|
}}
[[Ficheiro:Flag of Galicia.svg|miniatura|dereita|250px|[[Bandeira de Galicia|A bandeira de Galiza]].]]
'''''Os Pinos''''' é o [[himno]] de [[Galicia|Galiza]]. Trátasegalego, dunun texto poético de [[Eduardo Pondal]] de 1890, incluído, dende 1935, nas edicións do poemariolibro de poemas ''[[Queixumes dos pinos]]'' (1886)<ref>{{Cita web
|url = http://www.realacademiagalega.org/RAGBibVir/GetWorkById.do?id=Qudopi%20%201
|título = Queixumes dos pinos
|dataarquivo = 11 de xaneiro de 2012
|urlmorta = yes
}}</ref>, concretamente das dúas primeiras partes, conmusicado música depor [[Pascual Veiga]]. Foi adoptado oficialmente como himno trala aprobación do [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981]].
== Os autores ==
[[Ficheiro:Pascual Veiga Iglesias.jpg|miniatura|[[Pascual Veiga]], autor da música.]]
{{AP|Pascual Veiga}}
Pascual Veiga Iglesias naceu en [[Mondoñedo]] o [[9 de abril]] de [[1842]]. Foi precisamente na súa vilacidade natal onde tivo os seus primeiros contactos coa música., Foisendo admitido como Neno de Coro da [[Catedral de Mondoñedo|catedral]] en [[1852]], daquela dirixido por José Pacheco Basanta. Posteriormente recibiu formación como [[Órgano (instrumento musical)|organista]] con Tomas Burón e Rafael Tefall. De feitoPrecisamente, ao trasladarse á [[A Coruña|Coruña]] en [[1864]] conseguiu un posto como organista na [[Colexiata de Santa María do Campo|Colexiata de Santa María]]. En [[1896]] foi nomeado profesor do [[Real Conservatorio Superior de Música de Madrid|Conservatorio Nacional de Música]], polo que se trasladou a [[Madrid]]., Alícidade na que faleceu o [[12 de xullo]] de [[1906]], seis meses antes da estrea do ''Himno galego'' na [[A Habana|Habana]].<ref name="cidade">{{Cita web |url=http://www.laciudadgallegadelosmusicos.com/gl/compositores.php?var1=Barrio%20do%20romanticismo&var2=Obelisco%20de%20Cant%F3n%20Grande%20na%20Coru%F1a&nar1=49&nar2=72 |título=Veiga Iglesias |obra=La Ciudad Gallega de los Músicos |editorial=[[Fundación Barrié]] |dataacceso=23 de xullo de 2020 |lingua=gl}}</ref>
Entre as súas obras máis coñecidas salientan a ''Alborada Gallega'' e o propio himno. AmaisAdemais do seu labor como compositor, Pascual Veiga desempeñou un papellabor destacado na creación e dirección de conxuntos corais, polos que recibiurecibindo numerosos galardóns. En [[1882]] fundou na cidade da Coruña "El Nuevo Orfeón", que pouco despois mudaría o seu nome polo de [[Coral Polifónica El Eco]], sendo a coral polifónica máis antiga de [[España]].<ref name="cidade"/><ref>{{Cita novas |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/2011/12/16/eco-130-anos-historia/0003_201112H16C8994.htm |título=El eco de 130 años de historia |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=16 de decembro de 2011 |dataacceso=23 de xullo de 2020 |lingua=es}}</ref>
== Historia ==
=== Antecedentes ===
As orixes da procura dun himno para Galicia remóntanse ao [[século XIX]], cando a maior parte dos países de [[Europa]] crearon, difundiron e oficializaron os seus respectivos himnos.{{Harvnp|Ferreiro Fernández|2008|p=51}} Nos círculos nacionalistas de Galicia sentíase e debatíase aesta necesidade de posuír un himno nacional dende mediados dodese século XIX, como parte do proceso de recuperación e formación da concienciaconsciencia nacional galega.{{Harvnp|Ferreiro|2007|p=11}} Dende [[1808]] existía un himno galego, o ''Himno da Guerra de Independencia'' ou ''Himno do Batallón de Literarios'', composto na [[guerraGuerra da Independencia española|guerra de independencia]].<ref name="111anos"/>
