Lingua silesiana

lingua eslava falada en Silesia

O silesiano[1] ou alto silesiano (Silesiano: ślōnskŏ gŏdka, Polaco: język śląski) é a lingua étnica de Silesia falada polo pobo silesiano.

Silesiano
ślōnskŏ gŏdka
Outros nomes:Polaco
Falado en: Polonia
Rexións: Silesia
Total de falantes: 510 000 (censo de 2011)
Familia: Indoeuropea
 Balto-eslava
  Eslava
   Eslavo occidental
    Lequítica
     Silesiano
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: szl
Mapa
Status

Distribución editar

En xeral, os falantes do idioma silesiano moran na rexión de Alta Silesia, situada entre o suroeste de Polonia e o nordeste da República Checa. Actualmente, o silesiano é falado frecuentemente na área entre a fronteira histórica de Silesia no leste, e unha liña de Syców ata Prudnik no oeste, así coma na área de Rawicz (Khazaks). Ata o ano 1945 o silesiano foi falado tamén en enclaves de Baixa Silesia, coma o baixo silesiano foi falado pola maioría étnica alemá naquela rexión.

De acordo co último censo en Polonia (2011), arredor de 509 000[2] persoas declararon que o silesiano era a súa lingua principal, e aproximadamente 0,2 millóns declaráronse de nacionalidade silesiana. Porén, o número total de falantes do silesiano (a maioría dos cales non o consideran coma unha lingua separada) supera os dous millóns. Tamén hai arredor de 100.000 falantes do dialecto checo silesiano.

Alfabeto editar

O alfabeto silesiano escríbese con 34 letras do alfabeto latino:

A a à ã B b C c Ć ć D d E e
F f G g H h I i J j K k L l
Ł ł M m N n Ń ń O o Ŏ ŏ Ō ō
Ô ô Õ õ P p R r S s Ś ś T t
U u W w Y y Z z Ź ź Ż ż

Exemplo editar

O Nosopai en silesiano, polaco e checo

Silesiano[3]

Ôjcze nasz, świynte durś miano Wasze,
Wasze Krōlestwo niychej tyż nasze.
Niych wola Waszo ciyngym sie dzieje,
w niebie, na ziymi, kej ćmi, kej dnieje.
Dejcie nōm dzisioj chycić sie chleba,
kej co dziyń przeca jeść go nōm trzeba.
I nōm wyboczcie w Swyj łaskawosci,
te grzychy nasze, jako my, prości,
nōm winowatym tyż wyboczōmy,
ze wolny woli co ôd Wos mōmy. Amyn.

Polaco

Ojcze nasz, któryś jest w niebie,
święć się imię Twoje,
przyjdź królestwo Twoje,
bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi.
Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj.
I odpuść nam nasze winy,
jak i my odpuszczamy naszym winowajcom.
I nie wódź nas na pokuszenie,
ale zbaw nas ode złego. Amen.

Checo

Otče náš, jenž jsi na nebesích,
posvěť se jméno Tvé
Přijď království Tvé.
Buď vůle Tvá, jako v nebi, tak i na zemi.
Chléb náš vezdejší dej nám dnes
A odpusť nám naše viny,
jako i my odpouštíme naším viníkům
a neuveď nás v pokušení,
ale zbav nás od zlého. Amyn.

Dialecto ou lingua editar

Algúns estudosos consideran o silesiano como un dos catro dialectos principais do polaco,[4][5][6][7] mentres que outros considérano unha lingua distinta do polaco.[8][9][10][11][12] Algúns silesianos considéranse unha minoría étnica en Polonia.[13]

Se o clasificamos como dialecto, este é o máis prominente dialecto rexional da lingua polaca. Pola contra, se o clasificamos coma lingua, vemos que está intimamente relacionado coas linguas polaca e checa, con certas influencias do alemán.

Notas editar

  1. Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para silesiano.
  2. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników - Central Statistical Office of Poland
  3. "Endangered Languages Project - Upper Silesian - Ôjcze nasz". www.endangeredlanguages.com (en inglés). Consultado o 2021-04-20. 
  4. Gwara Śląska – świadectwo kultury, narzędzie komunikacji. Jolanta Tambor (eds.); Aldona Skudrzykowa. Katowice: „Śląsk". 2002. ISBN 83-7164-314-4. OCLC 830518005. 
  5. „Słownik gwar Śląskich". Opole, Bogusław Wyderka (eds.)
  6. „Dialekt śląski" author: Feliks Pluta, publication: Wczoraj, Dzisiaj, Jutro. – 1996, no 1/4, pp 5–19
  7. „Fenomen śląskiej gwary" author: Jan Miodek publication: Śląsk. – 1996, no 5, pp 52
  8. Norman Davies, Europe: A History, Oxford 1996 pp 1233
  9. Wikipedia:SDU/Kategoria:Śląska Wikipedia (2008) {Discussion on the inclusion of Silesian-language articles in the Polish Wikipedia. Main Opinion: Not, because Silesian is a separate language in its own right}
  10. "Ekspertyza naukowa dra Tomasza Wicherkiewicza". Arquivado dende o orixinal o 16 de xullo de 2012. Consultado o 22 de abril de 2021. 
  11. "Ekspertyza naukowa dra Tomasza Kamuselli". Arquivado dende o orixinal o 20 de xullo de 2012. Consultado o 22 de abril de 2021. 
  12. Jolanta Tambor. Opinia merytoryczna na temat poselskiego projektu ustawy o zmianie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także niektórych innych ustaw, Warszawa 3 maja 2011 r.
  13. "Zgoda Świętochłowice labour camp - history and list of the dead". ipn.gov.pl. 

Véxase tamén editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar