O laki (en persa: لەک;Lekî) é considerado un dialecto do luri.[1][2][3][4][5] As semellanzas gramaticais co khorramabadi luristani son dun 78%, co persa dun 70%, e co luri dun 69%.[6]

Laki
لەکی
Lekî
Pronuncia:/fɒrˈsi/
Falado en: Irán
Pequenos grupos en:
Acerbaixán
Turquía Turquía
Rusia Rusia
Rexións: Zagros centrais
Total de falantes: 1.000.000
Familia: Indoeuropea
 Indoiranias
  Iranias
   Iranias occidentais
    occidentais setentrionais
     Kurdo
      Luri
       Laki
Códigos de lingua
ISO 639-1: --
ISO 639-2: ---
ISO 639-3: lki
Mapa
Status

Extensión xeográfica

editar

O laki fálase[7] nas áreas ao sur de Hamadân e inclúen as cidades de Nahawand, Tuisirkân, Nurâbâd, Ilâm, Gilân, e Pahla (Pehle), así como as zonas rurais nos distritos de Horru, Selasela, Silâkhur, e o norte de Alishtar no oeste de Irán. Existen tamén colonias de falantes de laki desde o Khurâsân até o mar Mediterráneo. Algúns falantes de laki poden atoparse en Acerbaixán, os montes Alburz, a rexión costeira do Caspio, o enclave Khurasani, as terras montañosas entre Qum e Kâshân, e a rexión entre Adiyaman e o río Ceyhan no extremo oeste do Kurdistán na península de Anatolia. Hai tamén tribos kurdas chamadas Lak que agora falan outros dialectos do kurdo, que se poden atopar hoxe no centro de Turquía, no Cáucaso e nos suburbios de Teherán.

Sintaxe e vocabulario

editar

A sintaxe e o vocabulario do laki foi moi alterado polo luri. A gramática básica e o sistema verbal do laki é, como noutras linguas kurdas, claramente iránico. O laki é fundamentalmente diferente do luri, e similar ao kurdo.

O laki e o antigo persa

editar
Antigo persa
Galego Laki Farsi
Nai mādar
ima Nós ima
awa o aœa ān
baw Pai bawa pedar
hyat Cando o hanî[8] zamni ke
hvar Sol hœar xorshid
Unδun Naquel tempo asa ān zaman
tauhmā Semente tûîm toxm
brātā Irmán berā barādar
ah É hast,budan
Jani Femia žUn zan
Xvasura A familia do cónxuxe hasûira xānevadeh hamsar
Asrav Bágoas asr ashk
Varaza Xabarín
verāz gorāz
zān Saber zān dān
zamā Noivo zœmā dāmād
varkā Cordeiro vark bare
māung Mes māŋ māh
āsen Ferro āsen āhan
berz Altura barz boland
tāu Calor tāu garmā

Comparación entre o laki e outras variedades kurdas

editar
Feyli Kelhuri   Kurdo central Kurdo do norte Laki Hawrami Galego
wehar wehar behar, wehar behar, bihar wehar, vihar wehar Primavera
tawsan tawsan hawîn, tawsan havîn tawsan hamîn Verán
payîz payîz payîz pahîz, payîz payîz payîz Outono
waran waran baran, werişt baran varan, waran, veşt waran, nósşt Choiva
çaw çaw çaw çav çem çem Ollo
dut dut kiç keç, dot dit, afiret kinaçê Moza
kurr kurr kurr kurr kurr kurr Mozo
gurdalle gurdalle gurçîle gurçik gurdalle wellk Ril
rêwêar rêwêar rêbwar rêbwar, rêwî rêvêar rawyar Camiñante
minall minall minall, mindall zarok ayîl zarolle Neno
xwem xwem xom ez bi xwe wijim wêm Eu
minîş minîş minîş ez jî / min jî minîş minîç Eu tamén
keftin keftin kewtin ketin ketin kewtey Caer
xistin xistin hawêştin avêtin aîtin, aîştin - Botar
(mi) hatim (mi) hatim (min) hatim ez hatim (mi) hetim - Vin
(mi) xwem/xwerim (mi) xwem/dixwim (min) exwem/dexom ez dixwim (mi) merim/mexwim min meweru Como
(mi) nan xwardim (mi) nan xwardim (min) nanim xward min nan xuard (mi) nanim hward - Comín a comida
(mi) nan xwem (mi) nan xwem (min) nan dexwim ez nanê di xwum (mi) nane merim/mexwim - Estou comendo a comida
(mi) nan xwardisim (mi) na xwardêam (min) nanim dexward min nan di xuard (mi) nanme mehward - Comía a comida
(mi) hatime (mi) hatime (min) hatûme ez hatime (mi) hetime - Vin
(mi) hatoîm (mi) hatoîm (min) hatibûm ez hatibûm (mi) hetoîm - Viña

As cores en laki

editar
Laki Zaza Kurdo do norte
Kurdo central
Galego
ispê, çermê sipî sipî spî Branco
Reş, sê sîya Reş Reş Negro
kaû kiho, kewe şîn şîn, kewe Azul
sor sûr sor sûr Vermello
suz sewz, kesk, kewe kesk sewz Verde
hoîl, qehveyî qehweyî qehweyî qaweyî Marrón
xakî-bur gewr, bor gewr bor Gris
zerd zerd zer zerd Amarelo

O calendario laki

editar
Laki Galego
  pence xaneiro
  mêrêan febreiro
  gakûr marzo
  agranî abril
  mirdar maio
  male jêr xuño
  male jêr domaêne xullo
  tül tekin agosto
  mange sêe setembro
  niwrûj outubro
  xake lêe novembro
  mang êd decembro
  1. "Laki - Kurdish Academy of language". Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2017. Consultado o 28 de xullo de 2020. 
  2. Windfuhr, G. (2009).
  3. Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte.
  4. Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum.
  5. V. Minorsky, "Lak", Encyclopaedia of Islam.
  6. Laki at Ethnologue (18th ed., 2015)
  7. "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2017. Consultado o 28 de xullo de 2020. 
  8. Different, "hani» that the Laki and the Lury that means "still".

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar