Illa Bohol

A illa de Bohol é a illa principal da provincia de Bohol nas Visayas. Atópase ao sueste da illa de Cebú no Estreito de Cebú (nalgunhas referencias chamado Estreito de Bohol) e ao suroeste da Illa Leyte, separadas polo Mar de Camotes e o Canal Canigao. Bohol tamén se atopa ao norte de Mindanao co Mar de Bohol entre elas.

Bohol
Localización da illa
Situación
País	Filipinas
Arquipélago	Visayas
Coordenadas	9°50′N 124°10′L
Xeografía
Superficie	3.821 km²
Demografía
Capital	Tagbilaran
Poboación	1.255.128 (censo 1/5/2010)
Lingua propia	Lingua cebuana

Cunha superficie de 3.269 km² e unha costa de 261 quilómetros de longo, é a illa de Bohol a décima máis grande de Filipinas. A illa principal está rodeada de preto de 70 illas máis pequenas, as maiores das cales son a Illa Panglao fronte a cidade de Tagbilaran no suroeste e a Illa Lapining no nordés.

Xeografía

A illa de Bohol é de forma oval e esta rodeada por 73 illas máis pequenas, cun terreo suavemente ondulado. As montañas do interior de Bohol son o fogar de raras especies de fauna e flora en perigo de extinción. En certos puntos, os cerros caen abruptamente á costa cunha elevación máxima de 870 metros sobre o nivel do mar. As terras altas do interior son aptas para o sector agro-forestal e de alta produción agrícola. As terras baixas do centro e do norte tamén son fértiles e con auga abundante. Existen máis dun centenar de covas, as maiores atópanse na parte oriental, o que a fai ideal para a espeleoloxía.

Os outeiros Chocolate considéranse unha das marabillas naturais de Filipinas e son a grande atracción turística da provincia de Bohol. Os máis de 1.200 outeiros en forma de cono están feitos de restos de pedra calcaria dos arrecifes de coral, de cando se mergullou a a illa, durante a idade de xeo. Chamanse así porque no verán, a herba que crece nos outeiros ao dourarse, da á paisaxe un aspecto como de montículos de chocolate por todas partes. Os outeiros do chocolate atópanse no selo da provincia de Bohol.

A maioría das praias son de area branca. A area adoita ser de tan alta calidade que se exporta a outras praias do mundo. A máis coñecida destas praias atópase na illa Panglao, existen numerosos illotes que teñen praias similares, intactas e virxes.

Existen catro ríos principais que corren a través de Bohol, o río Loboc é o máis famoso polos seus cruceiros polo río, na costa sueste do país. O máis grande, o río Inabanga, corre na parte noroeste da illa. O río Abatan no suroeste, e o río Ipil no norte.

Numerosas fervenzas e covas atópanse dispersas en toda a illa, incluíndo a fermosa fervenza Mag-Aso en Antequera. Mag-Aso significa fume na lingua nativa. A auga está fría e, a miúdo crea unha néboa nas mañás húmidas que pode ocultar as cataratas.

Historia

Historia temperá

Un debuxo do Códice Boxer que representa aos Pintados.

Bohol foi o primeiro establecemento dos Australoides, como o resto de Filipinas. Aínda hoxe habitan a illa e coñécense como a tribo Eskaya. A súa poboación tamén foi absorbida nos pobos Austronesio / Malaio-Polinesios que máis tarde establecéronse nas illas e forman a maioría da poboación. O pobo austronésio que vivía en Bohol comerciaba con outras illas de Filipinas e ata coa China e Borneo.

Dise que os habitantes de Bohol son os descendentes dun grupo de habitantes que se asentaron en Filipinas chamados "pintados" ou "tatuados". Os Boholanos xa tiñan unha cultura propia, como o demostran os artefactos desenterrados en Mansasa, Tagbilaran, e en Dauis e Panglao.

Filipinas prehispánicas

Os primeiros indíxenas de Bohol establecéronse na península de Anda, chegaron do nordés de Mindanao. Foron responsables dos Petróglifos de Anda, que son as escrituras en roca indíxenas máis importantes do país. Ao redor do século XII, un grupo de persoas do norte de Mindanao asentáronse no estreito entre o continente Bohol e a illa de Panglao. Esas persoas viñeron dunha nación no norte de Mindanao chamada Lutao (probablemente o reino animista do que pronto será o Lanao islámico). Esas persoas estableceron o reino kedatuan de Dapitan no oeste de Bohol porque os verdadeiros pobos indíxenas de Bohol na península de Anda e as áreas próximas non estaban abertos a eles, obrigándoos a establecerse na parte occidental da illa. Ocupaban ambas costas e toda a illa de Panglao. As primeiras palafitas kedatuan construíronse coa madeira dura no brando fondo mariño. Comerciaban coas zonas próximas e algúns comerciantes chineses.

Alcina conta sobre unha rica nación que chamou a "Venecia dos Visayas", sinalando o kedatuan de Dapitan nese momento. Unha lenda di dunha princesa chamada Bugbung Hamusanum, cuxa beleza causou que o seu pretendente, Datung Sumanga, asaltara partes da China meridional para gañar a súa man.

Cara a 1563, antes de que a colonización española chegase a Bohol, o kedatuan de Dapitan estaba en guerra co Sultanato de Ternate nas Molucas (que tamén estaban atacando ao Rajahnate de Butuan). Nese momento, Dapitan estaba gobernado por dous irmáns chamados Dailisan e Pagbuaya. Os ternateanos de entón eran aliados dos portugueses. Dapitan foi destruído e Datu Dailisan morto en batalla. O seu irmán, Datu Pagbuaya, xunto coa súa xente fuxiu de novo a Mindanao e estableceu un novo Dapitan na costa norteña da península de Zamboanga. Cando chegaron os españois, os habitantes de Dapitan influíron na conquista española do sultanato de Ternate e na colonización cristiá do norte de Mindanao.

Bohol derívase da palabra Bo-ho ou Bo-ol. A illa foi a sede do primeiro tratado internacional de paz e unidade entre o rei nativo Datu Sikatuna e o conquistador español Miguel López de Legazpi o 16 de marzo de 1565 a través dunha alianza pacto de sangue coñecida hoxe por moitos filipinos como o Sandugo.

Período colonial español

O primeiro contacto significativo da illa con España ocorreu en 1565. O 25 de marzo (16 de marzo no calendario xuliano), un explorador español chamado Miguel López de Legazpi chegou a Bohol en busca de especias e ouro. Logo de convencer aos xefes nativos de que non eran portugueses (que atacaron as illas de Mactan en 1521), Legazpi fixo un pacto de paz con Datu Sikatuna. Este pacto foi selado cun pacto de sangue entre os dous homes. Este evento, chamado o Sandugo ("unha soa sangue"), celébrase en Bohol cada ano durante o Festival de Sandugo. O "Sandugo" ou pacto de sangue tamén se representa na bandeira provincial de Bohol e no selo provincial de Bohol.

Vista aérea do interior de Bohol

Dúas importantes revoltas sucederon en Bohol durante a ocupación española. Un foi o levantamento de Tamblot en 1621, liderado por Tamblot, un babaylan ou un sacerdote nativo. A outra foi a famosa rebelión Dagohoy, considerada a máis longa da historia filipina. Esta rebelión foi dirixida por Francisco Dagohoy, tamén coñecido como Francisco Sendrijas, de 1744 a 1829. Politicamente, Bohol era administrada como unha "residencia" de Cebú. Converteuse nunha provincia político-militar separada o 22 de xullo de 1854 xunto con Siquijor. Un censo en 1879 describía a Bohol cunha poboación de 253.103 habitantes distribuídos entre 34 municipios. A cultura dos Boholanos foi influenciada por España e México durante a colonización. Moitos bailes tradicionais, música, pratos e outros aspectos da cultura teñen unha influencia hispana considerable.

Intervención e ocupación estadounidense

Despois de que os Estados Unidos derrotara a España na Guerra hispano-estadounidense, os Estados Unidos compraron enteiras as illas Filipinas. Con todo, baixo o novo proclamado goberno independente establecido por Emilio Aguinaldo, que non foi recoñecido polos Estados Unidos. Bohol foi gobernado como un "Gobierno de Cantón". Durante a resultante Guerra filipino-estadounidense, as tropas americanas apoderáronse pacificamente da illa en marzo de 1899. Con todo, en xaneiro de 1901, Pedro Sanson liderou 2.000 rebeldes, debido ao duro trato impartido por estas tropas e a destrución que causaron. O xeneral Hughes dirixiu unha campaña de represión en outubro de 1901, destruíndo varias cidades e ameazando en decembro de 1901 con queimar Tagbilaran se os rebeldes non se rendían. Pantaleon E. del Rosario negociou entón a rendición rebelde. O 10 de marzo de 1917, os norteamericanos converteron a Bohol nunha provincia separada baixo a Lei 2711 (que tamén estableceu a maioría das outras provincias de Filipinas).

Ocupación xaponesa e liberación

O Exército Imperial Xaponés desembarcou en Tagbilaran o 17 de maio de 1942. Os boholanos loitaron en guerrilas contra as forzas xaponesas. Bohol foi liberado máis tarde polos guerrilleiros locais e as tropas filipinas e estadounidenses que desembarcaron o 11 de abril de 1945, quedando oficialmente liberada o 25 de maio de 1945 polo Xeneral Maior William H. Arnold, Comandante da División Americana.

Historia recente

O 12 de abril de 2017, os terroristas do grupo Abu Sayaf (ASG) organizaron un ataque contra Bohol. Tres soldados, un oficial de policía e polo menos 6 dos homes armados morreron nos enfrontamentos que comezaron ás 5 da mañá. Tamén mataron a dous aldeáns de Inabanga, sen saber se morreron no lume cruzado ou executados polos militantes acurralados. En maio, axentes de seguridade capturaron a membros do ASG ao redor de Bohol, un grupo que intentaba secuestrar á xente na illa para pedir rescate.

A industria do turismo en Bohol está afectada negativamente polos militantes do ASG que operan na illa, aínda que os operadores turísticos cren que o turismo aumentará.

Véxase tamén

Outros artigos

• Visayas

Bibliografía

• Blair, Emma Helen; Robertson, James Alexander, eds. (1906). The Philippine Islands, 1493–1898. 40 of 55 (1690–1691). Historical introduction and additional notes by Edward Gaylord Bourne. Cleveland, Ohio: Arthur H. Clark Company. Explorations by early navigators, descriptions of the islands and their peoples, their history and records of the catholic missions, as related in contemporaneous books and manuscripts, showing the political, economic, commercial and religious conditions of those islands from their earliest relations with European nations to the close of the nineteenth century. 
• Bohol Chronicle Daily (12 de abril de 2017). "9 killed in PNP, AFP-Abu Sayaff clash". Arquivado dende o orixinal o 9 de maio de 2017. 
• Cebu Daily News, Victor Anthony V. Silva (29 de abril de 2017a). "ONE YEAR RECOVERY: ABU SAYYAF in Bohol, the aftermath". Arquivado dende o orixinal o 5 de xullo de 2017. 
• Cebu Daily News, Cris Evert Lato-Ruffolo, Jose Santino S. Bunachita (25 de maio de 2017b). "Martial law declaration to affect tourism in Cebu, Bohol". Arquivado dende o orixinal o 25 de maio de 2017. 
• Cebu Daily News, Victor Anthony V. Silva (7 de maio de 2017c). "Bohol to offer 'fiesta package' to tourists". Arquivado dende o orixinal o 8 de maio de 2017. 
• EERI, Jes B. Tirol (1990). "Philippine Earthquake" (PDF). EERI Newsletter (EERI) 24 (6). Arquivado (PDF) dende o orixinal o 8 de marzo de 2004. 
• Foreman, John (1906). The Philippine Islands. A political, geographical, ethnographical, social and commercial history of the Philippine Archipelago and its political dependencies, embracing the whole period of Spanish rule (3rd ed.). New York: Charles Scribner's Sons. OCLC 3567688. 
• Gardner, Robert (1997). "Readings From Bohol's History". Bountiful Bohol. Arquivado dende o orixinal o 1 de xullo de 2001. 
• Hellingman, Jeroen (2002). "Provincial Symbols of Bohol". Bohol.ph. Arquivado dende o orixinal o 11 de agosto de 2015. 
• Hellingman, Jeroen (2002). "A Short History of Bohol (Part I)". Bohol.ph. Arquivado dende o orixinal o 20 de decembro de 2016. 
• Hellingman, Jeroen (2002). "A Short History of Bohol (Part II)". Bohol.ph. Arquivado dende o orixinal o 29 de marzo 2016. 
• NEDA (2000). "Region VII". Arquivado dende o orixinal o 19 de setembro de 2000. 
• New York Times, Floyd Whaley (14 de outubro de 2013). "Major Earthquake Strikes Central Philippines". Arquivado dende o orixinal o 18 de outubro de 2013. 
• Philippine Daily Inquirer, Jeannette I. Andrade (15 de outubro de 2013). "Bohol earthquake strongest to hit Visayas and Mindanao in over 20 years". Arquivado dende o orixinal o 15 de outubro de 2013. 
• Philippine Daily Inquirer (15 de abril de 2017). "Security officials: Bohol attack staged by IS-linked extremists". Arquivado dende o orixinal o 9 de maio de 2017. 
• Philippine Daily Inquirer, Leo Udtohan (12 de maio de 2017). "Soldiers hunting down 2 Abu Sayyaf bandits on island in Bohol". Arquivado dende o orixinal o 12 de maio de 2017. 
• Philippine Daily Inquirer, Benjie Talisic, Nestle L. Semilla, Victor Anthony V. Silva (16 de maio de 2017c). "Bohol tourism to go full swing". Arquivado dende o orixinal o 17 de maio de 2017. 
• Rappler, Bea Cupin (5 de maio de 2017). "Abu Sayyaf member captured in Bohol". Arquivado dende o orixinal o 5 de xullo de 2017. 
• Sun Star, PNA (21 de maio de 2017). "Septuagenarian engages Sayyaf bandit in hand-to-hand combat in Bohol". Arquivado dende o orixinal o 21 de maio de 2017. 
• Villegas, Ramon N., ed. (2003). Tubod : The Heart of Bohol. National Commission for Culture and the Arts. ISBN 978-9718140369. 
• Zaide, Gregorio F. (1949). The Philippines since pre-Spanish times. Philippine Political and Cultural History I (Philippine Education). 

Ligazóns externas

• Official website of the provincial government of Bohol Arquivado 06 de maio de 2020 en Wayback Machine.
• Provincial Planning and Development Office of Bohol (includes provincial atlas)