Txoria txori
Txoria txori («O paxaro paxaro é») é un poema en éuscaro escrito por Joxean Artze en 1957. En 1968 Mikel Laboa musicouno e publicou a canción no álbum Bat-Hiru (1974), coa que obtivo grande éxito.
A canción tamén é coñecida como «Hegoak» («Les ailes» en francés ou «As ás» en galego), trala versión de Anne Etxegoien. En 2014 a cantante vascofrancesa conseguiu un Disco de Ouro en Francia, con máis de 60.000 copias, e estivo no top 10 dos máis vendidos no país galo.[1]
Letra editar
En éuscaro
Hegoak ebaki banizkio
nerea izango zen,
ez zuen alde egingo.
Hegoak ebaki banizkio
nerea izango zen,
ez zuen alde egingo.
Bainan, honela
ez zen gehiago txoria izango
Bainan, honela
ez zen gehiago txoria izango
eta nik...
txoria nuen maite
eta nik...
txoria nuen maite.En galegoSe lle cortase as ás
eu o que amaba era o paxaro.
sería meu,
non me escaparía.
Se lle cortase as ás
sería meu,
non me escaparía.
Mais así,
deixaría de ser paxaro.
Mais así,
deixaría de ser paxaro.
E eu...
eu o que amaba era o paxaro.
E eu...Joxean Artze en Txoria Txori
A letra editar
O poema que Artze escribiu con 25 anos trata sobre a liberdade e a posesión, o dominio e o respecto entre as persoas e animais. Deste xeito, expón o dilema que se presenta cando se quere a unha persoa ou un animal.
Por unha banda, pódese atar a persoa e posuíla coma unha ave nunha gaiola, co que deixa de ser a persoa (a ave) que nos fascina. Por outra banda, existe a opción de amar esa persoa na súa forma de ser natural e respectala, de forma que se quere marchar, poida facelo en calquera momento.[2]
A melodía editar
En 1968, estando Mikel Laboa e a súa muller Marisol Bastida no restaurante Aurrera de Donostia, viron impresos os versos do poema de Artze nos panos de mesa. Mikel levou un deles á casa e compuxo unha melodía para o poema.[3] A canción podíase interpretar como «un acto de resistencia contra o franquismo, que prohibía o éuscaro» e calquera lingua que non fose a castelá.[4]
Versións editar
Sobre as versións, Artze declarou sentirse emocionado de «ver tantas persoas diferentes interpretalo de maneiras tan diversas».
| Artista | Título | Álbum | Ano | Discográfica | |
| Mikel Laboa | «Txoria txori» | Bat-hiru | 1974 | Elkarlanean | |
| L'Arcusgi | «Egoak» | Resistenza | 1988 | Ricordu | |
| Hegoak | «Hegoak» | Hegoak | 1989 | Agorila | |
| Etsaiak | «Txoria txori» | Gerra Zikina | 1990 | Esan Ozenki | |
| Angel Katarain | «Txoria txori (Lekeitio)» | Txerokee, Mikel Laboaren Kantak | 1990 | Elkar | |
| Carmen Leñero | «Txoria txori» | Almuerzo en la Hierba | 1997 | AMFM Records / Opción Sonica USA | |
| Joan Baez | «Txoria txori» | Diamonds & Rust in the Bullring | 1998 | Gold Castle | |
| Portobello Bones | «Hasta cierto punto» | Refuse to keep silence | 1998 | PBB/Crash Disc | |
| Errobi Kanta | «Txoria txori - Oi gu hemen» | Euskal Kulturaren Mezulari - Baiona | 1998 | Idol/Agorila | |
| Itxaso & Daniel Pérez with Gorka Benítez | «Txoria txori» | New land-Lur berria | 2000 | Fresh Sound-World Jazz | |
| 2B2R | «L'auzel (Hegoak)» | D'aïci, d'ailleurs | 2003 | ||
| Ester Formosa | «Txoria txori» | Perquè vull i altres cançons imprescindibles. | 2004 | Ventilador Music | |
| Ontuak | «Hegoak» | Hola Festa! | 2004 | Idol/Agorila | |
| Maialen Errotabehere, Mixu eta Xabaltx | «Hegoak» | MMX | 2008 | Agorila | |
| John Kelly & Maite Itoiz, The Kelly Family | «Txoria txori» | The Blue Elf'S Dream - The Live Show | 2009 | ||
| Kepa Junkera (Pablo Milanésekin batera) | «Txoria txori» | Kalea | 2009 | Warner | |
| Hak'Amarra | «Txoria txori» | Bidaian | 2011 | Elkar | |
| Anne Etxegoien eta Aizkoa | «Hegoak (Les ailes)» | Les Voix Basques | 2013 | Otentik Produons / Sony Music | |
| Battista Acquaviva | «Hegoak - Txoria Txori» | Les chants de libertés | 2015 | Decca Records / Universal Music Group | |
| Sonakay | «Txoria txori» | 2016 | |||
| NAO | «Txoria txori» | Ata que o lume se apague | 2018 | Estudios Garate | |
| Salvador Sobral | «Txoria txori» | 2018 | |||
| Moonshine Wagon | «Txoria txori» | Straight from the Mud | 2019 | Moonshine Wagon | |
| Isseo & Dodosound | «Txoria txori» | Same Love | 2019 | Mundo Zurdo |
Notas editar
- ↑ Guerrero, Jose A. (19 de xaneiro de 2014). "Anne Etchegoyen triunfa en Francia cantando en euskera". Diario Vasco (en castelán). Consultado o 9 de agosto de 2017.
- ↑ "Un poeme amoureux" (en francés). Arquivado dende o orixinal o 19 de abril de 2016. Consultado o 13 de xaneiro de 2018.
- ↑ Durán Rodríguez, José (11 de febreiro de 2018). "Mikel Laboa, el pájaro sin jaula de la música vasca". El Salto. Consultado o 16 de febreiro de 2018.
- ↑ "La petite histoire" (en francés). Arquivado dende o orixinal o 03 de marzo de 2016. Consultado o 13 de xaneiro de 2018.