Grau (en castelán: Grado, ambas as denominacións son oficiais, tamén en asturiano: Grao[1]) é un concello da Comunidade Autónoma do Principado de Asturias. Limita ao norte con Candamu e Les Regueres, ao leste con Proaza, Santo Adriano e Oviedo, ao sur con Teberga e Yernes y Tameza e ao oeste con Miranda e Salas.

Modelo:Xeografía políticaGrau
Imaxe

Localización
Editar o valor em Wikidata Mapa
 43°23′22″N 6°04′07″O / 43.3894, -6.0687Coordenadas: 43°23′22″N 6°04′07″O / 43.3894, -6.0687
EstadoEspaña
Comunidade autónomaAsturias
Provinciaprovincia de Asturias Editar o valor em Wikidata
CapitalGrau Editar o valor em Wikidata
Poboación
Poboación9.616 (2023) Editar o valor em Wikidata (43,39 hab./km²)
Xeografía
Parte de
Superficie221,63 km² Editar o valor em Wikidata
Comparte fronteira con
Organización política
• Mayor of Grau (en) Traducir Editar o valor em WikidataJosé Luis Trabanco González (en) Traducir (2015–) Editar o valor em Wikidata
Identificador descritivo
Código postal33820 Editar o valor em Wikidata
Fuso horario
Código INE33026 Editar o valor em Wikidata

Sitio webayto-grado.es Editar o valor em Wikidata

Historia editar

Prehistoria e romanización editar

Os restos máis antigos do concello datan da Idade de Bronce. Da Idade de Ferro quedan algúns poucos restos, como algúns poboados castrexos que en realidade non son máis que simples peñascos fortificados.

Da súa época romana, a pesar da abundancia de restos en concellos próximos, apenas hai testemuño. Isto é, en parte ,debido a que a distribución actual da poboación é moi distinta da de entón.

Idade Media editar

Si temos, en cambio, restos do seu poder feudal como son as torres fortificadas de Villanueva, Báscones e a torre de Coalla. É na Alta Idade Media cando nos chega unha gran cantidade de documentación. O que é evidente é que naquela época o que entendemos por Grau non constituía unha unidade, xa que o que hoxe se coñece como Grau se repartía entre tres territorios moi diferenciados: Pramaro, Salcedo e Bayo ou Grau.

 
Concello de Grau

Non sería ata o século XIII, cando se constitúa pobóaa que engloba as tres unidades de poboación e ademais esténdese ata Candamo. A nova vila recibirá o nome dun dos territorios que a conforma. O concello e o diocese ovetense chegasen a un acordo na repartición de rendas. A vila instálase nun lugar rico e frecuentado na ruta do Camiño Primitivo a Santiago. É, xa que logo unha vila típica do camiño, cunha estrutura de rúa central e casas aos laterais. A vila tiña muralla e foso e conseguiu un gran desenvolvemento, chegando a ser unha das máis importantes de Asturias. Foi unha vila de viva actividade que selou irmandade con diferentes concellos e rexións próximas.

No século XIV, Grau non puido quedar fóra da influencia dos grandes señoríos debido a que entrou a formar parte das terras do conde Afonso, bastardo de Henrique II de Castela. Un século despois pasou á familia Quiñones. Non conseguirá a súa autonomía ata finais do século XV, aínda que o concello seguiu baixo o control, que exerceu o poder de forma unilateral ata o século XVIII, a pesar da forte oposición veciñal.

Idade Moderna editar

No século XVI, coa desamortización eclesiástica de Filipe II de España, algunhas xurisdicións señoriales cambiaron de mans. Así, o coto de Peñaflor foi redimido polos seus habitantes e o coto de Priañes pasou mediante compraa a casa de Dasmarinas, como moitos máis que foron cambiando de mans.

Foi no século XVIII cando as xentes de Grau ofreceron ao rei unha cantidade a cambio de que puidesen elixir os seus cargos concelleiros, xa que habían estado acaparados por unhas poucas familias durante séculos. Será a Audiencia de Oviedo a que fallará en contra do monopolio destas familias en 1774 e a Chancelería confirmarao en 1783. Pero aínda así, seguirán existindo numerosos cotos nesta zona, que quedan fóra da xurisdición ordinaria e son competencia directa dun señor. Nesta época subsisten aínda os seguintes cotos: o coto de La Mata, o coto de Peñaflor, o coto de San Juan de Villapañada, o coto de Cabruñana etc.

Século XIX en diante editar

No século XIXsucederon acontecementos importantes. A guerra da Independencia presentou no concello un especial protagonismo. Creouse un rexemento con mozos do lugar que levaba o nome do concello e que foi enviado a loitar lonxe do seu territorio. A vila foi invadida por catro veces e isto tivo fatais consecuencias no seu patrimonio artístico. As principais loitas do Principado tiveron lugar no desfiladeiro de Peñaflor, lugar que tamén tivo importancia durante as guerras carlistas.

Outro feito destacable son os cambios na configuración administrativa. Grau adquire a finais deste século a mesma configuración dos nosos días. Así, Candamo, que estaba integrado en Grau, intenta a súa separación, que logrará a finais de século. Tamén nesta centuria incorpóranse definitivamente á súa xurisdición os cotos señoriales.

Na primeira metade do século XX Grau viviu unha época de prosperidade impulsada as comunicacións férreas. Se conviertió nun centro exportador de produtos agrícolas e gandeiros de primeira orde. A boiante situación fixo sobresaír ao pobo por encima doutras localidades españolas contemporáneas e atraeu moita poboación. Como centro comercial de importancia, concentráronse na poboación servizos administrativos e numerosos establecementos comerciais e de lecer. Os hoteis, cabarets, cafés, cines e teatros complementaban a atracción que proporcionaba o puxante comercio local e que proporcionaron certa fama ao pobo durante décadas.

Debido á súa situación próxima a Oviedo e na Asturias central, Grau foi afectado polos feitos da Revolución de 1934. Máis tarde, durante a Guerra Civil Española quedou ao principio dento de territorio republicano. Foi, con todo, prontamente tomada polas columnas galegas de Teijeiro, que usou o concello como cabeza de lanza para a ruptura do sitio a Oviedo.

A partir da metade do século XX, Grau especializouse nunha gandería de tipo lácteo co abandono das súas zonas agrícolas e cunha escasa industrialización.

Demografía editar

Este concello tiña a principios do século XX, unha poboación de 17.125 habitantes, dando xa no seu censo de 1996 unha poboación de 12.047, dez anos despois en 2006 o seu censo foi de 10.997 habitantes. Esta perda non foi durante todo o século, se non que foi a partir de 1.950 cando empezou a perder poboación. Este éxodo coincide co que houbo en toda Asturias da poboación rural, pero cunha diferenza, aquí, aínda que a súa poboación trasládase ás cidades do centro asturiano, tamén se dirixe á propia capital do concello. Isto en números dános que as zonas rurais perden un 61% da súa poboación, pero que o seu capital increméntase nun 74%.

Traducido ao campo económico dános que o sector servizos está en case a súa totalidade en Grau capital. O sector secundario dá emprego case exclusivamente nas edificacións de obras públicas. Mentres que o sector primario queda relegado ao segundo termo cunha puxante horta.

O seu pirámide de idade dános un progresivo envellecemento, sendo as persoas con máis de 60 anos o 30% da poboación e as menores de 20 só son o 22%.

No momento actual a poboación atópase nunha repartición completamente diferente, así a maior parte da poboación concéntrase na capital e nas parroquias situadas na parte norte, as máis próximas á estrada N-634 e a recente autovía A-63. Pola contra, se despueblan as emprazadas en torno ao val de Cubia e os seus afluentes, quedando totalmente deshabitada a de Santo Adriano do Monte.

Mantense a pesar diso, unha puxante horta que leva os seus produtos ao mercado da vila e a outros máis afastados, e unha importante cabana gandeira, con máis de nove mil cabezas, das que máis de catro mil son de raza asturiana. Tamén hai que destacar que gran parte da agricultura é de carácter autosuficiente e foi substituída pola gandería vacúa. De tres ou catro vacas por casa, que era o habitual na economía antiga pásase a un número moito maior, que nos últimos tempos tende a incrementarse. Nun primeiro momento encamiñouse á produción leiteira, coa introdución de vacas frisoas, e na actualidade téndese a potenciar a vaca de raza asturiana, a vaca roxa, que se cría en réxime extensivo para a produción de carne grazas á súa rusticidade.

Notas editar