Mariano Benlliure

Mariano Benlliure y Gil, nado en Valencia o 8 de setembro de 1862 e finado en Madrid o 9 de novembro de 1947, foi un escultor e medallista español, representante do realismo decimonónico, moi recoñecido pola súa abundante obra pública.

Mariano Benlliure

Biografía
Nacemento	8 de setembro de 1862 Valencia, España
Morte	9 de novembro de 1947 (85 anos) Madrid, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Real Academia de España en Roma (pt)
Actividade
Campo de traballo	Escultura
Ocupación	escultor
Membro de	Real Academia de Belas Artes de San Fernando Real Academia de Nobles y Bellas Artes de San Luis
Alumnos	Francisco Palma Burgos (pt) e Jacinto Higueras Fuentes
Lingua	Lingua castelá
Obra
Obras destacables (1887) Statue of Maria Bárbara de Bragança (1711-1758), infanta of Portugal (en) (1891) Teniente Jacinto Ruíz Mendoza (en) (1891) Monument to Maria Christina of Bourbon (en) (1902) Francisco de Goya (en) (1912) Monument to Luis Noval, Madrid (en)
Familia
Cónxuxe	Lucrecia Arana
Fillos	Mariano Benlliure y Tuero
Irmáns	José Benlliure Gil (pt) e Juan Antonio Benlliure y Gil (pt)
Premios (1944)  Gran Cruz de Afonso X o Sabio (1902)  Gran Cruz da Orde Civil de Alfonso XII  Cabaleiro da Lexión de Honra
Sinatura

Traxectoria

Primeiros anos e formación

Mariano Benlliure naceu o 8 de setembro de 1862 en Valencia, cuarto fillo de Ángela Gil Campos e de Juan Antonio Benlliure y Tomás (1832-1907), un modesto pintor decorador que lles transmitiu a inquedanza artística a todos os seus fillos: Mariano, Blas (1852-1936), José (1855-1937) e Juan Antonio (1859-1930).

A infancia de Mariano Benlliure transcorreu en Valencia e en 1874 a familia trasladouse a Madrid. Nesta cidade iniciouse na escultura dun xeito autodidacta traballando en varios obradoiros artesáns. En 1876, con só 14 anos, participou por primeira vez na Exposición Nacional de Belas Artes, coa obra Cogida de un picador, e dous anos máis tarde esculpiu un paso procesional de Semana Santa para a Confraría do Santo Enterro de Zamora.

En 1881 viaxou a Roma para completar a súa formación en escultura, sinaladamente en canto a técnicas, materiais e coñecemento das obras clásicas da escultura de diversas épocas. Alí instalou un obradoiro propio en Via Nargutta, e recorreu á pintura de acuarelas para o seu sostemento económico. En 1883 fixo tamén unha viaxe a París, xunto co pintor Francisco Domingo Marqués.

Carreira artística

Xa durante a súa estadía formativa en Roma, Benlliure comezara a enviar as súas obras para participar en varias edicións da Exposicións Nacional de Belas Artes, nas que en tres ocasións resultou galardoado: en 1884 cunha segunda medalla pola obra Accidenti!, en 1887 coa primeira medalla pola estatua ao pintor José de Ribera, sita na praza do poeta Llorente, en Valencia, e en 1890 coa figura alegórica La Marina, destinada ao monumento ao Marqués de Campo en Valencia.

De volta de Roma, en 1895 abriu o seu propio estudio en Madrid —trasladado en 1910 a outro máis amplo da rúa Abascal—, e acadou a medalla de honra na Exposición Nacional dese ano coa estatua para el monumento ao escritor Antonio de Trueba nos xardíns de Albia, en Bilbao. Nesta etapa comezou a acadar tamén premios nas exposicións internacionais, como as medallas de ouro na de Viena de 1894, co busto do pintor Francisco Domingo Marqués, e na de Múnic no mesmo ano, coa figura alegórica da Marina. En 1900 logrou o gran premio na Exposición Universal de París por un importante conxunto de obras, entre as que destaca o mausoleo de Gayarre en Erronkari, Navarra. En 1910 participou con varios traballos na Exposición Internacional de Medallas Contemporáneas organizada pola American Numismatic Society de Nova York, e tamén nas exposicións conmemorativas da independencia de varios países hispanoamericanos, en México, Santiago de Chile e Bos Aires, onde acadou o gran premio de escultura polo monumento a Velázquez, adquirido polo Goberno arxentino.

Busto de Francisco de Goya (1902).

En 1902 instalouse no paseo de coches do parque do Retiro, en Madrid, un monumento a Francisco de Goya. Ese mesmo ano, Benlliure creou un busto en bronce deste pintor aragonés, no que se basea a estatuíña outorgada nos Premios Goya, da Academia das Artes e as Ciencias Cinematográficas de España. O trofeo está realizado polo escultor José Luis Fernández, claramente inspirado no orixinal de Benlliure, aínda que tanto o autor como a Academia mantiveron durante un tempo unha postura pouco clara sobre a relación entre ambas as obras, que deu lugar a un litixio entre os herdeiros de Benlliure e a Academia. Finalmente a Academia acabou por recoñecer a autoría orixinal de Benlliure.