DendeXa dende [[1880]] viñéronse rexistrandorexístranse numerosas propostas. Esede creación dun himno galego, ano xurdiuno que xorde a primeira proposta explícita durante a Exposición Rexional de Pontevedra, na que se convocou un premio para un "Himno á Galicia en dialecto del país". Resultouque gañadoracabaría do premiogañando un texto de [[Andrés Muruais]] musicadoao que puxo pormúsica [[Felipe Paz Carvajal]] e que comezaba:{{Harvnp|Ferreiro Fernández|2008|p=51}}<ref name="111anos"/>
<div style="font-size:95%;">
</div>
Dese mesmo ano data a letra do ''Himno a Galicia'' do migrante [[Padrón|padronés]] [[Manuel Vázquez Castro|Manuel Barros]]:<ref name="111anos"/>
<div style="font-size:95%;">
</div>
NestaNestes épocaprimeiros destacaexemplos otamén salienta a figura do destacado compositor coruñés [[Marcial del Adalid]], quenque compuxera varios himnos orquestrais, entre eles a súa ''Marcha triunfal Galicia'', dedatada en 1881, un ano despois da Exposición Rexional.<ref name="111anos"/>
=== Nacemento do himno de Pondal e Veiga ===
''Os Pinos'' xurdiu, do mesmo xeito que algunhas das propostas anterioresque xurdiran anos atrás, a partir dun certame celebrado na [[Coruña]] en [[agosto]] de [[1890]]. Foi convocado polo [[Orfeón Coruñés]] Nº 4, dirixido daquela por [[Pascual Veiga]], o [[22 de maio]] dese mesmo ano, e no que se premiaría aá mellor “marcha regional gallega” escrita para orfeón sobre o texto "Os Pinos" de Pondal.{{Harvnp|Ferreiro Fernández|2008|p=51}} Veiga pedírallepedira ao poeta de [[Ponteceso|pontecesán]], considerado a figura líricamáis sobranceira da poesía galega máisda sobranceiraépoca tralalogo da morte de [[Rosalía de Castro|Rosalía]] en [[1885]], una creación dun texto axeitado "con obxecto de que, a maneira da Marcha Real, Marsellesa, etc., sexa cantado en toda a Galiza co entusiasmo que desperta no ánimo o Sentimento da patria”.{{Harvnp|Ferreiro Fernández|2008|p=51}}{{Harvnp|Ferreiro|2007|p=13}} Logo de varias redaccións, envioulle un primeiro texto que titulou ''[[Breogán]]''. Pascual Veiga solicitoulle algúns cambios na acentuación para adaptalo ritmicamente á música.
OEstreouse himno,na finalmente,cidade estreouse nada [[ A Habana|Habana]] o [[20 de decembro]] de [[1907]] . Dendee, eseao anoigual que a [[bandeira de Galicia]], é froito da emigración. Desde [[1907]] até [[1923]], o himno galego foi cantado polopor [[ rexionalismoRexionalismo galego |rexionalistas]] e o [[ agrarismoAgrarismo|agraristas]] nos seus actos . Acaboue pordevagariño serfoi sendo aceptado e recoñecido porcomo diantetal, impoñéndose a doutrasoutras propostas como o ''Himno da Acción Gallega''. Cando se prohibiu o uso durante a [[ditadura ]] de [[Miguel Primo de Rivera]], as [[sociedades galegas]] de [[América]] intensificaron o seu interese pola súa interpretación pública. Durante a [[Segunda República Española |Segunda República]] acadou un certo grao de recoñecemento, maliaporén non chegarchegou a terser carácterconsiderado oficialmente como Himno de oficialGalicia. ▼O texto definitivo publicouse xa como ''Os Pinos'' por primeira vez o [[22 de maio]] de 1890, nun folleto do certame musical que convocara o Orfeón nº 4 da Coruña para elixir "a mellor Marcha Rexional Galega". O texto apareceu tamén n'''[[A Monteira (periódico)|A Monteira]]'' e en ''[[El Eco de Galicia (A Habana)|El Eco de Galicia]]'' da [[Habana]]. Aínda que houbo ensaios, o himno non se chegou a interpretar. A maioría das versións derivan do texto que apareceu no número 18 da revista ''[[Galicia (A Habana)|Galicia]]'' da Habana en 1905. En 1935 o texto integrouse na segunda edición, realizada pola [[RAG]], de ''Queixumes dos pinos'', base das versións modernas do texto. ▼
