	æхуæдæг	нæхуæдтæ	уæхуæдтæ	сæхуæдтæ
X.	мæхе	дæхе	æхе	нæхе	уæхе	сæхе
D.	мæхецæн	дæхецæн	æхецæн	нæхецæн	уæхецæн	сæхецæн
Adlativo	мæхемæ	дæхемæ	æхемæ	нæхемæ	уæхемæ	сæхемæ
Ablativo	мæхецæй	æхецæй	æхецæй	нæхецæй	уæхецæй	сæхецæй
Inesivo	-	-	-	-	-	-
Adesivo	мæхебæл	дæхебæл	æхебæл	нæхебæл	уæхебæл	сæхебæл
Comparativo	мæхейау	дæхейау	æхейау	нæхейау	уæхейау	сæхейау

Pronomes posesivos

Pronomes demostraivos

Pronomes indefinidos

Pronomes Relativos

Pronomes interrogativos

кa "quen" e ци "que"

	кa	ци
Nominativo	кa	ци
Xenitivo	кa	ци
Dativo	кa	ци
Dativo	кa	ци
Adlativo	кa	ци
Ablativo	кa	ци
Inesivo	кa	ци
Adesivo	кa	ци
Comparativo	кa	ци

cando? Кæд?

Os numerais

Os numerais cardinais

Cifra		Cifra		Cifra		Cifra		Cifra		Cifra
1	еу/йеу	11	еуæндæс	21	инсæй еу/йеу *	31	æртин еу	-	-	-	-
2	дууæ	12	дууадæс	22	инсæй дууæ	32	æртин дууæ	200	дууæ сæди	2.000	дууæ мини
3	æртæ	13	æртиндæс	23	инсæй æртæ	33	æртин æртæ	300	æртæ сæди	3.000	æртæ мини
4	цуппар	14	цуппæрдæс	24	инсæй цуппар	40	цуппор	400	цуппар сæди	4.000	цуппар мини
5	фондз	15	финддæс	25	инсæй фондз	50	фæндзай	500	фондз сæди	5.000	фондз мини
6	æхсæз	16	æхсæрдæс	26	инсæй æхсæз	60	æхсай	-	-	-	-
7	авд	17	æвддæс	27	инсæй авд	70	авдай	-	-	-	-
8	аст	18	æстдæс	28	инсæй аст	80	æстай	-	-	-	-
9	фараст	19	науæдæс	29	инсæй фараст	90	науæдзæ	-	-	-	-
10	дæс	20	дууин	30	æртин	100	сæдæ	1.000	мин	-	-

Nota: existen outras formas para esta numeración:

дууин еу / йеу, дууин дууæ, дууин æртæ, ... (21, 22, 23...)

еу æма инсæй, дууæ 'ма инсæй, æртæ 'ма инсæй, цуппар æма инсæй,... (21, 22, 23, 24...) еу æма дууин, дууæ 'ма дууин, ... (21, 22, ...)

Declinación dos numerais cardinais

Os numerais ordinais

фиццаг	primeiro
дуккаг	segundo
æртиккаг	terceiro
цуппæрæймаг	cuarto
фæндзаймаг	quinto
æхсæзæймаг	sesto
æвдæймаг	sétimo
æстæймаг	oitavo
фарæстæймаг	noveno
дæсæймаг	décimo
еуæндæсæймаг	undécimo/décimo primeiro etc.

O verbo

O infinitivo márcase coa terminación -ун. Exemplos :
амайун - cepillar
æййевун - cambiar, intercambiar, trocar
косун - traballar
цæрун - vivir

O adverbio

As preposicións

As conxuncións

Notas

↑ Artigo 17 da Constitución De Iristán do Norte-Alania
↑ Constitución da República Autónoma de Iristán Norte-Alania, Art. 17
↑ Un exemplo: as linguas iranias teñen o fonema /x/, unha cosoante fricativa uvular, pois este son existe, por exemplo en castelán e represéntase cun J, pois ás veces en vez de usar esta letra aparecen escritos os nomes cun dígrafo usado en inglés kh (que eles pronuncian como /k/), e isto é debido a que o inglés usa o seu sistema ortográfico para adaptar as palabras ou empréstimos ao seu sitema fonético; o francés usa o seu propio sistema, o alemán o seu (neste exemplo sería ch), e tanto o castelán coma o galego deben usar cadanseus sistemas.

Bibliografía

М.И. Исаев, Дигорский диалект осетинского языка, Moscou, Nauka. 1966. (en ruso)

Ligazóns externas

[1] Artigo 17 da Constitución De Iristán do Norte-Alania

[2] Constitución da República Autónoma de Iristán Norte-Alania, Art. 17

[3] Un exemplo: as linguas iranias teñen o fonema /x/, unha cosoante fricativa uvular, pois este son existe, por exemplo en castelán e represéntase cun J, pois ás veces en vez de usar esta letra aparecen escritos os nomes cun dígrafo usado en inglés kh (que eles pronuncian como /k/), e isto é debido a que o inglés usa o seu sistema ortográfico para adaptar as palabras ou empréstimos ao seu sitema fonético; o francés usa o seu propio sistema, o alemán o seu (neste exemplo sería ch), e tanto o castelán coma o galego deben usar cadanseus sistemas.

[1]

[2]

[3]

Lingua digoriana

Índice