Terra: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
m Correcciones ortográficas con Replacer (herramienta en línea de revisión de errores) |
→Lúa: Amplío sección a partir do artigo en inglés, referenciado |
||
Liña 420:
En tempos modernos, o [[perihelio]] da Terra prodúcese ao redor do 3 de xaneiro e o [[Apse|afelio]] ao redor do 4 de xullo. Con todo, estas datas cambian co tempo debido á [[Movementos da Terra#Movemento de precesión|precesión]] orbital e outros factores, que seguen patróns cíclicos coñecidos como [[variacións orbitais|ciclos de Milankovitch]]. A variación da distancia entre a Terra e o Sol da como resultado un aumento de ao redor do 6,9%<ref name="solar_energy group=nota">O afelio ten o 103,4% da distancia do perihelio. Debido á lei do cadrado inverso, a radiación no perihelio é ao redor do 106,9% da enerxía no afelio.</ref> da enerxía solar que chega á Terra no perihelio en relación co afelio. Posto que o hemisferio sur está inclinado cara ao Sol no momento en que a Terra alcanza a máxima aproximación ao Sol, ao longo do ano o hemisferio sur recibe algo máis de enerxía do Sol que o hemisferio norte. Con todo, este efecto é moito menos importante que o cambio total de enerxía debido á inclinación do eixe, e a maior parte deste exceso de enerxía é absorbido pola superficie oceánica, que se estende en maior proporción no hemisferio sur.<ref name="williams20051230"/>
=== Lúa e outros elementos orbitáis ===
{{Artigo principal|Lúa|Satélite artificial}}
==== Lúa ====
[[Ficheiro:Tierra - Luna.svg|miniatura|upright=1.5|Detalles do sistema Terra-Lúa. Ademais do raio de cada obxecto, móstrase o raio do [[baricentro]] entre a Terra e a Lúa. O eixe da Lúa localízase pola terceira [[Leis de Cassini|lei de Cassini]].]]
A Lúa é o [[satélite natural]] da Terra. É un corpo de tipo [[planeta terrestre|terrestre]] relativamente grande: cun diámetro de ao redor da cuarta parte do da Terra, é a lúa máis grande do Sistema Solar en relación ao tamaño do seu planeta, malia que [[Caronte (lúa)|Caronte]] é maior en relación co [[planeta anano]] [[Plutón]]. Os satélites naturais que orbitan os demais planetas denomínanse "lúas" en referencia á Lúa da Terra.▼
▲A Lúa é o [[satélite natural]] da Terra. É un corpo de tipo [[planeta terrestre|terrestre]] relativamente grande: cun diámetro de ao redor da cuarta parte do da Terra, é a lúa máis grande do Sistema Solar en relación ao tamaño do seu planeta, malia que [[Caronte (lúa)|Caronte]] é maior en relación co [[planeta anano]] [[Plutón]]. Os satélites naturais que orbitan os demais planetas denomínanse "lúas" en referencia á Lúa da Terra. A teoría máis aceptada sobre a orixe da Lúa, a hipótese do [[Big Splash|grande impacto]], afirma que se formou a partir da colisión dun [[protoplaneta]] do tamaño de Marte chamado [[Tea (planeta)|Tea]] (Theia) coa Terra primitiva. Esta hipótese explica (entre outras cousas) a relativa falta de ferro e elementos volátiles da Lúa e o feito de que a súa composición é case idéntica á da codia terrestre.<ref name="canup_asphaug2001b" />
