Wikipedia

Oia

concello da comarca do Baixo Miño, na provincia de Pontevedra
Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Oia (homónimos).

Coordenadas: 42°00′N 8°52′O / 42.000, -8.867

Oia é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca do Baixo Miño. Segundo o IGE, no ano 2016 tiña 3.002 habitantes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é oiense.

Oia
Casa do Concello Ponte sobre o río Tamuxe
O Arrabal
Situación
Xentilicio[1]oiense
Xeografía
ProvinciaProvincia de Pontevedra
ComarcaComarca do Baixo Miño
Poboación3.104 hab. (2023)[2][3]
Área83,3 km²[3]
Densidade37,26 hab./km²
Entidades de poboación6 parroquias[4]
Capital do concelloOia
Política (2023 [5])
AlcaldesaCristina Correa (PPdeG[6])
ConcelleirosBNG: 1
PPdeG: 6
PSdeG-PSOE: 4
Eleccións municipais en Oia
Uso do galego[7] (2011)
Galegofalantes67,29%
Na rede
concellodeoia.es
[ editar datos en Wikidata ]

A capital municipal sitúase no lugar do Arrabal.

Xeografía editar

Toda a franxa occidental do concello dá ao mar. O relevo está marcado polos contrafortes en dirección N-S da Serra da Groba, que chegan até os 600 metros de altitude e dos que parten vales estreitos que descenden até a ribeira, constituída por unha rasa litoral extensa. Aquí é onde se localizan os núcleos de poboación (Oia, Viladesuso, Mougás) e as escasas terras de cultivo. Noutro val paralelo á costa, entre os montes de Lousado e Corrubelo, sitúanse Loureza e Burgueira, parroquias nas que se cultiva aproveitando os socalcos. Ao sur atópase o val do Rosal.

Os cursos de auga son moi curtos, como o Carballás e o Tamuxe. As alturas máximas atópanse nos montes de Lousado (Alto da Gabiñeira, 610 m) e no monte Pedrada (518 m). Nos montes atópanse piñeiros e eucaliptos e monte baixo de toxos e uces. A temperatura media anual é de 15 °C.

Demografía editar

Censo total 2014 3.042 habitantes
Menores de 15 anos 378 (12.43 %)
Entre 15 e 64 anos 1.967 (64.66 %)
Maiores de 65 anos 697 (22.91 %)
Evolución da poboación de Oia   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
2.639 2.677 2.893 3.095 2.912 3.227 3.179 3.101 3.094 3.042 3.008 3.002 3.004 3.018
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Historia editar

Da Idade de Bronce atopáronse machados e hai gravados rupestres nos montes que miran para a costa. Porén, en abril de 2010 o sitio do Sobreiro[8], tamén chamado de Boaventura, na parroquia de Burgueira, foi esnaquizado por máquinas que acondicionaban o terreo para unha plantación de kiwis[9].

Hai abondosos restos castrexos, entre os que destaca o sitio arqueolóxico de Bouza Fariña, en Mougás. Nel atopouse un altar de sacrificios (actualmente no Museo de Pontevedra) con epigrafía latina. En Viladesuso houbo unha vila romana na que se atopou unha ara (actualmente no Museo Diocesano de Tui).

Mais a historia de Oia xira en volta do mosteiro cisterciense de Santa María de Oia. Fundouno Afonso VII en 1132, como bieto, sendo o seu primeiro abade Pedro de Incio. En 1185 aceptou a reforma do Císter, someténdose á abadía de San Bernaldo de Claraval; en 1547 incorporouse á congregación cisterciense de Castela.

O mosteiro foi desamortizado e vendido a particulares en 1835. A igrexa destinouse a igrexa parroquial baixo a advocación de Santa María a Real de Oia e desmembrándose da igrexa matriz, San Mamede de Pedornes.