TraloLogo do [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]] , aque conduciu á [[guerra civil española]] , e a vitoria franquista, foio himno galego foio eliminado do espazo público en [[España]] . Porén, mais mantívose precisamente onde nacera, na [[diáspora galega]] , easí como no [[Exilio galego de 1936|exilio]] . Segundoque notasse naproduciu prensalogo da épocacontenda, houboexistindo interpretaciónsnotas destena prensa de interpretacións en [[Buenos Aires]], [[Montevideo]], [[A Habana]] ou [[Cidade de México]].<ref name="111anos">{{Cita novas |url=https://praza.gal/cultura/asi-naceu-o-himno-galego-111-anos-de-popularizacion-exilio-e-mais-ou-menos-estrofas |título=Así naceu o himno galego. 111 anos de popularización, exilio e máis ou menos estrofas |xornal=[[Praza.gal]] |data=20 de decembro de 2018 |nome=Marcos |apelidos=Pérez Pena |dataacceso=10 de xuño de 2020 |lingua=gl}}</ref> Sufriu un rexeitamento frontal durante o período do [[franquismo ]] en [[España]], e mesmo durante a etapa de aperturismo só se cantaba, comotodo moitoo máis, en actos culturais , comoe unhaunicamente a modo de simple canción, unha máis de tantas do vasto [[folclore galego]]. Dende [[1960]] comeza a interpretarse de xeito máis explícito, aínda que só se cantaba a primeira parte, para disimulardisimulando os seus aspectos [[Ideoloxía|ideolóxicos]] . En concreto, cantábase só a primeira parte. ▼▲O himno, finalmente, estreouse na [[A Habana|Habana]] o [[20 de decembro]] de [[1907]]. Dende ese ano até [[1923]], foi cantado polo [[rexionalismo galego]] e o [[agrarismo]] nos seus actos. Acabou por ser aceptado e recoñecido por diante doutras propostas como o ''Himno da Acción Gallega''. Cando se prohibiu durante a [[ditadura de Primo de Rivera]], as [[sociedades galegas]] de [[América]] intensificaron o seu interese pola súa interpretación pública. Durante a [[Segunda República Española]] acadou certo grao de recoñecemento, malia non chegar a ter carácter oficial.
En [[1975]], durantementres tiñan lugar uns actos folclóricos na festa do Apóstolo, a xente comezou a se erguer das cadeiras para entoalo. Ao ano seguinte instaurouse este [[costume]] de xeito definitivo na [[praza da Quintana]], sendo así mesmo ratificado polas autoridades competentes e asistentes ao acto. AAo cabo, a maioría dos partidos non nacionalistas haberíano asumir no decorrer da [[Eleccións Xerais 1977 en España|campaña electoral de 1977]]. ▼▲Tralo [[golpe de Estado do 18 de xullo de 1936]], a [[guerra civil española]] e a vitoria franquista, foi eliminado do espazo público en [[España]]. Porén, mantívose na [[diáspora galega]] e no [[Exilio galego de 1936|exilio]]. Segundo notas na prensa da época, houbo interpretacións deste en [[Buenos Aires]], [[Montevideo]], [[A Habana]] ou [[Cidade de México]].<ref name="111anos">{{Cita novas |url=https://praza.gal/cultura/asi-naceu-o-himno-galego-111-anos-de-popularizacion-exilio-e-mais-ou-menos-estrofas |título=Así naceu o himno galego. 111 anos de popularización, exilio e máis ou menos estrofas |xornal=[[Praza.gal]] |data=20 de decembro de 2018 |nome=Marcos |apelidos=Pérez Pena |dataacceso=10 de xuño de 2020 |lingua=gl}}</ref> Sufriu un rexeitamento frontal durante o [[franquismo]], e durante a etapa de aperturismo só se cantaba, como moito, en actos culturais como unha simple canción, unha de tantas do vasto [[folclore galego]]. Dende [[1960]] comeza a interpretarse de xeito máis explícito, aínda que só se cantaba a primeira parte, para disimular os seus aspectos [[Ideoloxía|ideolóxicos]].
