Guerra de Afganistán (1978-1992): Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición
m Bot - Trocar {{AP}} por {{Artigo principal}}; cambios estética
Liña 75:
</ref>
 
== Transfondo ==
{{Véxase tamén|Historia de Afganistán}}
 
Liña 88:
En marzo de 1979 asinouse un [[Tratado de paz exipcio-israelí|tratado de paz]], apoiado polos Estados Unidos, entre Israel e Exipto. A Unión Soviética considerou que Estados Unidos sacou proveito deste tratado. Así, un [[xornal]] soviético afirmaba que Exipto e Israel se converteran nos "xendarmes do [[Pentágono]]". Os soviéticos crían que o tratado non era só un acordo de paz entre os seus antigos aliados exipcios e Israel, senón tamén unha alianza militar.<ref>{{cite book| first= Minton| last= Goldman| year= 1984| title= Soviet Military Intervention in Afghanistan: Roots & Causes| edition=| id= }}</ref> Ademais, Estados Unidos vendeu máis de 5.000 [[mísil]]es a [[Arabia Saudita]] e abasteceu aos rebeldes leais á coroa, contrarios ao goberno [[Nasserismo|nasserista]], na [[Guerra Civil de Iemen do Norte]]. Tamén empeoraron nesa mesma época as relacións entre a Unión Soviética e [[Iraq]]. En xuño de 1978, Iraq comezou a establecer relacións cordais con países occidentais, chegando a mercar a Francia armamento de [[Italia|fabricación italiana]], aínda que a maioría o obtiña da Unión Soviética, os seus aliados do [[Pacto de Varsovia]] e China.
 
=== Revolución de Saur ===
{{APArtigo principal|Revolución de Saur}}
O Rei [[Mohamed Zahir de Afganistán|Mohamed Zahir]] ascendeu ó trono en [[1933]] e estivo reinando até [[1973]]. O primo de Zahir, [[Mohammad Daoud Khan]], exerceu como [[Primeiro Ministro]] dende [[1954]] até [[1963]]. O [[Partido Democrático Popular de Afganistán]] (PDPA), de ideoloxía [[Marxismo|marxista]], gañou forza nestes anos. En [[1967]], o PDPA dividiuse en dúas faccións, o [[Khalq]] (traducido por masas ou pobo), liderado por [[Nur Muhammad Taraki]] e [[Hafizullah Amin]] e o [[Parcham]] (traducido por estandarte), liderado por [[Babrak Karmal]].
 
Liña 98:
O [[27 de abril]] de [[1978]], o [[Exército Nacional Afgá|exército afgá]], que simpatizaba co PDPA, derrocou a Daoud e executouno posteriormente xunto con algúns membros da súa familia.<ref>{{cite book|last=Garthoff|first=Raymond L.|title=Détente and Confrontation|location=Washington D.C.|publisher=The Brookings Institute|year=1994|page=986}}</ref> Nur Muhammad Taraki, [[Secretario Xeral]] do PDPA, converteuse en presidente dun Consello Revolucionario, así como no Primeiro Ministro da República Democrática de Afganistán, que acababa de ser creada.
 
=== Faccións dentro do PDPA ===
Trala revolución, Taraki asumiu a presidencia e os postos de Primeiro Ministro e de Secretario Xeral do PDPA. O goberno foi dividido segundo as faccións existentes, co President Taraki e viceprimeiro ministro [[Hafizullah Amin]] da facción Khalq fronte a líderes da facción Parcham tales coma Babrak Karmal e [[Mohammad Najibullah]]. Os conflitos no PDPA, deron lugar a situacións de [[exilio]], [[purga]] e execución de membros do Parcham.<ref name="lcweb2">[https://archive.is/20121212041044/lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0087) ''The April 1978 Coup d'etat and the Democratic Republic of Afghanistan'' – Library of congress country studies](Consultado o 4 de febreiro de 2007)</ref>
 
Durante os primeiros dezaoito meses de goberno, o PDPA aplicou un programa de estilo soviético con reformas modernizadoras, moitas das cales foron vistas polos conservadores como contrarias aos principios do Islam.<ref>{{cite web|url=http://www.onwar.com/aced/chrono/c1900s/yr75/fafghan1978.htm |title=Afghanistan Marxist Coup 1978 |publisher=Onwar.com |accessdate=28 de xullo de 2011}}</ref> Algúns dos decretos, que establecían cambios nas políticas matrimoniais e reformas agrarias, non foron ben recibidos por unha poboación na que predominaba tradición islámica, especialmente por parte dos grandes [[terratenente]]s, que resultaron prexudicados pola abolición da [[usura]] (aínda que esta estaba prohibida no Islam) e a cancelación das débedas que tiñan os pequenos agricultores. A mediados 1978, comezou unha rebelión, co ataque duns rebeldes a unha guarnición militar na rexión de [[Provincia de Nuritan|Nuristan]], ao este de Afganistán, e pronto se estendeu unha guerra civil por todo o país. En setembro de 1979, o viceprimeiro ministro Hafizullah Amin ocupou o poder trala morte nun tiroteo do presidente Taraki. Os dous meses de goberno de Amin estiveron marcados por unha inestabilidade provocada por unha toma de decisións contraria aos seus opoñentes do PDPA e á crecente rebelión.
 