Cultura editar

Toponimia editar

O topónimo Oia está documentado dende época medieval, ligado ao mosteiro de Santa María. O documento máis antigo cita esta localidade no pergameo solto datado en 1137[10]

"...pectet regie parti mille morabetinos et ecclesie Sancte Marie de Oia iam dicte et fratribus ibi existentibus in duplo restituat."

A etimoloxía segundo o toponimista Edelmiro Bascuas faría referencia á auga (hidrotopónimo), e viría de formas paleoeuropeas *ugwia ou *udia, derivadas á súa vez dunha raíz *wegw‑ co significado de ‘húmido’. Polo tanto, estariamos ante un topónimo prerromano que faría referencia a ‘lugares húmidos” ou “con abundancia de auga’[11].

Patrimonio editar

Patrimonio arqueolóxico editar

Os lugares máis relevantes por parroquia de norte a sur son[12]:

  • Xacemento medieval Outeiro do Home
  • Petróglifos do (Alto do) Pousiño[13]
  • Petróglifos de Bouza Fariña
  • Petróglifo(s) de Pedra Lan[14] (por baixo do de Bouza Fariña, case en Axuncheiro[15])
  • Castro de Castelo Fariña (ou Castro da Cabeciña[13])
  • Petróglifos da Cabeciña
  • Petróglifos da Cerradiña
  • Petróglifo(s) de Outeiro da Cheira ou da Casa Forestal[14] (no cruzamento)
  • Petróglifo(s) das Goteiras[13] (onda as casas)
  • Gravado rupestre Coto dos Mouros [16] ou Castro/Fortificación Cano dos Mouros[14]
  • Castro das Chans
  • Petróglifos de Senín
  • Castro de Viladesuso
  • Petróglifos das Fontes
  • Petróglifos de Pousadela
  • O Castro (en Pedornes)
  • Monte do Castro (en Vilar)
  • Petróglifos de Auga dos Cebros 1-2/Viveiro 6[17]
  • Petróglifos do Viveiro I (ó NEE do anterior)
  • Petróglifos do Viveiro II (ó SE do mesmo)
  • Petróglifo(s) de Figueirido ou Auga dos Cebros[14] (probablemente en conxunto cos anteriores pero con outra denominación)
  • Petróglifo(s) do Alto do Visiño ou A Xestosiña[14]
  • Petróglifo(s) dos Outeiros do Morouzo (coa Pedra do Cazador)
  • Petróglifos do Alto do Corrubelo
  • Mámoas do Areeiro (límite con Belesar, Baiona)
  • Petróglifos do Campo do Ceno
  • Foxo Pedriño (foxo de lobo)[18]
  • Petróglifo da Pena Escrita
  • Petróglifos do Alto do Lousado
  • Castelo de Torroña[19] ou de Lousado [20]
  • Mámoas de Campo das Barreiriñas
  • Petróglifos das Cabanillas
  • Mámoas de Burgueira
  • Petróglifos da Portela I (ó W de Xiguente)
  • Petróglifos da Portela II (ó S da Portela)
  • Xacemento medieval da Madanela (límite triplo con Tomiño e Barrantes, en Tomiño)[21]
  • Castro A Cividá
  • Petróglifos de Bonaval
  • Petróglifos do Regueiro de Breto
  • Petróglifos das Fontiñas
  • Petróglifos Monte da Valga
  • Mámoas Monte da Valga
  • Petróglifos do Marco do Castelo
  • Petróglifos do Alto da Pedreira
  • Castro do Bosque
  • Castro da Chavella (no Alto do Castelo) ou Castelo de Chavella[22]

Símbolos editar

O escudo de Oia é en realidade o selo do mosteiro. O concello pediu un deseño alternativo, pendente de aceptación.[23][24]

Economía editar

A poboación apenas aumentou en número desde comezos do século XX. A economía é de carácter agrario, pero non moi produtiva: explotación dos montes en mancomún, vacas (80% rubia galega), ovellas e cabalos, que se crían en liberdade e se concentran cada ano na rapa das bestas. A costa non se dá para as actividades pesqueiras, polo que estas son ocasionais e artesanais. Nos últimos anos aumentou o turismo debido á súa posición entre o Val Miñor e o Baixo Miño.

