Fortaleza de San Paio de Narla

A fortaleza de San Paio de Narla, coñecida tamén como torre de Xiá, é unha fortaleza medieval hoxe en día convertida en museo.

Fortaleza de San Paio de Narla
Tipo	monumento e casa señorial
Localización
43°00′26″N 7°49′14″O
Estado	España
Comunidade autónoma	Galicia
Provincia	provincia de Lugo
Concello	Friol
Parroquia	Xiá
Patrimonio cultural
Ben de Interese Cultural
Data	17 de outubro de 1994
Identificador	RI-51-0008900
[ Wikidata ]

Situación

Sitúase no lugar da Castronela, na parroquia de Xiá, no concello de Friol, na provincia de Lugo.

Historia

Construída nos séculos XII ou XIII foi soar e casa forte da familia dos Vasco de Seixas, pese a que as súas orixes son máis remotas.

Como o nome do lugar indica e se fai evidente pola disposición do terreo, existía xa no lugar un castro na Idade de Ferro.

Os primeiros documentos que fan referencia á fortaleza son do século XIV, no ano 1350 era citada como "rocha de Narrela" e un século máis tarde sufriu os ataques dos irmandiños, do que se ten constancia por documentos nos que Vasco de Seixas ordena realizar os traballos de reconstrución.

No século XVIII pasou a mans dos Campomanes, que a habitaron e reformaron nos dous séculos seguintes. A finais do século XIX, os Campomanes vendéronlla á familia Novo. Esta, pola súa volta, vendeulla por 5.000 pesetas^{[Cómpre referencia]} a un novo propietario que pretendía derrubala para reutilizar a pedra. Por iniciativa do director do Museo Provincial de Lugo, Manuel Vázquez Seijas, a Deputación de Lugo adquiriuna en setembro de 1939 polo dobre dese prezo.

Permaneceu varias décadas sen uso ningún até que, en 1983, o arqueólogo Felipe Arias Vilas converteuna na sección de etnografía do Museo Provincial de Lugo, creando o Museo etnográfico e histórico de San Paio de Narla.

Descrición

O edificio está composto por tres corpos e unha capela exterior de planta cadrada e cuberta a dúas augas que garda un retablo do século XIX cunha talla popular de San Paio.

A fachada do castelo mide 37 metros e no seu corpo central une a torre da homenaxe cun torreón.

No interior destaca o patio e no exterior a torre da homenaxe, esta mide 9 por 11 metros e reforzada por pequenos contrafortes distribúese en tres plantas e un soto usado como cárcere. Na segunda planta destaca un van con parladoiro, e na terceira unha espléndida cheminea renacentista do século XVI apoiada por columnas decoradas con formas xeométricas nas bases, e no centro do entaboamento dous leóns enfrontados coas fauces abertas amosando grandes linguas e separados por unha flor de lis de catro follas. No costado unha man búrlase dun dragón que sae dunha roseta.

O corpo central do castelo consta de dúas cruxías paralelas e unha terceira perpendicular. nunha das primeiras disponse un patio interior de planta rectangular e con arcos xeminados de medio punto nos laterais. A planta superior accédese por unha escaleira de granito, ou ben atravesando unha cociña cunha boa lareira. O salón, o corredor e as habitacións tamén se atopan decoradas o estilo dos séculos XVII e XVIII.

As vellas cabalerizas conservan comedeiro e na bodega diversos apeiros de artesanía téxtil.

Os elementos construtivos pertencen a diferentes épocas, desde o século XVI até o XIX, aínda que se reaproveitaron constantemente os materiais medievais.

A lenda de Catalina de Santirso

Existe unha lenda relacionada cunha das ocupantes da fortaleza, dona Catalina de Santirso, esposa do señor da casa Vasco das Seixas (1520-1543) coñecido como o Señor das Torres, home despótico e colérico. Esta muller era tan virtuosa e honesta como fermosa e o seu marido tan namorado como celoso, sendo moi querida polos seus súbditos xa que auxiliaba os pobres e trataba de evitar que a ira do seu marido caese sobre os seus servos. Este desconfiou da súa fidelidade e bondade, tratou infrutuosamente de envelenala polo que un día de Santos matouna de nove puñadas no peito nun arrebato de loucura.

Mentres o asasino fuxía a Portugal a refuxiarse nas terras do Duque de Verganza o cadáver quedou nas silvas durante catro días, que tras ser descuberto pola servidume foi soterrado na capela do castelo, mais o seu pai, Sancho López de San Tirso reclamou ante a Real Audencia da Coruña a investigación dos feitos. O abrir a tumba aos vinte e un días, seguindo a crenza de que o corpo da muller que morre acusada inxustamente permanece incorrupto un mes. Perante o asombro e a admiración dos presentes, o cadáver apareceu incorrupto, cos brazos cruzados sobre o peito, tapando as feridas. Ao retirarllos, o sangue comezou a brotar, un forte aroma de rosas invadiu as naves da igrexa e escoitouse soar o órgano, ao que ninguén estaba sentado.

O corpo recibiu nova e definitiva sepultura no mosteiro de Sobrado dos Monxes. Uns emisarios partiron cara ás terras do Duque de Verganza e días despois o asasino amencía asasinado. A primeira capela na que foi nun inicio soterrada pode verse ao pé do torreón do castelo.

Galería de imaxes

• 
  Alzado da fachada principal, 1510.
• 
  Alzado da fachada lateral esquerda, 1510.
• 
  Alzado da fachada lateral dereita, 1510.
• 
  Alzado da fachada posterior, 1510.

Véxase tamén

Outros artigos

• Castelos de Galicia