A atracción gravitatoria entre a Terra e a Lúa é o feito que causa as diferentes [[marea]]s na Terra. O mesmo efecto na Lúa deu lugar ao seu [[acoplamento de marea]], o que significa que o seu período de rotación é idéntico ao seu período de translación ao redor da Terra. Como resultado, a lúa sempre presenta a mesma cara cara ao noso planeta. A medida que a Lúa orbita a Terra, diferentes partes da súa cara son iluminadas polo Sol, dando lugar ás diferentes [[Fase lunar|fases lunares]]. A [[Cara oculta da Lúa|parte escura]] da cara está separada da parte iluminada do [[Terminador (solar)|terminador solar]].▼
▲A atracción gravitatoria entre a Terra e a Lúa é o feito que causa as diferentes [[marea]]s na Terra. O mesmo efecto na Lúa deu lugar ao seu [[acoplamento de marea]], o que significa que o seu período de rotación é idéntico ao seu período de translación ao redor da Terra. Como resultado, a lúa sempre presenta a mesma cara cara ao noso planeta. A medida que a Lúa orbita a Terra, diferentes partes da súa cara son iluminadas polo Sol, dando lugar ás diferentes [[Fase lunar|fases lunares]]. A [[Cara oculta da Lúa|parte escura]] da cara está separada da parte iluminada do [[Terminador (solar)|terminador solar]]. Debido ás interaccións de marea, a Lúa alónxase da Terra a unha velocidade de aproximadamente 38 mm/ano. Durante millóns de anos, estas pequenas modificacions, e o alongamento do día da Terra en aproximadamente 23 µs/ano, engaden cambios significativos. Durante o período de [[Ediacárico|Ediacara]] (aproximadamente 620 Ma), por exemplo, había 400±7 días nun ano, cunha duración do día de 21,9±0,4 horas.
A Lúa puido afectar de forma importante o desenvolvemento da vida, moderando o clima do planeta. Evidencias [[Paleontoloxía|paleontolóxicas]] e simulacións computarizadas mostran que a inclinación do eixe terrestre está estabilizado polas interaccións de marea coa Lúa.<ref name=aaa428_261>{{Cita publicación periódica|display-authors=1|apelido1=Laskar|nome1=J.|apelido2=Robutel|nome2=P.|apelido3=Joutel|nome3=F.|apelido4=Gastineau|nome4=M.|apelido5=Correia|nome5=A.C.M.|apelido6=Levrard|nome6=B.|título=A long-term numerical solution for the insolation quantities of the Earth|xornal=Astronomy and Astrophysics|data=2004|volume=428|issue=1|páxinas=261–85|bibcode=2004A&A...428..261L|doi = 10.1051/0004-6361:20041335}}</ref> Algúns teóricos creen que sen esta estabilización fronte ao [[momento de forza|momento]] exercido polo Sol e os planetas sobre a protuberancia ecuatorial da Terra, o eixe de rotación podería ser caoticamente inestable, mostrando cambios caóticos durante millóns de anos, como parece ser o caso de [[Marte]].<ref name=nature410_6830_773>{{Cita publicación periódica|apelido1=Murray|nome1=N.|apelido2=Holman|nome2=M.|título=The role of chaotic resonances in the solar system|xornal=Nature|data=2001|volume=410|issue=6830|páxinas=773–79|arxiv=astro-ph/0111602|doi=10.1038/35071000|pmid=11298438}}</ref>
Vista desde a Terra, a Lúa está xusto a unha distancia que fai que o tamaño aparente do seu disco sexa case idéntico ao do Sol. O [[diámetro angular]] (ou [[ángulo sólido]]) destes dous corpos coincide porque aínda que o diámetro do Sol é unhas 400 veces máis grande que o da Lúa, tamén está 400 veces máis distante.<ref name="angular" /> Isto permite que na Terra se produzan as [[eclipse solar|eclipses solares]] totais e anulares.
<gallery mode="packed">
Ficheiro:Earth Moon Scale.jpg|Representación a escala do tamaño e distancia relativa entre a Terra e a Lúa.
