Wikipedia

As verzas na cultura popular galega

Artigo principal: Verza.

A seguir recóllese a pegada das verzas na cultura popular galega, recollida de textos etnográficos, dicionarios e enciclopedias.

Para cura-la tose das vacas, dáselles unto de porco envolto nunha folla de verza e crese que cura decontado.

Para as frieiras e as queimaduras da xente utilizábanse couselos fritidos en aceite, envoltos logo nunha folla de verza que se mete na borralla para que quente, e despois, ben quentes, póñense sobre as frieiras.

Aníbal Otero recolle a crenza de que se se refregan as espullas cunha verza encontrada de fertuna no camiño, curan axiña. Cómpre, logo, botar con ela nun lugar onde nunca máis se pase.

Locucións editar

  • Estar nas verzas: estar distraído, non decatarse de nada.
  • Ser [algo ou alguén] como o unto ás verzas: dise dunha cousa ou dunha persoa que veñen moi ben para conseguir un obxectivo.
  • Vello coma o caldo de verzas: moi vello (persoa ou cousa) [1].

Refraneiro editar

  • As verzas de Fontán cóllense por san Sebaschán [2].
  • As verzas por xaneiro saben a carneiro [3].
  • As verzas quéroas untadas e as patacas fariñentas, e para compango, do porco quero costelas salpresas [4].
  • Bica quente con touciño éche o caldo das mulleres, e vén o home da arada e roe as verzas, se as quere.
  • Cal de verzas, cal de papas ataquémo-las barazas [5].
  • Cando non é por verzas, é por fío negro.
  • Canto máis unto, millores verzas.
    Canto máis unto, millores verzas
  • Dálle verzas en agosto se queres ver ó teu home morto.
  • En xaneiro, a verza é carneiro.
  • En xaneiro, verza vella val carneiro [6].
  • Foise o boi ás verzas e non deixou verdes nin secas.
  • Hai máis que verzas na ola, que hai ulido de cazola.
  • O can de hortelán non come as verzas nin deixa collelas pra comelas [7].
  • Por que te non coces verza? Porque non teño quen me remexa [8].
  • Pote sen verzas, sen unto nin sal, pódeselle ó gato dar'.
  • Se perguntades por verzas, meu pai ten un patacal.
  • Se queres ó teu marido matar, dálle verzas por san Xoán.
  • Unto e boas verzas xa fan bo caldo.
  • Verza moita e pouca troita [9].
  • Verza, ¿por que non cociches? -Porque antes non me metiches [10].
  • Verza, ¿por que non cociches? -Porque non me remexiches.
  • Verzas e nabos, pra nun entrambos.
  • Verzas en xaneiro saben coma carneiro.
  • Verzas que non has comer, déixaas cocer.
  • Vezouse o burro ás verzas e non deixou verdes nin secas.
  • Xaneiro verceiro, nin boa meda nin bo palleiro.
  • Xaneiro, xeadeiro; febreiro, verceiro; marzo, airoso; abril, chuvioso; maio, pardo; san Xoán, claro, valen máis estos meses cas súas mulas co seu carro.

Cantigueiro editar

  • Ai, miña nai, que caldo me ten./ Ai, miña filla, sábeche ben;/ verciñas poucas, fabiñas catro,/ carniña tanta coma a lengoa dun gato [11].
  • Aquela vella do diaño/ seica a tentou o pecado,/ botou as verzas no pote/ remexeunas co forcado.
  • Ben sei o mal que padeces/ e as pedras en que tropezas;/ para praticar comigo/ eres moi férvelle as verzas.
  • Bote o caldo, miña nai./ Non cho boto, non, Xoquín,/ que inda están as verzas crúas,/ non me seas galopín [12].
  • Miña nai ten unto vello/ do cocho que ha de matar,/ e na horta ten as verzas/ das coles que ha de prantar.
  • Miña nai ten unto vello/ dun cocho que ha de matar/ tamén ten berzas na horta/ das coles que ha de prantar.
  • Non quero verzas con unto/ nin nabizas con aceite;/ pra min non hai cousa boa,/ hasta me fai mal o leite [13].
  • Para boas mozas, Sada,/ para repolos, Osedo,/ para coles castellanas/ o campo de Samoedo [14].

Adiviñas editar

  • É tan grande como unha pulga/ e ten orellas maiores cás dunha burra [15]
  • Éche de verzas,/ sábeche ben,/ fabiñas poucas,/ patacas catro,/ e, do unto,/ como a lingüiña/ dun gato [16].
  • Limpé de catro pés/ quixo comer a limpé dun pé/ e limpé de dous pés/ tornou a limpé de catro pés/ para que limpé de catro pés/ non comera a limpé dun pé [17].
  • ¿O que é, que é,/ do tamaño dunha pulga,/ e deita unhas orellas/ coma as dunha mula?

Notas editar

  1. ↑ Vicente Risco, Nós 27, 15.03.1926.
  2. ↑ Fontán é lugar da parroquia e concello de Sada. San Sebastián é o 20 de xaneiro.
  3. ↑ As verzas apáñanse dende moi axiña, aínda que o seu maior rendemento sexa polo inverno, porque as xeadas de xaneiro fannas mellorar segundo se van cortando, fannas máis saborosas. No orixinal: berzas.
  4. ↑ No orixinal: berzas.
  5. ↑ Baraza é unha atadura de corda delgada, cinta etc., coa que se ata calquera cousa. Ataca-las barazas vén sendo desface-lo nó que pecha un saco.
  6. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. xaneiro. No texto: berza.
  7. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. can. No orixinal: berzas.
  8. ↑ Juan Sobreira Salgado: Papeletas. No orixinal: berza.
  9. ↑ Aplícase para significar que unha comida foi frouxa.
  10. ↑ Saudade nº 3, maio 1943, 24-25. No orixinal: berza, porque non cociches?.
  11. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 33. No orixinal: berciñas, de un gato.
  12. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 54. No orixinal: berzase [sic].
  13. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 111. No orixinal: berzas.
  14. ↑ Osedo, parroquia de Sada próxima á capital; Samoedo, lugar da parroquia e concello de Sada.
  15. ↑ Solución: a semente da verza e a planta xa crecida, de grandes follas.
  16. ↑ Solución: o caldo galego.
  17. ↑ Solución: a cabra (limpé de catro pés), o cañoto da verza (limpé dun pé) e o home (limpé de dous pés).

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

  • GÁRFER, J.L. e FERNÁNDEZ, C.: Adivinancero popular gallego. Taurus Ediciones, Madrid 1984.
  • LORENZO FERNÁNDEZ, Xaquín: Cantigueiro popular da Limia Baixa, Galaxia, Vigo 1973.
  • RISCO, Vicente: "Archivo Filolóxico e Etnográfico de Galiza", en Nós nº 27, 15.03.1926, 19-21.
  • RODRÍGUEZ GONZÁLEZ, Eladio: Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo 1958-1961.
  • SOBREIRA, Juan: Papeletas de un diccionario gallego (1792-1797), ed. de J. L. Pensado Tomé, Instituto de Estudios Orensanos, Ourense 1979.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=As_verzas_na_cultura_popular_galega&oldid=6428482»