=== Relacións afgano-soviéticas ===
{{Véxase tamén|Aeroporto Internacional de Kabul}}
[[Ficheiro:Afghan Girl Scouts 1950s.jpg|miniatura|esquerda|200px|Mulleres afgás participando nun programa da Asociación afgá de Scout a finais da década de [[1950]].]]
Liña 121:
-->
 
== Notas ==
{{Listaref|colwidth=30em}}
 
== Véxase tamén ==
{{Commonscat|Soviet war in Afghanistan}}
 
=== Outros artigos ===
* [[Invasión soviética de Polonia]]
 
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro |título= The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB |nome= Christopher |apelidos= Andrew |lastauthoramp=yes |first2=Vasili |last2=Mitrokhin |localización= New York |editor= Basic Books |ano= 1999 |isbn=0-465-00310-9 }}
* {{Cita libro |nome= Muhammad |apelidos= Ayub |título= An Army, its Role and Rule: A History of the Pakistan Army from Independence to Kargil 1947–1999 |localización= Pittsburgh |editor= RoseDog Books |ano= 2005 |isbn=0-8059-9594-3 }}
* {{Cita libro |ligazónautor= Artyom Borovik |apelidos= Borovik |nome= Artyom |título= The Hidden War: A Russian Journalist's Account of the Soviet War in Afghanistan |ano= 1990 |localización= Nova York |editor= Grove Press |isbn=0-8021-3775-X }}
* {{Cita libro |nome= Gordon|apelidos= Corera|título= MI6: Life and Death in the British Secret Service |ano= 2011 |editor= Phoenix |localización= [[Londres]] |isbn=978-0753828335}}
* {{Cita libro |apelidos= Braithwaite|nome= Rodric|ligazónautor= Rodric Braithwaite|título= Afgantsy: The Russians in Afghanistan, 1979–89|ano= 2011|editor= Oxford University Press|localización= Nova York |isbn=978-0-19-983265-1|páxina=417|oclc=ocn709682862|lccn=2011015052}} {{LCC|DS371.2 .B725 2011}}
* {{Cita libro |nome= Steve |apelidos= Coll |título= Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001 |ano= 2004 |localización= Nova York |editor= Penguin Press |isbn=1-59420-007-6 }}
* {{Cita libro |nome= George |apelidos= Crile |título= Charlie Wilson's War: the extraordinary story of the largest covert operation in history |localización= Nova York |editor= Atlantic Monthly Press |ano= 2003 |isbn=0-87113-851-4 }}
* {{Cita libro |nome= Gregory |apelidos= Feifer |título= The Great Gamble: The Soviet war in Afghanistan |localización= Nova York |editor= Harper |ano= 2009 |isbn=978-0-06-114318-2 }}
* {{Cita libro |nome= Mark |apelidos= Galeotti |título= Afghanistan: the Soviet Union's last war |ano= 1995 |localización= Londres |editor= Frank Cass |isbn=0-7146-8242-X }}
* {{Cita libro |apelidos= Kakar |nome= M. Hassan |url=http://ark.cdlib.org/ark:/13030/ft7b69p12h/ |título= Afghanistan: The Soviet Invasion and the Afghan Response, 1979–1982 |localización= Berkeley |editor= University of California Press |ano= 1995 |isbn=0-520-08591-4 }} (acceso gratuíto online cortesía da Universidade de California).
* {{Cita libro |ligazónautor= Robert D. Kaplan |nome= Robert D. |apelidos= Kaplan |título= Soldiers of God: With Islamic Warriors in Afghanistan and Pakistan |anoorixinal= 1990 |ano= 2001 |localización= Nva York |editor= Vintage Books |isbn=1-4000-3025-0 }}
* {{Cita libro |nome= Kurt |apelidos= Lohbeck |título= Holy War, Unholy Victory: Eyewitness to the CIA's Secret War in Afghanistan |localización= Washington |editor= Regnery Publishing |ano= 1993 |isbn=0-89526-499-4 }}
* {{Cita libro | título= Afghan boomerang | editor= Oleg Novinkov | autor=Novinkov, Oleg | ano= 2011 | localización= Houston, Texas | isbn=978-1-4392-7451-4}}
* {{Cita libro |nome= John |apelidos= Prados |título= Presidents' Secret Wars: CIA and Pentagon covert operations from World War II through the Persian Gulf |localización= Chicago |editor= I.R. Dee |ano= 1996 |isbn=1-56663-108-4 }}
 
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/september-11-attacks/8740536/911-anniversary-Afghan-militants-trained-in-a-barn-in-rural-Sussex.html# ''Militares afgás adestrando nunha granxa rural en Sussex''] {{en}}
* [http://www.globalsecurity.org/military/library/report/2001/soviet-afghan_compound-warfare.htm "Compound War Case Study: Os soviéticos e Afganistán"] {{en}}
* [http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552516 Video da ocupación soviética de Afganistán] dos [http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552494 Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives] {{en}}
* [http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552642 Soviets and the Gulf War] dos [http://repository.library.georgetown.edu/handle/10822/552494/browse?type=title Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives] {{en}}
* [http://books.google.com/books?id=RUSNyMH1aFQC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false J.Bruce Amstutz ''Afganistán – os cinco primeiros anos de ocupación''' (1986)] {{en}}
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html CIA Factbook en Afganistán] {{en}}
* [http://www.artofwar.ru/ The Art of War project], dedicado aos soldados que participaron nas guerras recentes, comezando polos veteranos da guerra afgá {{ru}}
* [http://www.afghan-web.com/history/articles/ussr.html O papel de Afganistán na caída da Unión Soviética] de Rameen Moshref {{en}}
* [http://www.museo-militar-empire.es/ Museo Empire de Historia Militar – Imaxes do conflito.] {{es}}
* [http://www.un.org/documents/ga/res/37/a37r037.htm Resolución da ONU A/RES/37/37 sobre a intervención en Afganistán]
* [http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/WP51_Web_Final.pdf Descrición detallada do Golpe de Kabul de 1979] {{en}}
* [http://www.wilsoncenter.org/topics/pubs/e-dossier_4.pdf Fontes primarias sobre a invasión recompiladas polo Woodrow Wilson International Center for Scholars] {{en}}
 
[[Categoría:Guerras]]