Koldo Eleizalde
Luis Eleizalde Brenosa, máis coñecido como Koldo Eleizalde, nado en Bergara o 9 de xuño de 1878 e finado en Bilbao o 24 de xullo de 1923, foi un escritor en lingua vasca e castelá, político, educador e académico vasco.
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 9 de xuño de 1878  Bergara, España |
| Morte | 24 de xullo de 1923 (45 anos) Bilbao, España |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | España |
| Educación | Universidade Complutense de Madrid |
| Actividade | |
| Ocupación | escritor |
| Partido político | Euzko Alderdi Jeltzalea - Partido Nacionalista Vasco |
| Membro de | |
| Lingua | Lingua castelá e lingua éuscara |
 | |
Traxectoria editar
Estudou cos dominicos en Bergara e cos xesuítas en Zaragoza, comezando ciencias na Universidade de Zaragoza e licenciouse en 1899 en Madrid. Volveu a Euskadi e alí organizou escolas de barrio, logo logrou unha cátedra de matemáticas no Instituto de Vitoria-Gasteiz e despois foi inspector de educación primaria.
En 1907 comezou a colaborar na Revista Internacional de Estudios Vascos, non obstante en 1908 por mor de desacordos ideolóxicos co seu fundador Julio Urquijo abandonou esa colaboración [1]. Procedente ideoloxicamente do carlismo, ao igual ca Urquijo, evolucionara durante a súa etapa como estudante influenciado por Sabino Arana cara ao nacionalismo vasco.
E dentro do nacionalismo vasco de principios de século Eleizalde tivo un papel destacado como ideólogo [2]. Colaborou en Patria e dirixiu a revista nacionalista Euskadi en Bilbao a partir de 1912. Dentro do PNV, Eleizalde defendeu posturas moderadas, tendendo cara a un nacionalismo posibilista, non separatista[3]. En 1919 foi candidato do PNV nas eleccións xerais por Álava. En 1921 cando o PNV se escindiu en dúas fraccións, Eleizalde, integrou a maioritaria e moderada Comuñón Nacionalista Vasca [4].
Escribiu libros e artigos sobre a lingua vasca, La lucha por el propio idioma (1919), Morfología de conjugación vasca sintética (1913), Listas de alfabéticas Voces toponomásticas vascas (Revista Internacional de Estudos vascos, a partir de 1922). Tamén publicou unha novela, Landibar (1918), Razas, lengua y nación vasca (1914), El problema de la enseñanza en el País Vasco (1919, Congreso de estudos vascos), e algunhas traducións en éuscaro como Gurutza Deunaren bidea (Kempis), Halidon Murua (Halidon Hill), tamén escribiu poemas orixinais en éuscaro.
So a dirección de Eleizalde, a Sociedade de Estudos Vascos realizou dende o primeiro momento investigacións sobre a toponimia e antroponimia .
Euskaltzaindia editar
Elizalde participou na constitución da Euskaltzaindia, a Academia da Lingua Vasca, durante a primavera e o verán de 1919, as deputacións provinciais comunicáronlle á Sociedade de Estudos Vascos a aprobación do proxecto de regulamento dunha academia vasca. A reunión para a constitución da Euskaltzaindia foi o 21 de setembro de 1919 no Palacio da Deputación Provincial de Guipúscoa, sede de Eusko Ikaskuntza, asistiron Resurrección María de Azkue, Arturo Campión, Eleizalde e Julio Urquijo, como académicos de pleno dereito nomeados polo Congreso de Estudos Vascos, así como oito compromisarios incluíndo a Jean-Blaise Adema, como representantes das revistas e sociedades que apoiaron o nacemento da Academia: Txomin Agirre, Pierre Broussain, Ramón Intzagarai, José Agerre, Juan Bautista Eguzkitza, Raimundo Olabide e Pierre Lhande .[5]
Obra editar
- Notas acerca del léxico y de las flexiones simples del P. Mendiburu en su obra "Otoitz-gayak" Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine., 1907.
- Raza, lengua y nación vascas, 1911.
- Morfología de la conjugación vasca sintética, 1913.
- Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascasArquivado 03/03/2016, en Wayback Machine., 1913.
- Países y razas, 1914.
- Gurutza deunaren bidea, Amorebietan. 1917[6].
- Metodología para la restauración del euzkera, 1918.
- Landibar (novela en castelán), 1918.
- El problema de la enseñanza en el País Vasco, 1918.
- Euskal-zenbakistia.
- Euskeraz irakurtzeko irakaspidea.
- La lucha por el idioma propio, conferencia de Luis Eleizalde, Bilbao, Bilbaína de Artes Gráficas Juan J. Rochelt, 1919.
- Libros relixiosos
- Otoyak euzkeraz : (bizkai-eraz) euzkeraldu dauz Eleizalde'tar Koldobika'k[7], 1908, Elexpuru, Bilbao
- Traducións
- Halidon Murua; Walter Scott, 1912, Euskadi.
Notas editar
- ↑ Estornés Lasa, Bernardo. "Eleizalde Brenosa, Luis de". Enciclopedia Auñamendi
- ↑ Santiago de Pablo, José Luis de la Granja, Coro Rubio Pobes (2011) Breve historia de Euskadi: De los fueros a la autonomía Random House
- ↑ Eleizalde y Breñosa, Koldo de, Bergarako Udala
- ↑ Iñaki Egaña (1996) Diccionario histórico-político de Euskal Herria, Txalaparta, p. 63
- ↑ Euskaltzaindia, 1919: historia de un nacimiento
- ↑ (en éuscaro) Libro electrónico Gurutza Deunaren Bidea / Porto-Mauricio'tar Lonarta deunak idatzi ebanaren lez ; euzkeraldu dau, bizkayeraz, Elizalde'tar Koldobika'k.
- ↑ (en éuscaro) Libro electrónico Otoyak euzkeraz : (bizkai-eraz) euzkeraldu dauz Eleizalde'tar Koldobika'k