Íntimas (novela)

Íntimas é a única novela da escritora boliviana Adela Zamudio, publicada en 1913 pola editorial Velarde. Malia non ter unha boa acollida na época, considérase na actualidade unha das "15 novelas fundamentais de Bolivia", seleccionadas por académicos e escritores do país.

Íntimas (novela)
Autor/a	Adela Zamudio
Orixe	Bolivia
Lingua	lingua castelá
Xénero(s)	novela epistolar
Data de pub.	1913
[ editar datos en Wikidata ]

Argumento

Íntimas é unha novela epistolar ambientada a principios do século XX en Bolivia. Está dividida en dúas partes: a primeira comprende as cartas que Juan lle escribe a Armando, e a segunda parte componse das cartas de Antonia a Gracia. Unha particularidade da novela é que o público lector le as epístolas de Juan e de Antonia, mais non as respostas de Armando e Gracia.

Na primeira parte, Juan relátalle ao seu amigo e socio de negocios Armando o que lle sucede durante a súa estadía no departamento de Cochabamba. Cóntalle como conxenia con Gracia, irmá da súa cuñada Casta, mentres se aloxa na casa do seu irmán Modesto. Tamén lle conta o que lle sucede na cidade e como coñece a súa futura esposa, Blanca Rocha.

Na segunda parte, Antonia cóntalle a Gracia a triste historia da moza Evangelina Paz, quen, por mor de falsos rumores, non pode casar co home que ama e acaba por recluirse na soidade.

Estrutura

Primeira parte

Na primeira parte da novela, Juan envíalle a Armando 11 cartas. A primeira é do 28 de outubro de 1906 e a última do 1 de xullo de 1907:

1. 28 de outubro de 1906
2. 2-4 de novembro de 1906
3. 9-11 de decembro de 1906
4. 20 de xaneiro de 1907
5. 9-13 de febreiro de 1907
6. 23 de marzo de 1907
7. 2 de maio de 1907
8. 15 de maio de 1907
9. 9 de xuño de 1907
10. 15 de xuño de 1907
11. 1 de xullo de 1907

Segunda parte

Na segunda parte da novela, Antonia envíalle a Gracia dúas extensas cartas:

1. 10 de febreiro de 1907
2. 9 de agosto de 1907

Crítica

Retrato de Adela Zamudio

Na súa época recoñecíase a Adela Zamudio polo seu traballo poético. Íntimas, a súa primeira e única novela, publicouse con moitos defectos pola editorial Velarde da Paz. Despois da dura crítica que seguiu á súa publicación, a autora retirou de circulación os poucos exemplares que había e non volveu escribir unha obra semellante.

Un crítico da prensa de Cochabamba aconselloulle á "señorita Zamudio" que seguise escribindo poemas, que "iso sabíao facer ben", mais que "deixase en paz a novela", que era "unha cousa de homes".

A finais do século XX o profesor de Literatura latinoamericana da Universidade de Oregón Leonardo García Pabón redescubriu a novela, e concluíu entón que a crítica do seu tempo xulgara Íntimas de forma inxusta, baseada esencialmente en prexuízos machistas.

Desde o punto de vista da súa recepción, Íntimas vén marcada desde a súa primeira edición pola crítica de xénero. Os críticos homes, xa se repetiu, dinlle a dona Adela que volva escribir poemas, que non se meta a escribir novelas. Non a critican porque a historia que conta poida ser ou non aburrida ou porque utiliza de tal maneira o narrador, a crítica é directamente de xénero. O que está mal é que unha muller escriba novelas.

En 1999 García Pabón preparou a segunda edición da novela, que saíu en Plural Editores na colección Clásicos de Bolivia' Outra reedición crítica posterior abriu na citada editorial a serie Letras Fundacionales de Bolivia. Era a segunda vez que Íntimas se publicaba e a primeira que se facía nunha boa edición. En 2012 Íntimas foi incluída na relación das "15 novelas fundamentais de Bolivia", publicada polo Ministerio de Culturas e Turismo. Recollía a lista que elaborara en agosto de 2009 un grupo de 31 académicos, escritores e directores de revistas e suplementos literarios.

No Diccionario Crítico de Novelistas Bolivianas, Willy Óscar Muñoz escribe:

Íntimas (1913) é a súa única novela, texto practicamente descoñecido mesmo polos expertos da literatura boliviana, até que Leonardo García Pabón a reedita a finais do século XX. Este descoñecemento débese a que este texto foi criticado mesmo por aqueles que admiraban a poesía de Zamudio. García Pabón conclúe que esta novela foi rexeitada porque non seguía as estratexias do realismo, a modalidade que dominaba a literatura boliviana nese tempo. Ese realismo caracterizábase pola representación tipificada de grupos sociais (indios, hacendados, burgueses, mineiros), codificación realizada por un narrador racional, masculino, cuxa meta era ficcionalizar a problemática do imaxinario da nación. En cambio, Zamudio opta por escribir unha novela epistolar que confire maior importancia á psicoloxía dos seus personaxes, pero sen deixar de lado o aspecto social.

Considérase Íntimas a primeira novela feminista de Bolivia. Nunha carta ao seu amigo Claudio Peñaranda, Zamudio díxolle:

Dubido que a conclúa vostede nin ningún outro home sen durmirse. É un contiño para mulleres, inspirado en confidencias de almas femininas, tímidas e delicadas.

Segundo García Pabón, esta afirmación confirma a orientación feminista da novela. Por unha banda, busca ser "un espazo de definición dunha subxetividade feminina sen presenza dominante masculina". Por outra banda, reflicte a postura de Adela Zamudio non só como unha muller socialmente activa, senón tamén como escritora.

Xunto coa súa defensa social da muller, hai un proxecto de construción dun suxeito feminino que só pode ser realizado por medio da palabra escrita.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• Adela Zamudio Íntimas, fragmentos en Google Books da edición preparada por García Pabón; Plural Editores, A Paz, 2007
• Alba María Paz Soldán. Adela Zamudio: imagen y escritura, revista Ciencia y Cultura, nº 24, A Paz, xuño de 2010