Tomás de Zumalacárregui
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde marzo de 2015.) |
Tomás de Zumalacárregui y de Imaz, ou Tomas Zumalakarregi Imatz en éuscaro, nado en Ormaiztegi en 1788 e finado en Zegama en 1835, coñecido popularmente Tío Tomás ou Osaba Tomas, foi un militar español de orixe vasco que chegou a xeneral carlista durante a primeira guerra carlista.
  | |
| Nome orixinal | (es) Tomás de Zumalacárregui e Imaz (eu) Tomas Zumalakarregi Imatz |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | 29 de decembro de 1788 Ormaiztegi, España |
| Morte | 24 de xuño de 1835 (46 anos) Zegama, España |
| Causa da morte | Sepse |
| Datos persoais | |
| Outros nomes | Tío Tomás El lobo de Las Amezcoas |
| País de nacionalidade | España |
| Relixión | Catolicismo |
| Actividade | |
| Ocupación | militar , carlist soldier (en)  |
| Período de actividade | 1808 - 1835 |
| Lingua | Lingua castelá e lingua éuscara |
| Carreira militar | |
| Lealdade | España |
| Rango militar | capitão-general (pt) |
| Conflito | Guerra da Independencia española e primeira guerra carlista |
| Outro | |
| Título | Duque |
| Irmáns | Miguel Antonio de Zumalacárregui |
Traxectoria editar
Naceu no seo dunha familia moi modesta, penúltimo dos once fillos do matrimonio formado por Francisco Antonio Zumalacárregui Múgica, escribano real, e Ana María Imaz Altolaguirre. Quedou orfo de pai aos catro anos e a súa nai decidiu ir vivir a Iriarte-Erdikoa, onde realizou os seus estudos elementais. En 1801 marchou a Idiazábal para formarse na práctica da escribanía e en 1804 instalouse en Pamplona para proseguir cos seus estudos.
En 1808, ao comezar a guerra de independencia marchou a Zaragoza para alistarse, participou no primeiro sitio da cidade, na batalla de Tudela e no segundo sitio de Zaragoza, tras ser feito prisioneiro conseguiu escapar, uníndose ao grupo de Gaspar de Jáuregui (El Pastor), pero persoa estrita e moi relixiosa, non se adaptou á vida desordenada da guerrilla polo que se incorporou ás forzas regulares en canto puido, concretamente ao primeiro batallón de Gipúscoa co rango de oficial, e en 1812 recibiu o grao de capitán. Tras a guerra permaneceu no exército e foi arquiveiro da Capitanía Xeneral do País Vasco.
Home de ideas absolutistas, durante o trienio liberal, foi apartado do servizo activo, púxose ás ordes de Quesada, un dos militares realistas sublevados, combateu cos Cen Mil Fillos de San Luís en Aragón e ascendeu a tenente coronel, tras a restauración de Fernando VII no trono de España e a volta do absolutismo en 1823 formou parte da comisión militar para a represión dos delitos políticos e en 1829 ascendeu a coronel e en 1832 ocupou o posto de gobernador militar de Ferrol, enfrontado coas autoridades navais da localidade solicitou a licenza ilimitada e marchou a Pamplona.
Primeira guerra carlista editar
Tras a morte de Fernando VII marchou a La Berrueza (Navarra) e uniuse á sublevación carlista baixo o mando de Iturralde e Sarrasa. O 14 de novembro de 1833 os sublevados elixiron en Estella como xefe militar a Zumalacárregui, e comezou a organizar dende o nada en moi pouco tempo un eficaz continxente militar, equipándoo con armas tomadas aos exércitos cristinos nos campos de batalla ou en ataques contra fábricas ou convois, e consciente da súa inferioridade numérica e armamentística reproduciu a táctica guerrilleira que coñecía dende a guerra de independencia, amparándose no accidentado do relevo e no apoio de gran parte da poboación civil. O 7 de decembro de 1833 as deputacións de Biscaia e Álava convertérono no xefe das súas tropas. Durante o ano 1834 conseguiu a vitoria na maioría das accións militares, mesmo chegando a provocar a dimisión de Rodil no mando do exército cristino, pero na batalla de Mendaza a fins dese ano saíu derrotado e na batalla de Arquijas optou pola retirada.
Pero en marzo e abril de 1835, coa acción de Larremiar contra Francisco Espoz y Mina e a acción de Artaza contra Gerónimo Valdés, desfixo a tropa cristina que se viu na obriga de retirarse do País Vasco e Navarra, conservando tan só gornicións nas capitais de provincia e nalgunhas cidades da costa. Animado polos seus éxitos militares e pola necesidade de obter financiamento e recoñecemento internacional puxo sitio a Bilbao o 10 de xuño de 1835, o 15 de xuño mentres facía unha rolda de recoñecemento unha bala perdida deulle nunha perna, os seus homes trasladárono a Zegama e morreu o 24 de xuño de 1835, seguramente de septicemia.
Véxase tamén editar
| Commons ten máis contidos multimedia sobre: Tomás de Zumalacárregui |