▲En [[1975]], durante uns actos folclóricos na festa do Apóstolo, a xente comezou a se erguer das cadeiras para entoalo. Ao ano seguinte instaurouse este [[costume]] de xeito definitivo na [[praza da Quintana]], mesmo ratificado polas autoridades competentes e asistentes ao acto. A maioría dos partidos non nacionalistas haberíano asumir no decorrer da [[Eleccións Xerais 1977 en España|campaña electoral de 1977]].
A primeira gravación da que se ten constancia realizouna o ''Coro Cantigas e Aturuxos'' de [[Lugo]] o [[19 de novembro]] de [[1918]].
En [[2002]], María Pilar Veiga González, neta de Pascual Veiga, entregoulleentregou á [[Real Academia Galega]] a partitura orixinal do himno, xunto con outrosuotros documentos relacionados co compositor mindoniense, que a familia conservaba en [[Arxentina]].<ref>{{Cita novas |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/television/2001/10/26/nieta-pascual-veiga-dona-galicia-partitura-original-himno-gallego/0003_804356.htm |título=Una nieta de Pascual Veiga dona a Galicia la partitura original del Himno Gallego |nome=R. |apelidos=García |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=26 de outubro de 2001 |dataacceso=11 de xuño de 2020 |lingua=es}}</ref>
=== Aniversarios ===
O [[19 de decembro]] de [[2006]], con motivo do 25º aniversario do [[Estatuto de autonomía de Galicia de 1981|Estatuto de autonomía de Galicia]], durante a sesión do [[Parlamento de Galicia]] o [[Guitarra|guitarrista]] [[Vigo|vigués]] [[Cuchús Pimentel]] e o cantaor de [[Xinzo de Limia|limego]] [[Delio Domínguez]] realizaron unha "versión "flamenca" do himno. A interpretaciónversión sorprendeu aos deputados, e provocou un enfrontamento dialéctico entre o [[Partido dos Socialistas de Galicia|PSdeG-PSOE]] e o [[Bloque Nacionalista Galego|BNG]], daquela socios de goberno. OOs [[Bloquenacionalistas, Nacionalistadesconformes Galego|Bloque]]coa versión interpretada, esixiuesixiron que en futuras ocasións se respectaserespectárase a versión clásica do himno., Oe o seu voceiro,portavoz [[Carlos Aymerich]], chegou a afirmar que "[co [[Partido Popular de Galicia|PPdeG]]] había que poñerlle saias aos gaiteiros para disfrazalos de escoceses, e agora co PSOE parece que hai que arrincar por bulerías ou tocar con ritmos aflamencados". O entóndaquela [[presidente da Xunta]] [[Emilio Pérez Touriño]] asegurou que o himno "non está reñido con ningunha música" e que os actos conmemorativos polo aniversario contaban co acordo da Mesa do Parlamento, algo que AymerichAimerich desmentiría con posterioridade. Pola súa banda, Delio Domínguez asegurou que "en absoluto foi unha versión flamenca".<ref>{{Cita novas |url=https://elpais.com/diario/2006/12/20/galicia/1166613491_850215.html |título=Himno gallego con aire flamenco |nome=Pablo |apelidos=López |xornal=[[El País]] |data=20 de decembro de 2006 |dataacceso=11 de xuño de 2020 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita novas |url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2006/12/21/version-flamenca-himno-gallego-enfrenta-psoe-bng/0003_5394399.htm |título=La versión flamenca del himno gallego enfrenta a PSOE y BNG |nome=Domingos |apelidos=Sampedro |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data=21 de decembro de 206 |dataacceso=11 de xuño de 2020 |lingua=es}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://www.youtube.com/watch?v=lzEztEIiqFU |título=Fragmento da "versión flamenca" do himno galego.}}</ref>
