Parque Nacional Rapa Nui

O Parque Nacional Rapa Nui é un parque nacional e Patrimonio da Humanidade da UNESCO situado na Illa de Pascua, Chile. Rapa Nui é o nome polinesio da illa de Pascua. A illa está situada no sueste do océano Pacífico, no extremo sueste do Triángulo Polinesio. A illa foi tomada por Chile en 1888. A súa fama e a súa condición de Patrimonio da Humanidade derivan das 887 estatuas de pedra existentes coñecidas co nome de "moai", cuxa creación atribúese aos primeiros rapanui que habitaron a illa ao redor do ano 300 d.C. Gran parte da illa foi declarada como Parque Nacional de Rapa Nui que, o 22 de marzo de 1996, a UNESCO designou Patrimonio da Humanidade baixo criterios culturais (i), (iii) e (v). O Parque Nacional Rapa Nui está agora baixo o control administrativo da Comunidade Indíxena Polinesia Ma'u Henua, que é o primeiro instituto autónomo da illa. O pobo indíxena rapanui recuperou a autoridade sobre as súas terras ancestrais e encárgase da xestión, conservación e protección do seu patrimonio. O primeiro de decembro de 2017, a expresidenta Michelle Bachelet devolveu aos pobos indíxenas terras ancestrais en forma de Parque Nacional Rapa Nui. Por primeira vez na historia, os ingresos xerados polo Parque Nacional invístense na illa e úsanse para conservar o patrimonio natural.

Parque Nacional Rapa Nui
Ahu Akivi moais que miran ao océano
Easter Island map-en.svg
Patrimonio da Humanidade - UNESCO
País	Chile
Tipo	Cultural
Criterios	I, III, V
Inscrición	1995 (19ª sesión)
Rexión da UNESCO	Latino América e o Caribe
Identificador	715

Xeografía

Rapa Nui, mostrando os tres volcáns principais Terevaka, Poike, Rano Kau, así como paraia Anakena, os illotes incluíndo Motu Nui. Os modernos Hanga Roa e Aeroporto Internacional de Mataveri, as ruínas de Orongo e a canteira de Rano Raraku. Sinaa os ahus máis importante con moais.

Illada xeograficamente, a illa forma a fronteira xeográfica e cultural oriental da Polinesia. Está a 3700 km. ao oeste de Chile, a uns 2200 km. ao leste das Illas Pitcairn (o hábitat humano máis próximo) e é o lugar habitado máis remoto da Terra. O parque ten forma triangular e ten unha lonxitude de 23 km. e un ancho de 11 km. É o fogar dunha cultura megalítica extinta que se ve en forma de edificios de enormes estatuas chamadas "moai" feitas con rochas volcánicas. A topografía inclúe volcáns e unha costa accidentada. A súa elevación varía dende o nivel do mar ata 300 m.. Ten lagos de auga doce, cráteres volcánicos e unha costa suxeita á erosión.

Clima

O parque experimenta un clima subtropical cálido con ventos alisios do sueste de outubro a abril. A precipitación media anual é de 1 250 millimetres (49 in), con choivas durante a estación invernal. A temperatura media varía de 19 °C no inverno a 24 °C no verán.

Historia

Tres cabezas gris carbón que sobresaen dunha ladeira herbosa, Moai en Rano Raraku, Illa de Pascua.

Casas de pedra restauradas en Orongo

O pobo rapanui asentouse na illa entre os anos 300 e 1200 d.C. O parque creouno o goberno chileno en 1935. Os indíxenas estaban confinados nunha área de reserva xusto fóra da cidade capital de Hanga Roa e o resto da terra foi arrendada a gandeiros de ovellas. O movemento pola independencia iniciouse en 1964 e, a continuación, o contrato de arrendamento para a gandaría de ovellas resolveuse durante os anos 80 e toda a illa foi declarada parque histórico. A poboación da illa, que era de 2.770 habitantes en 1972, pasou a 3.792 en 2002, concentrada principalmente na capital.

A illa pasou baixo o control administrativo de Chile en 1888. A súa fama e a súa condición de Patrimonio da Humanidade xorden das 887 estatuas de pedra existentes coñecidas como "moai"s. Gran parte da illa foi incluída no Parque Nacional Rapa Nui. O 22 de marzo de 1996 a UNESCO designouno Patrimonio da Humanidade de importancia cultural segundo os criterios (i), (iii) e (v).

Cultura

Artigo principal: Moai.

O moai con sombreiro en Ahu Tahai, restaurado con ollos de coral polo arqueólogo estadounidense William Mullo.

