Revisión como estaba o 23 de xaneiro de 2019 ás 12:32 editar Lles (conversa \| contribucións) 12.708 edicións mSen resumo de edición ← Edición máis vella		Revisión como estaba o 30 de marzo de 2019 ás 19:26 editar desfacer BanjoBot 2.0 (conversa \| contribucións) Bots 393.002 edicións m Arranxos varios, replaced: <br /> → <br/> (9) Edición máis nova →
Liña 56: \|imaxe_mapa = Spanish Empire Anachronous 0.PNG\|320px \|localización_lenda = Máxima extensión do Imperio español ([[Anacronismo\|anacrónico]]) \|capital = [[Toledo]] ([[1492]]-[[1561]])<br />[[Madrid]] ([[1561]]-[[1601]])<br />[[Valladolid]] ([[1601]]-[[1606]])<br />[[Madrid]] ([[1606]]- [[1898]]) \|lema_nacional = ''[[Plus Ultra (lema)\|Plus Ultra]]'' ([[Lingua latina\|latín]]: ‘Máis aló’) \|himno_nacional = \|idioma_oficial = [[Lingua castelá\|Castelán]]<br />('''Outras linguas:'''<br /> [[lingua portuguesa\|Portugués]], [[lingua catalá\|catalán]], [[lingua vasca\|vasco]], [[lingua alemá\|alemán]], [[lingua francesa\|francés]], [[lingua neerlandesa\|neerlandés]], [[lingua aragonesa\|aragonés]], [[lingua galega\|galego]], [[lingua asturiana\|asturiano]], [[lingua siciliana\|siciliano]], [[Lingua napolitana\|napolitano]], [[Lingua lombarda\|lombarda]], [[Lingua quechua\|quechua]], [[lingua náhuatl\|náhuatl]],[[Lingua maia]], [[lingua tlaxcalteca\|tlaxcalteco]], [[lingua mixteca\|mixteco]], [[lingua zapoteca\|zapoteco]], [[Lingua guaraní\|guaraní]], [[Lingua aimará\|aimará]], [[lingua tagala\|tagalo]], [[Lingua chamorra\|chamorro]], [[lingua árabe\|árabe]], [[Lingua chinesa\|chino]] entre os principais por número de falantes. \|idioma_non_oficial = \|relixión = [[Igrexa católica\|Católica]] Liña 159: Durante o [[século XVI]] España chegou a ter unha auténtica ''fortuna'' de ouro e prata extraídos de «[[América\|As Indias]]». No estudo económico realizado por Earl J. Hamilton, «O tesouro americano e a [[Revolución dos prezos]] en España, 1501-1659», esa fortuna ten unhas cifras concretas. Hamilton describe que nos séculos XVI e XVII, desde 1503 e durante os 160 anos seguintes, durante a maior actividade mineira, arribaron desde as colonias americanas 16 900 toneladas de prata e 181 toneladas de ouro. As súas contas son minuciosas: 16 886 815 303 gramos de prata e 181 333 180 gramos de ouro.<ref>[http://books.google.es/books?id=ICB1AAAACAAJ&dq=El+tesoro+americano+y+la+revoluci%C3%B3n+de+los+precios+en+Espa%C3%B1a O Tesouro Americano e a revolución dos prezos en España, 1501-1650]</ref><ref group="Nota">Son cifras equivalentes á extracción industrial de prata de pouco máis de dous anos (26 meses) e a aurífera de medio ano. E aínda que o estudo de Hamilton non abarca os case 150 anos baixo un mesmo ritmo, desde a Conquista ata o ano 1808 non se alcanza a superar o equivalente a catro anos de extracción de prata e un ano de ouro. O contrabando estimado por Hamilton, puido estar máis cerca do 10% que dun imposible 50%. Os cálculos equivalentes baséanse en datos actuais de extracción tomados de Gold Fields Mineral Services Ltd (GFMS) e o International Copper Study Group, e reproducidos por publicacións mineiras, e que describen como a [[Perú\|República do Perú]] soamente durante o ano 2007 tivo unha extracción industrial de 170 toneladas de ouro, respecto da produción mundial de ouro (2008) [http://www.dani2989.com/gold/worldgold08es.htm]</ref> Dicíase durante o reinado de [[Filipe II de España\|Filipe II]] que «''o Sol non se puña no Imperio''», xa que estaba o suficientemente disperso como para ter sempre algunha zona con luz solar. Este imperio, imposible de manexar, tiña o seu centro neurálxico en [[Madrid~~\|Madrid,~~]], sede da Corte con Filipe II, sendo [[Sevilla]] o punto fundamental desde o que se organizaban as posesións