En [[2017]] celebrouseconmemorouse o 110º aniversariocentenario da estrea do himno galego en [[Cuba ]], nun acto celebrado no [[Instituto José Cornide]] da [[Coruña]].<ref>{{Cita novas |url=https://praza.gal/cultura/a-academia-celebra-o-110o-aniversario-da-estrea-do-himno-na-habana |título=A Academia celebra o 110º aniversario da estrea do Himno na Habana |xornal=[[Praza.gal]] |data=20 de decembro de 2018 |dataacceso=10 de xuño de 2020 |lingua=gl}}</ref> O [[31 de maio]] dese mesmo ano presentouse en [[Santiago de Compostela|Compostela]] o documental ''O Himno por Andrea Pousa'', no que se revisa e analiza o himno galego a través de entrevistas con fundacións e personalidades da cultura e a lingua galega.<ref>{{Cita novas |url=https://www.galiciapress.es/texto-diario/mostrar/746199/crece-numero-companias-teatro-danza-abren-salas-conciertos |título=El himno gallego pasa una revisión por su ciento décimo aniversario |xornal=galiciapress.es |data=31 de maio de 2017 |dataacceso=11 de xuño de 2020 |lingua=es}}</ref> ▼
== MotivosXénese e motivos do texto == ▼O texto do himno é froito da correspondencia que mantiveron [[Eduardo Pondal]] e [[Pascual Veiga]] en [[1890]], no que o compositor lle solicitaba ao escritor un texto para unha partitura que ía presentar con motivo dun certame que ía elixir o mellor himno galego para o caso de que o premio resultase deserto. Logo de varias redaccións envioulle un primeiro texto que titulou ''[[Breogán]]''. Pascual Veiga solicitoulle algúns cambios na acentuación para adaptalo ritmicamente á música.
▲O texto definitivo publicouse xa como ''Os Pinos'' por primeira vez o [[22 de maio]] de 1890 , nun folleto do certame musical que convocara o Orfeón nº 4 da Coruña para elixir "a mellor Marcha Rexional Galega ". O texto apareceu tamén n'''[[A Monteira (periódico)|A Monteira]]'' e en ''[[El Eco de Galicia (A Habana)|El Eco de Galicia]]'' da [[Habana]]. AíndaAo final, aínda que houbo ensaios, o himno non se chegou a interpretar. A maioría das versións do texto derivan do texto que apareceu nona número 18 da revista ''[[Galicia (A Habana)|Galicia]]'' da Habana en 1905. En 1935 o texto integrouse na segunda edición, realizada pola [[RAG]], de ''Queixumes dos pinos'', base das versións modernas do texto.
▲En [[2017]] celebrouse o 110º aniversario da estrea do himno galego en [[Cuba]], nun acto celebrado no [[Instituto José Cornide]] da [[Coruña]].<ref>{{Cita novas |url=https://praza.gal/cultura/a-academia-celebra-o-110o-aniversario-da-estrea-do-himno-na-habana |título=A Academia celebra o 110º aniversario da estrea do Himno na Habana |xornal=[[Praza.gal]] |data=20 de decembro de 2018 |dataacceso=10 de xuño de 2020 |lingua=gl}}</ref> O [[31 de maio]] dese ano presentouse en [[Santiago de Compostela|Compostela]] o documental ''O Himno por Andrea Pousa'', que revisa e analiza o himno a través de entrevistas con fundacións e personalidades da cultura e a lingua galega.<ref>{{Cita novas |url=https://www.galiciapress.es/texto-diario/mostrar/746199/crece-numero-companias-teatro-danza-abren-salas-conciertos |título=El himno gallego pasa una revisión por su ciento décimo aniversario |xornal=galiciapress.es |data=31 de maio de 2017 |dataacceso=11 de xuño de 2020 |lingua=es}}</ref>
O motivo central do texto é que Galiza debe acordar do seu sono (apatía política) e emprender o camiño cara á liberación. Para iso deberá escoitar a voz dos rumorosos piñeiros, ou sexa, o [[pobo galego]] como [[nación|entidade nacional]] histórica.
