Tomás de Zumalacárregui

Tomás de Zumalacárregui y de Imaz, ou Tomas Zumalakarregi Imatz en éuscaro, nado en Ormaiztegi en 1788 e finado en Zegama en 1835, coñecido popularmente Tío Tomás ou Osaba Tomas, foi un militar español de orixe vasco que chegou a xeneral carlista durante a primeira guerra carlista.

Tomás de Zumalacárregui

Nome orixinal	(es) Tomás de Zumalacárregui e Imaz
Biografía
Nacemento	29 de decembro de 1788 Ormaiztegi, España
Morte	24 de xuño de 1835 (46 anos) Zegama, España
Causa da morte	sepse
Outros nomes	Tío Tomás El lobo de Las Amezcoas
Relixión	Catolicismo
Actividade
Ocupación	militar, militar carlista
Período de actividade	1808 - 1835
Carreira militar
Lealdade	España
Rango militar	capitán xeneral
Conflito	Guerra da Independencia española primeira guerra carlista
Outro
Título	Duque
Irmáns	Miguel Antonio de Zumalacárregui
Descrito pola fonte	Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron Encyclopædia Britannica New International Encyclopedia (pt)

Traxectoria

Naceu no seo dunha familia moi modesta, penúltimo dos once fillos do matrimonio formado por Francisco Antonio Zumalacárregui Múgica, escribano real, e Ana María Imaz Altolaguirre. Quedou orfo de pai aos catro anos e a súa nai decidiu ir vivir a Iriarte-Erdikoa, onde realizou os seus estudos elementais. En 1801 marchou a Idiazábal para formarse na práctica da escribanía e en 1804 instalouse en Pamplona para proseguir cos seus estudos.

En 1808, ao comezar a guerra de independencia marchou a Zaragoza para alistarse, participou no primeiro sitio da cidade, na batalla de Tudela e no segundo sitio de Zaragoza, tras ser feito prisioneiro conseguiu escapar, uníndose ao grupo de Gaspar de Jáuregui (El Pastor), pero persoa estrita e moi relixiosa, non se adaptou á vida desordenada da guerrilla polo que se incorporou ás forzas regulares en canto puido, concretamente ao primeiro batallón de Gipúscoa co rango de oficial, e en 1812 recibiu o grao de capitán. Tras a guerra permaneceu no exército e foi arquiveiro da Capitanía Xeneral do País Vasco.

Home de ideas absolutistas, durante o trienio liberal, foi apartado do servizo activo, púxose ás ordes de Quesada, un dos militares realistas sublevados, combateu cos Cen Mil Fillos de San Luís en Aragón e ascendeu a tenente coronel, tras a restauración de Fernando VII no trono de España e a volta do absolutismo en 1823 formou parte da comisión militar para a represión dos delitos políticos e en 1829 ascendeu a coronel e en 1832 ocupou o posto de gobernador militar de Ferrol, enfrontado coas autoridades navais da localidade solicitou a licenza ilimitada e marchou a Pamplona.

Primeira guerra carlista

Tras a morte de Fernando VII marchou a La Berrueza (Navarra) e uniuse á sublevación carlista baixo o mando de Iturralde e Sarrasa. O 14 de novembro de 1833 os sublevados elixiron en Estella como xefe militar a Zumalacárregui, e comezou a organizar dende o nada en moi pouco tempo un eficaz continxente militar, equipándoo con armas tomadas aos exércitos cristinos nos campos de batalla ou en ataques contra fábricas ou convois, e consciente da súa inferioridade numérica e armamentística reproduciu a táctica guerrilleira que coñecía dende a guerra de independencia, amparándose no accidentado do relevo e no apoio de gran parte da poboación civil. O 7 de decembro de 1833 as deputacións de Biscaia e Álava convertérono no xefe das súas tropas. Durante o ano 1834 conseguiu a vitoria na maioría das accións militares, mesmo chegando a provocar a dimisión de Rodil no mando do exército cristino, pero na batalla de Mendaza a fins dese ano saíu derrotado e na batalla de Arquijas optou pola retirada.

Pero en marzo e abril de 1835, coa acción de Larremiar contra Francisco Espoz y Mina e a acción de Artaza contra Gerónimo Valdés, desfixo a tropa cristina que se viu na obriga de retirarse do País Vasco e Navarra, conservando tan só gornicións nas capitais de provincia e nalgunhas cidades da costa. Animado polos seus éxitos militares e pola necesidade de obter financiamento e recoñecemento internacional puxo sitio a Bilbao o 10 de xuño de 1835, o 15 de xuño mentres facía unha rolda de recoñecemento unha bala perdida deulle nunha perna, os seus homes trasladárono a Zegama e morreu o 24 de xuño de 1835, seguramente de septicemia.