</gallery>
==== Asteroides e outros elementos orbitáis ====
A poboación de asteroides coorbitáis da Terra inclúe [[cuasisatélite]]s, obxectos cunha órbita en ferradura e [[Troiano (corpo celeste)|troianos]]. A data de 2016 hai nove cuasisatélites, incluído [[469219 Kamoʻoalewa]], [[3753 Cruithne]], [[2002 AA29|2002 AA<sub>29</sub>]].<ref name=whitehouse20021021>{{Cita novas|first1=David|last1=Whitehouse|title=Earth's little brother found|publisher=BBC News|date=2002-10-21|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/2347663.stm|accessdate=2007-03-31}}</ref><ref name=christou_asher2011>{{cite arXiv | last1=Christou|first1=Apostolos A.|last2=Asher|first2=David J. | date=March 31, 2011 | title=A long-lived horseshoe companion to the Earth | eprint=1104.0036 | class=astro-ph.EP}} Ver táboa 2, p. 5.</ref>, [[2003 YN107|2003 YN<sub>107</sub>]], [[2004 GU9|2004 GU<sub>9</sub>]],<ref>{{cita publicación |apelidos=Brasser, R. |nome= |enlaceautor= |doi=10.1016/j.icarus.2004.04.019 |ano=2004 |título=Transient co-orbital asteroids |publicación= |volume=171 |número=1 |pp=102-109 |lugar= |editorial= |issn= |url= |dataacceso=31 de xullo de 2011}}</ref> [[2006 FV35|2006 FV<sub>35</sub>]], [[2010 SO16|2010 SO<sub>16</sub>]]<ref>{{cita noticia |nome=Deborah |apelidos=Braconnier|título=New horseshoe orbit Earth-companion asteroid discovered |url=http://www.physorg.com/news/2011-04-horseshoe-orbit-earth-companion-asteroid.html |obra=PhysOrg |editorial= |data=16 de abril de 2011 |dataacceso=31 de xullo de 2011 }}</ref> [[2013 LX28|2013 LX<sub>28</sub>]], [[2014 OL339|2014 OL<sub>339</sub>]] e [[2016 HO3|2016 H<sub>O3</sub>]].<ref>{{cita noticia |url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=6537 |título=Small Asteroid Is Earth's Constant Companion }}</ref><ref>{{cite journal|url=https://academic.oup.com/mnras/article/462/4/3441/2589984|title=Asteroid (469219) 2016 HO3, the smallest and closest Earth quasi-satellite|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|last1=Marcos|first1=C. de la Fuente|last2=Marcos|first2=R. de la Fuente|date=August 8, 2016|doi=10.1093/mnras/stw1972|page=3441-3456|volume=462|issue=4|arxiv=1608.01518|bibcode=2016MNRAS.462.3441D|s2cid=118580771|access-date=October 28, 2020}}</ref> Un compañeiro asteroide troiano, 2010 TK7, está [[Libración|librando]] aredor do [[Puntos de Lagrange|punto triangular principal de Lagrange]], L4, na [[Translación da Terra|órbita da Terra]] aredor do Sol.<ref name="Connors" /><ref name="Choi" /> O diminuto asteroide próximo á Terra [[2006 RH120]] aproxímase ao sistema Terra-Lúa aproximadamente cada vinte anos. Durante estas aproximacións, pode orbitar a Terra durante breves períodos de tempo.<ref>{{cite web |title=2006 RH120 ( = 6R10DB9) (A second moon for the Earth?) |url=http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |website=Great Shefford Observatory |publisher=Great Shefford Observatory |access-date=17 July 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150206154817/http://www.birtwhistle.org/Gallery6R10DB9.htm |archive-date=6 February 2015}}</ref>
En abril de 2020, hai 2.666 [[Satélite artificial|satélites artificiais]] en funcionamento orbitando a Terra.<ref name="ucs" /> Tamén hai satélites inoperativos, incluído [[Vanguard 1]], o satélite máis antigo actualmente en órbita, e máis de 16.000 pezas de [[Refugallo espacial|lixo espacial]] rastreados.<ref group="n" name="space_debris" /> O satélite artificial máis grande da Terra é a [[Estación Espacial Internacional]].<ref>{{Cite book|last1=Welch|first1=Rosanne|url=https://books.google.com/books?id=aWGHDwAAQBAJ&q=largest+artificial+satellite&pg=RA2-PA126|title=Technical Innovation in American History: An Encyclopedia of Science and Technology [3 volumes]|last2=Lamphier|first2=Peg A.|date=2019-02-22|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-094-2|page=126|language=en}}</ref>
== Habitabilidade ==
| |||