Xerra acústica

As xerras acústicas son recipientes de cerámica que se atopan incrustados nas paredes e, ás veces, nos lados das cavidades debaixo do piso, das igrexas medievais. Crese que tiñan a intención de mellorar o son do canto e inspiráronse nas teorías de Vitruvio.

Ánfora de resonancia incrustada na parede da igrexa da Chartreuse Notre-Dáme-du-Val-de-Bénédiction [fr], Villeneuve-lès-Avignon.

Historia

Utilizáronse vasos de bronce ou cobre afinados colocados en nichos para modificar a acústica nos teatros gregos e romanos. Vitruvio describe o seu uso. Non sobreviven exemplos orixinais da época romana.

Debuxo dun teatro vitruviano, co sistema dos echei ou salvavoce

Na Idade Media rexurdiu a idea da xerra acústica. Atopáronse exemplos en ao redor de 200 igrexas, a metade delas en Francia. Varían moito en forma e localización, pero, a diferenza das descritas por Vitruvio, son de cerámica no canto de seren de metal, e atópanse encerradas dentro da estrutura do edificio. A función deses vasos estableceuse co descubrimento dunha referencia na Crónica dos Celestinos de Metz. O cronista rexistrou que, en 1432:

Na vixilia da Asunción, despois de que o irmán Odo le Roy, o prior, regresase do capítulo xeral antes mencionado, ordenouse que se colocasen xerras no coro da igrexa deste lugar, declarando que vira como nunha igrexa doutra parte pensando que facían mellor o canto, e que resoaban máis, foron postos alí nun día, levando tantos obreiros como fosen necesarios.

Os experimentos modernos indicaron que o seu efecto sería absorber a resonancia de certas frecuencias en lugar de amplificar o son.

Esquema xeométrico

Reconstrución de xerras no Neues Museum, Berlín

Dicíase que o uso dos vasos acústicos era común na Bretaña e arredores de Clisson, no Baixo Loira. Na área de Clisson, normalmente atopábanse en filas horizontais a unha altura duns tres metros sobre o nivel do chan. En 1859 un correspondente de Archaeologia Cambrensis informou de que en Pallet había "unha capela moderna, con vasos de barro inseridos nas paredes do coro, expresamente con fins acústicos". En Inglaterra, un conxunto de once xerras sobreviven nas paredes do coro da igrexa de St Andrews en Lyddington, Rutland.

En St Peter Mancroft, en Norwich, descubríronse dúas trincheiras en forma de L que albergaban unha serie de cerámicas acústicas baixo o chan de madeira sobre as que xa se colocaran os perpiaños do coro. Tiñan paredes de cascallos e fondos de formigón, e as superficies estaban revocadas. Os frascos de arxila construíronse nas paredes a intervalos de aproximadamente un metro, coas bocas mirando cara á trincheira. As embarcacións tiñan aproximadamente 9½ polgadas de longo e 8 polgadas de ancho na súa anchura, diminuíndo ata 6 polgadas na boca. Un descubrimento similar fíxose en St Peter Parmentergate, Norwich, na mesma cidade. Na abadía de Fountains, en Yorkshire, descubríronse varias xerras de barro cheas de morteiro na base da pantalla do coro, cos bordos que sobresaían pola cantería.

Ás veces púxose en dúbida a eficacia das xerras medievais. O cronista de Metz, na única fonte medieval que menciona o seu propósito, búrlase do prior por crer que poderían mellorar o son do coro, e o arqueólogo Ralph Merrifield suxeriu que o seu uso podería deberse máis a unha tradición de depósitos votivos que ás teorías de Vitruvio.

En 2011, na conferencia A Acústica dos Teatros Antigos, celebrada en Patra, Grecia, P. Karampatzakis e V. Zafranas presentaron evidencia de que a teoría de Vitruvio era de feito correcta e que se poderían reconstruír as xerras acústicas antigas tal como se describían.