ultramarinas. [[Ficheiro:Tizian 081.jpg\|dereita\|miniatura\|220px\|Retrato de [[Carlos I de España\|Carlos I]] por [[Tiziano]].]] Como consecuencia do matrimonio político dos Reis Católicos e dos casamentos estratéxicos dos seus fillos, o seu neto, [[Carlos I de España\|Carlos I]] herdou a [[Coroa de Castela]] na Península Ibérica e un incipiente Imperio Castelán en América (herdanza da súa avoa Isabel); as posesións da [[Coroa de Aragón]] no Mediterráneo italiano e ibérico (do seu avó Fernando); as terras dos [[Habsburgo]] en [[Austria]] ás que el incorporou [[Bohemia]] e [[Silesia]] logrando converterse tras unha disputada elección con [[Francisco I de Francia]] en emperador do [[Sacro Imperio Romano Xermánico]] co nome de Carlos V de Alemaña; ademais dos [[Países Baixos]] aos que engadiu novas provincias e o [[Franco Condado]], herdanza da súa avoa [[María de Borgoña]]; conquistou persoalmente [[Tunisia]] e en pugna con Francia a rexión de [[Lombardía]]. Era un imperio composto dun conglomerado de territorios herdados, anexionados ou conquistados. Liña 252: A pesar de que actualmente sabemos que a economía española estaba minada e que o seu poderío se debilitaba, o Imperio seguía sendo con moito o poder máis forte. Tanto é así que podía librar enfrontamentos con Inglaterra, Francia e os Países Baixos ao mesmo tempo. Este poderío confirmábano o resto de pobos europeos; así o hugonote francés [[Duplessis-Mornay]], por exemplo, escribiu tras o asasinato de Guillerme de Orange a mans de [[Balthasar Gérard]]:<ref name="historia">[[Carlos Carnicer]] e [[Javier Marcos]], «Felipe II instó el asesinato de Guillermo de Orange», nº 89 de [[La aventura de la Historia]], [[El Mundo\|Arlanza Ediciones]], [[Madrid]], marzo de [[2006]] {{es}}</ref> {{cita\|''A ambición dos españois, que os fixo acumular tantas terras e mares, fainos pensar que nada lles é inaccesible.''}} Mostrouse en varias obras literarias e especialmente en películas o abafo causado pola continua [[piratería]] contra os seus barcos no [[Atlántico]] e a consecuente diminución dos ingresos do ouro das Indias. Con todo, investigacións máis profundas<ref name="aventura61a">[[J. Díez Zubieta]], Recensión sobre o libro de Ramiro Feijoo ''Corsarios berberiscos'', nº 61 de [[La aventura de la Historia]], [[El Mundo\|Arlanza Ediciones]], novembro de [[2003]]</ref> indican que esta piratería realmente consistía en varias decenas de barcos e varios centos de piratas, sendo os primeiros de escasa tonelaxe, polo que non podían enfrontarse cos [[galeón]]s españois, téndose que conformar con pequenos barcos ou os que puidesen apartarse da frota. En segundo lugar está o dato segundo o cal, durante o século XVI, ningún pirata nin corsario logrou afundir ningún galeón; ademais dunhas 600 frotas fretadas por España (dúas por ano durante uns 300 anos) só dúas caeron en mans inimigas e ambas por mariñas de guerra, non por piratas nin corsarios.<ref name="aventura61b">[[Mariano González Arnao]], «A prueba de piratas», nº 61 de [[La aventura de la Historia]], [[El Mundo\|Arlanza Ediciones]], novembro de [[2003]]</ref> Os ataques [[corsario]]s en todo caso, entre os cales destacou [[Francis Drake~~\|Francis Drake,~~]], causaron serios problemas de seguridade tanto para as frotas como para os portos, o que obrigou ao establecemento dun sistema de [[Frota de Indias\|convois]] así como ao incremento exponencial en gastos defensivos destinados ao adestramento de milicias e á construción de [[fortificación]]s. Con todo foron as inclemencias meteorolóxicas as que bloquearon con maior gravidade todo o comercio entre América e Europa. Máis grave era a piratería mediterránea, perpetrada por [[bérber\|berberiscos]], que tiña un volume dez ou máis veces superior á atlántica e que arrasou