Estado do Iucatán
Coordenadas: 20°50′N 89°0′O / 20.833, -89.000
O Iucatán[6] (en castelán: Yucatán; oficialmente Estado Libre y Soberano de Yucatán; en maia iucateco: Xóot' Noj Lu'umil Yúukatan) é un dos 31 estados de México, que xunto con Cidade de México, conforman as 32 entidades federais de México. A súa capital é Mérida e ten 106 concellos. Atópase no norte da península do Iucatán, facendo límite cos estados mexicanos de Campeche ao suroeste; e Quintana Roo ao sueste, o cal foi, até inicios do século XX, parte do estado do Iucatán. Ao norte ten o Golfo de México.
| Iucatán | |||
|---|---|---|---|
| |||
| |||
.svg) | |||
| Estado |  México | ||
| Capital | Mérida | ||
| • Poboación | 892 363 hab. (2015) | ||
| Forma de goberno | Estado | ||
Gobernador | Mauricio Vila Dosal | ||
| 23 de decembro de 1883[1][2] | |||
| Superficie | Posto 20 de 31º | ||
| • Total | 39.524[3] km² | ||
| Poboación | Posto 21 de 31º | ||
| • Total | 2.097.175 (2015)[4] hab. | ||
| • Densidade | 53 hab./km² | ||
| Xentilicio | Iucateco, -a[5] | ||
| Fuso horario | UTC-6 | ||
| • Horario de verán | UTC-5 | ||
| Dominio de Internet | .mx | ||
| Código ISO | MX-YUC | ||
Antes da chegada dos conquistadores españois á península do Iucatán, o nome da rexión era Mayab.[7] Na lingua maia, "ma' ya'ab" tradúcese como "uns poucos". Foi unha rexión moi importante da civilización maia, onde chegou ó seu máximo esplendor, e onde se fundaron as cidades de Chichén Itzá, Izamal, Motul, Mayapan, Ek' Balam e Ichcaanzihóo (tamén chamada T'ho), no presente Mérida.[8]
Logo da conquista do Iucatán, a península foi unha única entidade política e administrativa, a Capitanía Xeneral do Iucatán. Despois da inpendencia e a ruptura do Imperio Mexicano en 1823, proclamouse a primeira República do Iucatán, que despois se anexionou voluntariamente á República Federal dos Estados Unidos Mexicanos o 21 de decembro de 1823.[1] O 16 de marzo de 1841, como resultado dun conflito político e cultural co pacto federal, o Iucatán declarou a súa independencia de México, formando a segunda República do Iucatán. Posteriormente, o 14 de xullo de 1848, o Iucatán foi forzado a unirse de novo a México. En 1858, a mediados da guerra de castas, o estado do Iucatán foi dividido por primeira vez, estabelecéndose Campeche como un estado separado (oficialmente en 1863). Durante o Porfiriato, en 1902, o estado do Iucatán foi dividido de novo para formar o territorio federal que se convertería no estado actual de Quintana Roo.[9]
No 2010, o Iucatán foi considerado o estado máis seguro de México[10][11] e Mérida foi recoñecida como Cidade da Paz en 2011.[12][13]
NotasEditar
- ↑ 1,0 1,1 "Las Diputaciones Provinciales" (PDF) (en castelán). p. 15.
- ↑ Nettie Lee Benson; Colegio de México. Centro de Estudios Históricos; Universidad Nacional Autónoma de México (1994). UNAM, ed. La diputación provincial y el federalismo mexicano. pp. 227–. ISBN 978-968-12-0586-7. Consultado o 20 de febreiro de 2011.
- ↑ Cuentame INEGI (ed.). "Resumen". Arquivado dende o orixinal o 19 de abril de 2013. Consultado o 12 de febreiro de 2013.
- ↑ "Encuesta Intercensal 2015" (PDF). Consultado o 9 de decembro de 2015.
- ↑ "iucateco". TERGAL. Consultado o 29/05/2019.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para maia.
- ↑ de San Buenaventura, Joseph (1994). Historias de la conquista del Mayab, 1511–1697. p. 183. ISBN 968-6843-59-0.
- ↑ (Molina Solís 1896, p. 33)
- ↑ Casares G. Cantón, Raúl; Duch Colell, Juan; Zavala Vallado, Slvio et ál (1998). Yucatán en el tiempo. Mérida, Iucatán. ISBN 970-9071-04-1.
- ↑ Punto Medio (ed.). "Yucatán, el Estado más seguro del país". Arquivado dende o orixinal o 16 de agosto de 2010. Consultado o 10 de abril de 2010.
- ↑ Grupo Sipse (ed.). "Confirman a Yucatán como estado más seguro". Arquivado dende o orixinal o 08 de outubro de 2011. Consultado o 10 de abril de 2010.
- ↑ Vanguardia (ed.). "Declararán a Mérida ciudad de la paz". Consultado o 10 de abril de 2010.
- ↑ Diario de Yucatán (ed.). "Aprovecha Mérida nombramiento de 'Ciudad de la Paz' para atraer inversiones". Consultado o 10 de abril de 2010.
Véxase taménEditar
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Estado do Iucatán  |
Ligazóns externasEditar
 |
Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír. |