O motivo central é que Galiza debe acordar do seu "sono" (apatía política) e emprender o camiño cara á liberación. Para iso deberá escoitar a voz dos rumorosos piñeiros, é dicir, a voz do [[pobo galego]] como [[nación]] histórica. O nome do país non figura en ningures no poema, como é habitual en Pondal, senón que see fanfanse referencias metafóricas ao "[[Nazón de Breogán|Fogar]]" e á "[[Nazón de Breogán]]".
AmaisAdemais do [[celta (cultura)|celtismo]] e do [[helenismo]] pondalianossempre presentes na obra de Pondal, foi a súa capacidade do himno para penetrar nos sentimentos do pobo e expresar as súas aspiracións fundamentais, o que contribuiuposibilitou aoo seu éxito.
== Letra ==
[[Ficheiro:Lugo 05-21c.JPG|miniatura|300px|Placa na Prazapraza Maiormaior de Lugo.]]
[[Ficheiro:Os Pinos coral de Ruada en Trasalba.ogg|dereita|miniatura|Interpretación do himno galego pola [[Coral de Ruada]] na casa-museo de Otero Pedrayo, 2018.]]
En [[1890]], cando foi escrito o poema orixinal, aínda non existía unha norma ortográfica estabelecidaestablecida dado [[linguaidioma galega]]galego. A letra do himno oficializada en [[19811984]] seguiu a normativa ortográfica vixente naquela altura ([[Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego]]), polo que existen certas diferenzas gráficas entre a versión orixinal do poema de [[Eduardo Pondal]], a letra oficial do himno, e a versiónescrita consonte a ortografía actual.
<div style="font-size:95%;">
{|
| valign="top" width="50%" |
'''Letra oficial do himno (19811984)'''<ref>{{Cita web|título=O himno|url=https://www.xunta.gal/o-himno-de-galicia?langId=gl_ES|páxina-web=Xunta de Galicia|data=2009-01-10|data-acceso=2020-09-26|lingua=gl|nome=Xunta de|apelidos=Galicia}}</ref>
:Que din os rumorosos
:na costa verdecente,
|}
</div>
A letra orixinal de 1890 foi o primeiro texto que se publicou d'''Os Pinos'', que apareceu o [[22 de maio]] de [[1890]] no folleto coas obras presentadas ao certame musical convocado polo Orfeón nº 4 da Coruña que dirixía Pascual Veiga. A letra do himno actual presenta varios axustes ortográficos e unha diverxencia semántica respecto do poema orixinal: a substitución de ''clan'' por ''chan'' no cuarto verso da segunda estrofa.
Así mesmo, a letra oficial afástase da ortografía e morfoloxía vixentes nunha serie de termos: ''prácido'' por ''plácido'', ''valeroso'' por ''valoroso'', ''des'' por ''deas'', ''desperta'' por ''esperta'', ''ronco'' por ''rouco'', ''máis'' por ''mais'', ''sóo'' por ''só'', ''iñorantes'' por ''ignorantes'', ''edades'' por ''idades'', ''vaguedades'' por ''vaguidades'', ''donde'' por ''onde'', ''redenzón'' por ''redención'' e ''nazón'' por ''nación''. No plano léxico, o [[dicionario da Real Academia Galega]] non recolle os termos ''verdecente'' e ''férido'', que si aparecen noutros [[Dicionario|dicionarios]], mentres que ''encono'' é un [[Castelanismos léxicos|castelanismo]] que non existe no galego.
== Notas ==
{{Wikisource|Himno galego, 1890|Himno galego, 1890}}
{{Wikisource|Lei de símbolos de Galicia|Lei de símbolos de Galicia}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |nome=Baldomero |apelidos=Cores Trasmonte |ligazónautor=Baldomero Cores Trasmonte |título=Los Símbolos Gallegos |lugar=[[Santiago de Compostela]] |data=1986 |editorial=Velograf |isbn=84-398-4657-6 |lingua=es}}
| 