toda a costa mediterránea así como as Canarias, bloqueando a miúdo as comunicacións con este arquipélago e coas posesións en Italia. A pesar de todos os ingresos provenientes de América, España viuse forzada a declararse en bancarrota en [[1596]]. [[Ficheiro:Diego Velázquez - Philip III on Horseback (detail) - WGA24408.jpg\|miniatura\|esquerda\|[[Filipe III de España]].]] Liña 327: === O cambio de dinastía === O novo rei, [[Filipe V de España\|Filipe V]], non foi excesivamente ben recibido en España. Á parte dos atrasos na súa entrada en Madrid polo mal tempo e as continuas recepcións, os cortesáns comezaron a ver que era abúlico, casto, piadoso, moi seguidor dos desexos do seu confesor e melancólico, redactándolle unha copla:{{Cita\|''Anda, niño, anda,<br />Porque el cardenal lo manda''.<ref name="aventura25"/>}} [[Ficheiro:Philip V 3.jpg\|miniatura\|125px\|esquerda\|[[Filipe V de España]]]] Pero Filipe V non tiña intención de acaparar España para el e os seus achegados como pretendeu facer [[Filipe I de Castela\|Filipe o Fermoso]], el quería ser un bo monarca a pesar das moitas diferenzas que tiña co seu novo pobo. Tanto é así que tras o famoso discurso que pronunciou o [[Manuel de Oms e de Santa Pau\|marqués de Castelldosrius]], embaixador de España en Francia, Filipe non comprendeu nada, nin sequera a famosa frase «''Ya no hay Pireneos''»; porque non sabía español e foi o seu avó [[Luís XIV]] quen debeu interceder por el; pero ao finalizar a súa réplica ao embaixador, o ''Rei Sol'' díxolle ao futuro rei «''Sede un bo español''». Aquel mozo de 17 anos cumpriu toda a súa vida con aquel mandato.<ref name="aventura43">[[José Luis Gómez Urdáñez]], ''Ensenada, la meritocracia al poder'', nº 43 de [[La aventura de la Historia]], [[El Mundo\|Arlanza Ediciones]], [[Madrid]], maio de [[2002]]</ref> O desexo das outras potencias por España e as súas posesións non podía quedar resolto co testamento real, polo que os enfrontamentos eran case inevitables; o [[Carlos VI de Alemaña\|arquiduque Carlos de Austria]] non se resignou, o que deu lugar á [[guerra de Sucesión]] ([[1702]]-[[1713]]). Liña 396: [[Ficheiro:Spanish_Empire_-_1824.jpg\|miniatura\|275px\|Situación do Imperio Español en [[1824]]. En azul os territorios independizados na [[Guerra de Independencia Hispanoamericana]] (1809-1824)]] [[Ficheiro:Independencia.gif\|miniatura\|270px\|'''A Revolución Hispanoamericana'''<br />{{Lenda\|#f00\|A reacción Realista}}{{Lenda\|#0000FF\|Baixo control independentista}}{{Lenda\|#007FFF\|Baixo control independentista}}{{Lenda\|#002FA7\|España durante a invasión francesa}}{{Lenda\|#228B22\|España baixo a revolución liberal}}]] Logo de sucesivas insurreccións ao longo de toda a era colonial, a guerra de [[Independencia]] Hispanoamericana comezou a desencadearse cando as disputas polo trono entre o rei español [[Carlos IV de España\|Carlos IV]] e o seu fillo, o futuro [[Fernando VII]], foron aproveitadas por [[Napoleón]] para intervir e impor as chamadas «[[abdicacións de Baiona]]» de [[1808]], polas cales ambos renunciaron sucesivamente ao trono de España en favor finalmente de [[José Bonaparte]], logo do cal Fernando quedou cativo. Pero a intervención francesa desencadeou un levantamento popular coñecido como [[guerra da Independencia española]] (1808-1814) que trouxo incerteza sobre cal era a autoridade efectiva que gobernaba España. Liña 618: \|-style="background:#fafaf0;" \| rowspan=2 \|[[Casa de Borbón]] \|[[Vicerreinado de Nova Granada]]<br />(1717–1723; 1739–1810) \| * [[Real Audiencia de Santa Fe de Bogotá]] Liña 624: * [[Real Audiencia de Panamá]] \|-style="background:#fafaf0;" \|[[Vicerreinado do Río da Prata]]<br />(1776) \| * [[Real Audiencia de Bos Aires]]

Imperio Español: Diferenzas entre revisións