Lingua laki
O laki (en persa: لەک;Lekî) é considerado un dialecto do luri.[1][2][3][4][5] As semellanzas gramaticais co khorramabadi luristani son dun 78%, co persa dun 70%, e co luri dun 69%.[6]
Laki لەکی Lekî | ||
---|---|---|
Pronuncia: | /fɒrˈsi/ | |
Falado en: | Irán Pequenos grupos en: Acerbaixán Turquía Rusia | |
Rexións: | Zagros centrais | |
Total de falantes: | 1.000.000 | |
Familia: | Indoeuropea Indoiranias Iranias Iranias occidentais occidentais setentrionais Kurdo Luri Laki | |
Códigos de lingua | ||
ISO 639-1: | --
| |
ISO 639-2: | --- | |
ISO 639-3: | lki
| |
Mapa | ||
Status | ||
Extensión xeográfica
editarO laki fálase[7] nas áreas ao sur de Hamadân e inclúen as cidades de Nahawand, Tuisirkân, Nurâbâd, Ilâm, Gilân, e Pahla (Pehle), así como as zonas rurais nos distritos de Horru, Selasela, Silâkhur, e o norte de Alishtar no oeste de Irán. Existen tamén colonias de falantes de laki desde o Khurâsân até o mar Mediterráneo. Algúns falantes de laki poden atoparse en Acerbaixán, os montes Alburz, a rexión costeira do Caspio, o enclave Khurasani, as terras montañosas entre Qum e Kâshân, e a rexión entre Adiyaman e o río Ceyhan no extremo oeste do Kurdistán na península de Anatolia. Hai tamén tribos kurdas chamadas Lak que agora falan outros dialectos do kurdo, que se poden atopar hoxe no centro de Turquía, no Cáucaso e nos suburbios de Teherán.
Sintaxe e vocabulario
editarA sintaxe e o vocabulario do laki foi moi alterado polo luri. A gramática básica e o sistema verbal do laki é, como noutras linguas kurdas, claramente iránico. O laki é fundamentalmente diferente do luri, e similar ao kurdo.
O laki e o antigo persa
editarAntigo persa |
Galego | Laki | Farsi |
---|---|---|---|
dā | Nai | dā | mādar |
ima | Nós | ima | mā |
awa | o | aœa | ān |
baw | Pai | bawa | pedar |
hyat | Cando o | hanî[8] | zamni ke |
hvar | Sol | hœar | xorshid |
Unδun | Naquel tempo | asa | ān zaman |
tauhmā | Semente | tûîm | toxm |
brātā | Irmán | berā | barādar |
ah | É | hā | hast,budan |
Jani | Femia | žUn | zan |
Xvasura | A familia do cónxuxe | hasûira | xānevadeh hamsar |
Asrav | Bágoas | asr | ashk |
Varaza | Xabarín |
verāz | gorāz |
zān | Saber | zān | dān |
zamā | Noivo | zœmā | dāmād |
varkā | Cordeiro | vark | bare |
māung | Mes | māŋ | māh |
āsen | Ferro | āsen | āhan |
berz | Altura | barz | boland |
tāu | Calor | tāu | garmā |
Comparación entre o laki e outras variedades kurdas
editarFeyli | Kelhuri | Kurdo central | Kurdo do norte | Laki | Hawrami | Galego |
---|---|---|---|---|---|---|
wehar | wehar | behar, wehar | behar, bihar | wehar, vihar | wehar | Primavera |
tawsan | tawsan | hawîn, tawsan | havîn | tawsan | hamîn | Verán |
payîz | payîz | payîz | pahîz, payîz | payîz | payîz | Outono |
waran | waran | baran, werişt | baran | varan, waran, veşt | waran, nósşt | Choiva |
çaw | çaw | çaw | çav | çem | çem | Ollo |
dut | dut | kiç | keç, dot | dit, afiret | kinaçê | Moza |
kurr | kurr | kurr | kurr | kurr | kurr | Mozo |
gurdalle | gurdalle | gurçîle | gurçik | gurdalle | wellk | Ril |
rêwêar | rêwêar | rêbwar | rêbwar, rêwî | rêvêar | rawyar | Camiñante |
minall | minall | minall, mindall | zarok | ayîl | zarolle | Neno |
xwem | xwem | xom | ez bi xwe | wijim | wêm | Eu |
minîş | minîş | minîş | ez jî / min jî | minîş | minîç | Eu tamén |
keftin | keftin | kewtin | ketin | ketin | kewtey | Caer |
xistin | xistin | hawêştin | avêtin | aîtin, aîştin | - | Botar |
(mi) hatim | (mi) hatim | (min) hatim | ez hatim | (mi) hetim | - | Vin |
(mi) xwem/xwerim | (mi) xwem/dixwim | (min) exwem/dexom | ez dixwim | (mi) merim/mexwim | min meweru | Como |
(mi) nan xwardim | (mi) nan xwardim | (min) nanim xward | min nan xuard | (mi) nanim hward | - | Comín a comida |
(mi) nan xwem | (mi) nan xwem | (min) nan dexwim | ez nanê di xwum | (mi) nane merim/mexwim | - | Estou comendo a comida |
(mi) nan xwardisim | (mi) na xwardêam | (min) nanim dexward | min nan di xuard | (mi) nanme mehward | - | Comía a comida |
(mi) hatime | (mi) hatime | (min) hatûme | ez hatime | (mi) hetime | - | Vin |
(mi) hatoîm | (mi) hatoîm | (min) hatibûm | ez hatibûm | (mi) hetoîm | - | Viña |
As cores en laki
editarLaki | Zaza | Kurdo do norte |
Kurdo central |
Galego |
---|---|---|---|---|
ispê, çermê | sipî | sipî | spî | Branco |
Reş, sê | sîya | Reş | Reş | Negro |
kaû | kiho, kewe | şîn | şîn, kewe | Azul |
sor | sûr | sor | sûr | Vermello |
suz | sewz, kesk, kewe | kesk | sewz | Verde |
hoîl, qehveyî | qehweyî | qehweyî | qaweyî | Marrón |
xakî-bur | gewr, bor | gewr | bor | Gris |
zerd | zerd | zer | zerd | Amarelo |
O calendario laki
editarLaki | Galego |
---|---|
pence | xaneiro |
mêrêan | febreiro |
gakûr | marzo |
agranî | abril |
mirdar | maio |
male jêr | xuño |
male jêr domaêne | xullo |
tül tekin | agosto |
mange sêe | setembro |
niwrûj | outubro |
xake lêe | novembro |
mang êd | decembro |
Notas
editar- ↑ "Laki - Kurdish Academy of language". Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2017. Consultado o 28 de xullo de 2020.
- ↑ Windfuhr, G. (2009).
- ↑ Rüdiger Schmitt: Die iranischen Sprachen in Gegenwart und Geschichte.
- ↑ Rüdiger Schmitt (Hg.): Compendium Linguarum Iranicarum.
- ↑ V. Minorsky, "Lak", Encyclopaedia of Islam.
- ↑ Laki at Ethnologue (18th ed., 2015)
- ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 25 de agosto de 2017. Consultado o 28 de xullo de 2020.
- ↑ Different, "hani» that the Laki and the Lury that means "still".
Véxase tamén
editarVexa a proba da Wikipedia en Lingua laki |