Os moais do parque teñen unha altura variable de 2 a 20 metros. As formacións rochosas volcánicas extraídas para esculpir teñen unha distintiva cor amarela-marrón de toba volcánica que se atopa só no Ranu Raraku, no lado sueste da illa. Algúns dos moai tamén foron tallados en escoura volcánica vermella. Os santuarios cerimoniais onde se erguen para ofrecer adoración coñécense como "ahu". De tamaño e forma impresionantes, construíronse normalmente preto da costa e paralelos a ela. Nas canteiras tamén se atopan moitos moais sen rematar. A produción e o transporte das 887 estatuas considéranse feitos creativos e físicos notables. Os moai están en proceso de restauración desde 1950. O período comprendido entre 1837 e 1864 foi un momento crítico no que, por razóns que aínda se descoñecen, todas as estatuas en pé foron derrubadas (probablemente durante a época de guerras tribais), aínda que con poucos danos. Posteriormente foron recuperados e devoltos ás súas posicións orixinais durante o período de restauración con asistencia internacional. O parque tamén ten algúns petróglifos e pinturas.

Cráter Rano Kau.

O culto do home paxaro que substituíu o culto moai concentrouse en Orongo nun lugar cerimonial chamado Mata Ngarau, unha estreita dorsal entre o océano e o profundo cráter do volcán Rano Kau, que entrou en erupción por última vez hai entre 150.000 e 210.000 anos.

Os primeiros habitantes da illa chamárona "Te Pito o TeHenua" (o embigo/fin do mundo). O primeiro europeo en descubrir a illa foi o explorador holandés Jacob Roggeveen o día de Pascua de 1722. Como resultado, chamouna "Illa de Pascua". Observou que os habitantes eran de tres grupos: "persoas de pel escura, de pel vermella e de pel moi pálida e de pelo vermello". No século XIX, un visitante tahitiano que pensaba que a illa semellaba a Rapa pero era máis grande (nui significa grande), deulle o nome polinesio "Rapa Nui". En Chile, a illa chámase "Isla de Pascua" en español para a Illa de Pascua.

Vida salvaxe

Como a illa estaba illada hai moitas especies endémicas de animais e plantas. O parque está baixo a categoría de xestión II da UICN no sueste da Polinesia. A súa historia bioxeográfica e ecolóxica sufriu un cambio radical respecto ao que existía nos tempos antigos cando había palmeiras e un bosque de follas anchas. Antes de que os polinesios se instalaran aquí no século IV, a illa tiña unha extensa cobertura forestal de árbores, arbustos, fentos e herbas. Agora a illa está case completamente cuberta de herba con só algunhas árbores e arbustos ornamentais espallados pola illa.

Flora

Das 150 especies vexetais rexistradas, 45 son endémicas. Non obstante, a illa está cuberta en gran parte por herbas con tres especies endémicas. Na antigüidade as únicas especies de árbores que se atopaban aquí eran Sophora toromiro e Paschalococos. O toromiro xa está extinguido na illa e Paschalococos é unha especie que podería estar relacionada coa palmeira chilena, Jubaea chilensis. Nas áreas esteparias da illa, a vexetación está composta principalmente por especies de Austrostipa e Nassella. Outras especies rexistradas son de variedades introducidas. Entre os arbustos, a hau hau (Triumfetta semitriloba) aínda está presente pero Coprosma spp., non se ve na illa. A madeira da agora extinta palma de Jubaea utilizouse para fabricar aparellos para transportar as enormes estatuas moai de pedra. Estableceuse mediante datación por carbono que esta especie de árbore existiu na illa ata o século XVII. Os fentos son autóctonos de Rapa Nui, e catro das 15 especies sinaladas son endémicas: Doodia paschalis, Polystichum fuentesii, Elaphoglossum skottsbergii e Thelypteris espinosae . Triumfetta semitriloba que foi considerada unha especie extinta na illa localizouse en 1988. Segundo un informe recente (1991), ademais rexistráronse 166 especies de plantas introducidas, 46 especies de plantas autóctonas, incluíndo nove endémicas. Tamén se observaron no nivel inferior do cráter Rano Raraku xuncos altos como a totora que probablemente foron introducidos polos mariñeiros de América do Sur.

Fauna

Os únicos mamíferos da illa son os roedoress e os carnívoross. Os réptiles rexistrados son tres especies de tartarugas mariñas e dous lagartos terrestres, Lepidodactylus lugubris e Ablepharus boutoui poecilopleurus . Catro especies de aves -tres terrestres e unha mariña- atópanse na illa. Estas son: Fregata nubor, paxaro tropical de cola vermella (Phaethon rubricauda) e Petrel Kermadec. No parque reportan tres especies de micro-lepidópteros que non teñen vínculos con especies de América do Sur, un destes é Asymphorodes trichogramma.

Conservación

Introducíronse plantas invasoras para o pastoreo do gando. Os incendios forestais son unha característica común, que ameazan as especies vexetais autóctonas restantes. As investigacións arqueolóxicas indican que o terreo está suxeito a danos pola erosión e a afluencia de turistas.

Aínda que declarouse parque nacional en 1935, o primeiro plan de xestión (por CONAF) non se implementou ata a década de 1980. Como resultado dun financiamento inadecuado, a conservación estivo inicialmente nun nivel baixo, liderando as axencias de conservación internacionais para proporcionar apoio financeiro e técnico. Chile respondeu coa creación dunha Xunta de Monumentos de Rapa Nui que permitiu tomar accións independentes do goberno. O World Monument Fund comezou a traballar aquí en 1968 e a UNESCO recoñeceu máis tarde o sitio como Patrimonio da Humanidade de importancia cultural. Cunha compañía aérea operando (o aeroporto construído en 1965 ampliouse en 1985) entre Chile e a illa, máis científicos interesáronse polo patrimonio da illa, realizando investigacións sobre varios aspectos da súa agora desaparecida cultura.

O Parque Nacional Rapa Nui está agora baixo o control administrativo da Comunidade Indíxena Polinesia Ma'u Henua, que é o primeiro instituto autónomo da illa. O pobo indíxena Rapa Nui recuperou a autoridade sobre as súas terras ancestrais e encárgase da xestión, conservación e protección do seu patrimonio. O primeiro de decembro de 2017, a expresidenta Michelle Bachelet devolveu aos pobos indíxenas terras ancestrais en forma de Parque Nacional Rapa Nui. Por primeira vez na historia, os ingresos xerados polo Parque Nacional invístense na illa e úsanse para conservar o patrimonio natural.

O seu valor de conservación vén ditado polas investigacións arqueolóxicas do importante valor inmaterial do seu patrimonio cultural. O plan de xestión elaborado pola administración do parque está orientado a estas investigacións arqueolóxicas. A zonificación do parque realizouse en consecuencia baixo a clasificación de zona inmaterial, zona primitiva, zona de uso extensivo, zona de servizo e zona de uso especial (CONAF 1976). A mestura harmónica de actividades de conservación nas áreas da reserva (incluíndo monólitos e estruturas) con actividades agrícolas, ganderías, hortas e lugares de pesca tradicionais evolucionou nos plans de xestión integrada da illa.

Parques irmáns

• Parque Nacional do Teide (Tenerife, España).

Galería

• 
  Monumento en Rapa Nui
• 
  Rapa Nui, Illa de Pascua
• 
  Tukuturi, un moai en Rano Raraku
• 
  Ladeira exterior do volcán Rano Raraku, a canteira dos moai con moitas estatuas sen rematar.
• 
  Volcán Rano Raraku desde o sur

Véxase tamén

Bibliografía

• Barbour, Jeff (1 de marzo de 2007). Ritual of Stone. Lulu.com. pp. 113–. ISBN 978-1-84728-183-8. Consultado o 3 de agosto de 2013. 
• Fischer, Steven R. (2005). Island at the End of the World: The Turbulent History of Easter Island. Reaktion Books. ISBN 978-1-86189-245-4. 
• Haughton, Brian (3 de abril de 2009). Hidden History. ReadHowYouWant.com. ISBN 978-1-4587-0120-6. 
• Session, IUCN Commission on National Parks and Protected Areas. Working (1981). Conservar el patrimonio natural de América Latina y del Caribe: la planificación y administración de las áreas protegidas en la región neotropical : actas de la 18a Sesión de Trabajo de la Comisión solere Parques Nacionales y Areas Protegidas de la UICN, Lima, Perú, 21-28 de xuño de 1981. IUCN. ISBN 978-2-88032-408-7. 
• Stubbs, John H.; Makaš, Emily G. (4 de maio de 2011). Architectural Conservation in Europe and the Americas. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-90111-3. 

Ligazóns externas

• Páxina oficial do Parque Nacional Rapa Nui Arquivado 31 de agosto de 2018 en Wayback Machine. (en castelán)
• Información sobre o Parque na páxina de Ma’u Henua
• Guía no oficial.
• Información oficial de Conaf.
• Historia. Arquivado 03 de marzo de 2016 en Wayback Machine.