Revisión como estaba o 29 de xuño de 2019 ás 20:39 editar BanjoBot 2.0 (conversa \| contribucións) Bots 393.002 edicións m Arranxos varios, replaced: <br> → <br/> (6) ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 2 de xullo de 2019 ás 07:23 editar desfacer Lles (conversa \| contribucións) 12.708 edicións m https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/grande Edición máis nova →
Liña 26: == Capital prusiana == Trala devastación da [[Guerra dos Trinta Anos]] (perda dun terzo das casas e a metade da poboación), o ~~Gran~~Grande Elector [[Federico Guillerme I]] emprende unha ampla tarefa de recuperación e engrandecemento animando a inmigración amparada na tolerancia relixiosa. Para os novos habitantes ([[hugonotes]] franceses ou xudeus) créanse novos barrios (Neu Cölln e Friedrichswerder arredor da vella Cölln, 1659). O conxunto péchase cun novo recinto defensivo de bastións (1658-83). [[Ficheiro:Schultz_Berlin_1688.jpg\|miniatura\|esquerda\|500px\|Vista de Berlín coas novas murallas e máis os comezos da Unter den Linden, Schultz 1688.]] [[Ficheiro:ZLB-Berliner Ansichten-Januar.jpg\|miniatura\|260px\|Plano de Berlín, 1688: expansión ao oeste.]] Liña 34: Como o anterior de traza ortogonal, amplas rúas (''Friedrichstrasse'', principal eixo norte-sur perpendicular a ''Unter den Linden'') e fachadas uniformes, vai contar nunha praza de mercado con dúas igrexas xemelgas (francesa para os hugonotes e alemá para o rito luterano) que cos engadidos posteriores se convertera en estampa típica da cidade <ref>[http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/gendarmenmarkt/pix/geschichte/gendarmenmarkt_1800_800.jpg ''Gravado de 1800 coa perspectiva da Gendarmenmarkt'']</ref>. O novo rei proclama un novo status para Berlín: a partir de 1710 será a Capital Real unificando finalmente as seis cidades anteriores (xa con 60.000h de 6.000h en 1661). Consonte co rango adquirido manda erixir un novo pazo sobre o vello complexo na illa de Cölln (Pazo Real de [[Andreas Schlüter]] ampliado ao longo do século <ref>''Vista de 1781 (J.Rosenberg) da fachada principal do novo Pazo Real dende a Lange Brücke<br/> coa estatua ecuestre do ~~Gran~~Grande Elector'' [http://www2.kunstgeschichte.uni-freiburg.de/Online-Publikationen/Stephan_Stadtschloss/Abb_34.JPG]</ref>) coma centro visual do conxunto urbano (unha estatua ecuestre do seu pai, o ~~Gran~~Grande Elector, alzouse sobor da ''Lange Brücke'' á maneira do ''Pont Neuf'' de [[París]]). Así mesmo, unha coroa de pazos de campo arrodeaba a cidade (vg. Charlottenburg, ao oeste na ribeira do Spree). No resto do século XVIII os seus sucesores, [[Federico Guillerme I]] (o Rei Soldado) e [[Federico II o Grande]], irán enriquecendo este organismo. As murallas do ~~Gran~~Grande Elector son derrubadas e unha nova cerca (1737, en pedra 1786) abarca todo o conxunto cos suburbios que creceran ao norte, leste e sur. Xunto as entradas máis importantes vanse erixir prazas e portas monumentais <ref>[http://historic-cities.huji.ac.il/germany/berlin/maps/schneider_1798_berlin_center.jpg ''Planta de Berlín, Schneider 1798'']</ref>. Así a neoclásica [[Porta de Brandeburgo]] (K.Langhans 1793, coma arco triunfal para Federico o Grande <ref>[https://archive.is/20130630194207/www.berlinplaene.de//productimages/image_1044915308_10014.jpg ''Panorámica coa Porta de Brandeburgo abrindo a cidade'']</ref>) fronte ao ''Tiergarten'' no final da ''Unter den Linden'' (''Pariser Platz'') , e o lugar da futura ''[[Postdamer Platz]]'' (ante a ''Postdamer Thor'' e a octogonal ''Leipziger Platz''). == Século XIX: Embelecemento e industrialización == Liña 47: Xa dende a época de Federico o Grande a área que ocupaban as murallas no primeiro treito da ''Unter den Linden'' foise planificando con grandes conxuntos, expresión da magnificencia real. Así a ''Zeughaus'' (Arsenal), a despois Ópera do Estado e diferentes residencias dos soberanos que ficaron sendo a [[Universidade Humboldt]], Academia de Artes e Bibliotecas Reais. A estatua ecuestre de Federico pechaba o conxunto onde comezaba o treito xa existente baixo os tileiros <ref>''Vista do comezo da Unter den Linden co Pazo Real ao fondo, E.Gaetner'' [http://media.kunst-fuer-alle.de/img/41/g/41_00055792~_eduard-gaertner_unter-den-linden.jpg]</ref><ref>''Vista de época da Unter den Linden: a Opera Real e a Biblioteca; ao fondo os tilos'' [http://www.fannyhensel.de/images/linden.jpg]</ref>. Schinkel encargouse de abrir a ~~gran~~grande avenida cunha nova Ponte do Castelo de unión coa praza norte do Pazo Real, e construíu a exquisita ''Neue Wache'' (Novo Corpo de Garda, 1818 <ref>''Neue Wache coa Zeughaus ao fondo dende a Opera Real en primeiro termo'' [http://nerger.biz/bild__kunst_2/bild__kunst_III/bild_kunst_4/bild__kunst_V/bild__kunst_6_/bild__kunst_7/bild__kunst_8/bild__kunst_9/bild__kunst_10/bild__kunst_11/schinkelneuewache.jpg]{{Ligazón morta\|data=setembro de 2018 }}</ref>) entre a ''Zeughaus'' e a universidade. Ademais, nas proximidades, a igrexa de Friedrichswerder e a Academia de Arquitectura (1835, de estilo radical e precursor da modernidade). Na antedita praza onde estaban os xardíns do Pazo (''Lustgarten'') e fronte ao mesmo, erixe o ''Altes Museum'', que dará inicio a un dos conxuntos museísticos máis importantes do mundo ([[Illa dos Museos]]). Finalmente, completará a enriba mencionada praza das dúas igrexas xemelgas (''Gendarmenmarkt'') co edificio entrambas do Gran Teatro da Ópera <ref>''O Schauspielhaus (hoxe Koncerthaus) entre as Igrexas Francesa e Alemá.'' [http://www.heimatsammlung.de/topo_unter/10/mitte_03/mittegross_381.jpg] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20130401081759/http://www.heimatsammlung.de/topo_unter/10/mitte_03/mittegross_381.jpg \|date=01 de abril de 2013 }}</ref>. Liña 72: Trala [[Segunda Guerra Mundial]] Berlín fica virtualmente en ruínas (50% dos edificios do centro destruídos; de 4,4 millóns de habitantes a 2,8). Coma unha ironía da historia, en 1949, a cidade que naceu dobre é dividida oficialmente en dous sectores: [[Berlín Leste]] coma capital da [[República Democrática Alemá]], e [[Berlín Oeste]] coma enclave da [[República Federal de Alemaña\|República Federal]]. En 1961 as tensións entre os dous bloques, soviético e aliado, que apoiaban a cada sector rematan coa construción dun muro divisorio, o [[Muro de Berlín]] <ref>{{Cita web \|url=http://www.berlin.de/mauer/verlauf/index/index.es.php \|título=''Páxina con información detallada do Muro de Berlín'' \|data-acceso=19 de abril de 2010 \|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20100324172759/http://www.berlin.de/mauer/verlauf/index/index.es.php \|dataarquivo=24 de marzo de 2010 \|urlmorta=si }}</ref>, que deixa illado o occidental, provocando unha nova perda de poboación. [[Ficheiro:Berlin karlmarxallee kl.jpg\|miniatura\|150px\|''Karl-Marx-Allee'': o tramo de 1951 coa arquitectura stalinista.]] [[Berlín Oriental]] contiña a cidade histórica e comeza a reconstrución e desenvolvemento co centro na ''Alexanderplatz''. O plan inicial de Hans Scharoun (1946) de aproveitar o desastre para facer unha nova cidade segundo os presupostos do ''Movemento Moderno'' quedará truncado pola división da urbe e terminará impoñéndose a maneira [[stalinismo\|stalinista]] de entender arquitectura e urbanismo. Un "gran bulevar socialista" ao leste, a ''Stalinallee'' (1951 <ref>''Páxina con infografía completa da primeira fase realizada da Stalinallee (Karl-Marx-Allee),<br/> a do clasicismo retórico stalinista'' [http://kma-portal.de/kma/s.html] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20131118094914/http://kma-portal.de/kma/s.html \|date=18 de novembro de 2013 }}</ref> e 1958 <ref>''Primeiro tramo da Stalinallee (segundo en realizarse, 1958) partindo da Alexanderplatz;<br/> pertencente a etapa do produtivismo soviético, xa en bloques de prefabricación estandarizada con zonas verdes'' [http://stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/alexanderplatz/en/geschichte/nachkriegsplanungen/1958_stalinallee_2bauph_800x600.shtml] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20081206170552/http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/alexanderplatz/en/geschichte/nachkriegsplanungen/1958_stalinallee_2bauph_800x600.shtml \|date=06 de decembro de 2008 }}</ref>, 90m, despois ''[[Karl-Marx-Allee]]'' <ref>''Vista aérea moderna da Karl-Marx-Allee cara ao centro da cidade; ao fondo Unter den Linden e o Tiergarten'' [http://www.luftaufnahmen-deutschland.de/images/down-luftbilder-deutschland/karl_marx_allee_von_no.jpg] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20160305142030/http://www.luftaufnahmen-deutschland.de/images/down-luftbilder-deutschland/karl_marx_allee_von_no.jpg \|date=05 de marzo de 2016 }}</ref>) e posteriormente outra ~~gran~~grande avenida cara ao norte (''Karl-Liebknecht-Strasse'' e ''Prenzlauer Allee''), ambas as arterias partindo da ''Alexanderplatz'' que se reconfigurou cuadriplicando a súa superficie (1969), foron o resultado <ref>''Alexanderplatz despois da reconfiguración socialista (1973): A dereita o tramo da Stalinallee de 1958,<br/> no fondo o comezo do tramo de 1951; á esquerda cara ao norte a Karl-Liebknecht-Strasse.'' [http://stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/alexanderplatz/en/geschichte/nachkriegsplanungen/1973_alexanderplatz02_800x527.shtml] {{Webarchive\|url=https://web.archive.org/web/20081202145023/http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/alexanderplatz/en/geschichte/nachkriegsplanungen/1973_alexanderplatz02_800x527.shtml \|date=02 de decembro de 2008 }}</ref>. Un gran rañaceos central non chegou a definirse e no seu lugar erixiuse a torre da televisión (''Fernsehturm'' 1969, 365m). No canto do Pazo Real (símbolo do poder absolutista prusiano, que non se reconstrúe) decidiuse levantar un vasto centro cultural, o Pazo da República (1976). [[Berlín Occidental]], sen ningunha capacidade industrial, absolutamente subvencionada pola RFA, configúrase arredor da ''Kurfürstendamm''. A falta dalgúns equipamentos e institucións da cidade histórica debe proverse delas duplicando aquelas. Así nace a [[Universidade Libre de Berlín]] (1948), a ''Technische Universität'' no extremo oeste do ''Tiergarten'', outra sala de ópera (''Deutsche Oper'') e o conxunto do ''Kulturforum'' nas inmediacións do muro na ''Postdamer Platz'' <ref>''Vista xeral do Kulturforum en construción en 1969: ao fondo a terra de ninguén xunto ao muro e ante a Postdamer Platz;<br/> a esquerda o Tiergarten'' [http://www.stadtentwicklung.berlin.de/planen/staedtebau-projekte/kulturforum/de/geschichte/1945_bis_1989/luftbild_kulturf_1969_500.shtml]{{Ligazón morta\|data=setembro de 2018 }}</ref> con, entre outras dotacións, a [[Filarmónica de Berlín]] (''Berliner Philharmonie'', Hans Scharoun 1963) xunto a nova Biblioteca do Estado do mesmo arquitecto (1967-78) e a ''Neue Nationalgalerie'' (1968) de Mies van der Rohe <ref>[https://archive.is/20120711170907/n4abc10.abc.es/blogs/muro-berlin/public/24.Philharmonie_NeueNationalGallerie.jpg ''Neue Nationalgallerie (embaixo) e Philarmonie'']</ref>.

Historia de Berlín: Diferenzas entre revisións