Colexios editar

  • CEIP Mestre Manuel García
  • CEIP Refoxos-Loureza

Deportes editar

  • Oiense Club Fútbol (Fútbol)

Festas editar

Parroquia de Santa María de Oia editar

Galería de imaxes de Oia editar

Artigo principal: Galería de imaxes de Oia.
  •  
    Mosteiro de Oia.
  •  
    Rúa no Arrabal.
  •  
    Ermida de S. Sebastián, no Arrabal.
  •  
    San Pedro de Burgueira.
  •  
    San Mamede de Loureza.
  •  
    San Mamede de Pedornes.

Parroquias editar

Galicia | Provincia de Pontevedra | Parroquias de Oia

Burgueira (San Pedro) | Loureza (San Mamede) | Mougás (Santa Uxía) | Oia (Santa María) | Pedornes (San Mamede) | Viladesuso (San Miguel)

Lugares de Oia editar

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Oia vexa: Lugares de Oia.

Notas editar

  1. ↑ Véxase no Galizionario.
  2. ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2023) "Oia".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. ↑ Goberno de España, Ministerio del Interior (ed.). "Elecciones 2023" (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023. 
  6. ↑ "El PSdeG gobernará sobre 1,2 millones de gallegos, el PP a 667.000, y el BNG a 360.000". La Voz de Galicia (en castelán). Consultado o 20 de xuño de 2023. 
  7. ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 
  8. ↑ "Imaxes do petróglifo antes e despois da súa destrución". Arquivado dende o orixinal o 05 de maio de 2010. Consultado o 30 de abril de 2010. 
  9. ↑ "Oia permite arramplar cun xacemento rupestre para a plantación de kiwis", Vieiros, 30 de abril de 2010.
  10. ↑ RECUERO ASTRAY, M., GONZÁLEZ VÁZQUEZ, M., ROMERO PORTILLA, P., Documentos Medievales del Reino de Galicia: Alfonso VII (1116-1157)., pg. 66-67.
  11. ↑ Orixe do topónimo no artigo do Portal das Palabras da RAG>
  12. ↑ Segundo o visor de mapas da Xunta
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Ruta máxica, roteiro turístico do concello de Oia, mapa superior en imaxe
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Ruta máxica, roteiro turístico do concello de Oia, mapa inferior, tamén en WikiLoc
  15. ↑ Axuncheiro, segundo o mapa-base vectorial do visor de mapas da Xunta, é un microtopónimo xa onda o río (de) Mougás, ó norte das localidades de Bragadela e A Granxa.
  16. ↑ No visor, por riba da estrada
  17. ↑ Patrimonio arqueolóxico na páxina do concello de Oia
  18. ↑ Foxo Pedriño en galiciamaxica.eu
  19. ↑ Castelo de Torroña en turismoriasbaixas.com
  20. ↑ Castelo de Lousado en galiciamaxia.eu: o mapa de galiciamaxica.eu indica un punto dunha curva nunha estrada relativa a Loureza. O mapa do visor básico da Xunta indica que entre o Alto do Lousado (onde están os petróglifos do Alto do Lousado mencionados anteriormente) e o curuto onde está o castelo se ubica o topónimo O Castelo do Monte Lousado, de onde poida que veña esta denominación alternativa. O feito de que cando fala do Castelo da Chavella refira que o seu flanco leste está cuberto polo de Lousado, reforza esta identificación.
  21. ↑ Xacemento da Madanela en patrimonio.net
  22. ↑ Castelo da Chavella en galiciamaxica.eu
  23. ↑ Información do concello e informe da Comisión de Heráldica
  24. ↑ C. Ponce (7/2/2021). "La alcaldesa de Oia defiende que el municipio carece de escudo oficial". Faro de Vigo (en castelán). p. 17. 

Véxase tamén editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oia&oldid=6679208»