Gian Fontana
Gian Fontana, nado o 16 de novembro de 1897 en Fidaz, Cantón dos Grisóns, Suíza, e finado o 30 de novembro de 1935 en Flem, foi un profesor e escritor romanche. A súa é esencialmente lírica e novelística.[1]
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 16 de novembro de 1897  Fidaz, Suíza (en)  |
| Morte | 30 de novembro de 1935 (38 anos) Flims, Suíza (pt) |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | Suíza |
| Actividade | |
| Ocupación | escritor |
| Lingua | Lingua romanche |
| Obra | |
| Arquivos en |
|
Traxectoria editar
Fontana medrou nunha familia labrega, nunha pequena aldea do concello de Flem, fillo de Josef Fontana (1870–1938) e Margreta Capaul (1870–1937). Frecuentou a escola en Flem, que tiña o alemán como lingua de instrución.[2] En 1914 con 17 anos entrou na escola de maxisterio de Chur e alí recibiu as primeiras clases de romanche que lle deu o sacerdote Gion Cahannes (1872–1947).[3] Logo de graduarse en 1917 foi profesor en Flem ata 1935.
Obra editar
Fontana comezou a escribir en alemán, as súas primeiras poesías en romanche datan de 1914. En 1921 consagrouse co seu poema Canzun d'amur sonorizado por Thumas Dolf en 1922-1923 e que se fixo popular. O cambio para o romanche produciuse tarde, probablemente baixo a influencia da fundación de Renania, asociación de promoción do romanche que operaba nas zonas protestantes de Sutselva e Surselva e que publicaba a revista Casa Paterna, onde apareceron os primeiros poemas de Gian Fontana.
A súa lingua ten as cores da súa fala local, recollendo mesmo léxico case esquecido propio de Fidaz e de Flem, que se diferenza do sursilvano estandarizado. Escribiu arredor de 800 poesías, das que se converteron en cancións arredor de 80, converténdose nun referente para a música popular romanche[4], sonorizadas por compositores como Tumasch Dolf, Corin Curschellas, Gion Antoni Derungs, Hans Erni (1867-1961), Hans Lavater (1885-1969),[5] Giusep Maissen (1906-1963) [6], Giusep Tschuor (1940-2022) e Robert Grossmann (* 1953) escribiu a a ópera Il president da Valdei a partir dunha novela de Fontana.
Obras editar
- Ediziun cumpleta. 3 vol. Ediziun dalla Uniun Romontscha Renana, Chur 1971.
- Igl uors ed autras historiettas, contos, 1920
- Per l’honur., novela, 1922
- Carstgauns, poesías, 1927
- Crappa-grossa, novela, 1930.
- Sidonia Caplazi novela, 1932
- La cuolpa, novela, 1937
Notas editar
- ↑ Deplazes, Gion. Istorgia da la litteratura rumantscha per scola e pievel tom 3, Lia rumantscha, Cuira, 1990.
- ↑ Martin Bundi: Zur Situation des Rätoromanischen in Graubünden. Arquivado 15 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine.
- ↑ Tumasch Dolf: Gian Fontana. en: Annalas da la Societad Retorumantscha, tom 51 (1937). p. 20–29,
- ↑ "Manfred Veraguth "Gian Fontana. Poesias sco musica"". Arquivado dende o orixinal o 22 de agosto de 2016. Consultado o 20 de agosto de 2016.
- ↑ Georg Thürer Ei tucca la notg sil clutger.... cumpareglia.
- ↑ "Reminiscenzas – Gedenkkonzert zum 100. " (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 15 de xaneiro de 2016. Consultado o 20 de agosto de 2016.