Monumento a Eugenio Montero Ríos na Praza de Mazarelos, en Santiago de Compostela.

O 30 de xullo de 1916 inaugurouse na Praza do Obradoiro de Santiago de Compostela o seu monumento a Eugenio Montero Ríos, que posteriormente foi trasladado á Praza de Mazarelos. Este monumento foi encargado ao artista polo concello da capital compostelá. Tamén en Santiago, Benlliure é o autor da lápida de bronce en memoria do cardeal arcebispo Martín de Herrera (1915), encargada polo Cabido Compostelán, que se exhibe na Quintana de Mortos. Outra obra de Benlliure en Galicia é a lápida de bronce ao que fora alcalde de Vigo Eduardo Iglesias Añino, inaugurada o 30 de abril de 1919 na antiga rúa do Circo desa cidade, e máis tarde trasladada ao Museo Quiñones de León, onde permanece exposta.

Aínda que como creador destaca fundamentalmente pola escultura, tamén dedicou o seu talento á pintura, aínda que nun plano claramente inferior.

Onde si que acadou un salientable desenvolvemento como creador foi na medallística. Entre as súas medallas máis destacadas pódense citar a da Proclamación de Afonso XIII (1902), a do Premio Nóbel de Medicina a Santiago Ramón y Cajal (1907) ou a da Exposición Nacional de Belas Artes (1915), esta última creada xunto con Miguel Blay y Fábrega.

A Benlliure débeselle tamén o deseño do anverso da primeira serie de moedas emitidas emitidas pola Fábrica Nacional de Moeda e Timbre a nome de Francisco Franco e co busto do ditador, conforme a nova lei monetaria do 18 de decembro de 1946. Esta serie abrangue as moedas de 10 céntimos e de 1, 2½, 5, 25 e 50 pesetas cuñadas a partir de 1947. Sobre os deseños de Benlliure, o gravado dos cuños correu a cargo do gravador Manuel Marín Jimeno.

Anverso dunha moeda de 5 pesetas (1949) co primeiro retrato de Franco, deseñado por Benlliure.

A Fábrica Naciopnal de Moeda e Timbre honrou posteriormente a figura de Mariano Benlliure coa inclusión do seu retrato como motivo principal do anverso do billete de 500 pesetas emitido en 1951, cinco anos despois do seu falecemento. No reverso reprodúcese a obra de Benlliure Mausoleo de Julián Gayarre, sita no Val de Roncal, en Navarra. Ambas as faces do billete están deseñadas por José Luis López Sánchez-Toda. Esta non era a primeira vez que a FNMT reproducía nos seus billetes imaxes de obras de Benlliure durante a etapa franquista: a primeira vez foi o conxunto escultórico de Benlliure conmemorativo do IV centenario do Descubrimento de América, que aparecede no billete de cinco pesetas de 1945; e tamén se reproduciu o seu busto de Goya que no billete de 100 pesetas emitido en 1946. En ambos os casos, tanto o deseño como o gravado destes billetes foi tamén obra de Sánchez Toda.

Ademais da súa faceta artística como creador, Benlliure asumiu diversas responsabilidades públicas en relación co ámbito cultural e artístico. Entre outros cargos, foi director da Academia de España en Roma (1901-1903), director xeral de Belas Artes (1917-1919) e director do Museo de Arte Moderna de Madrid (1917-1931) —posteriormente integrado no Museo do Prado—.

Entre as entidades académicas e asociativas das que formou parte destacan as Academias de Belas Artes de San Fernando (Madrid, 1897), de San Carlos (Valencia), San Luís (Zaragoza), San Telmo (Málaga), San Lucas (Roma, 1899) e Brera (Milán), así como as de París (1905) e Carrara. Nesta última foi nomeado profesor honorario en 1897. En Francia foi nomeado profesor honorario da Sorbona de Parísen 1900. En 1913 foi elixido membro da Hispanic Society of America, de Nova York.

Pola súa prolífica carreira como creador, Benlliure recibiu condecoracións como a da Lexión de Honra de Francia (1900), comendador da Orde da Coroa de Italia ou a Gran Cruz de Afonso X de España (1944). En 1942 concedéuselle a medalla da Cidade de Valencia.

Vida persoal

Mariano Benlliure estivo casado coa cantante de zarzuela Lucrecia López de Arana (1867-1927), con quen tivo un fillo, o arquitecto e escultor José Luis Benlliure López de Arana (1898-1981).

Durante a derradeira época da súa vida a súa saúde viuse resentida, o que o obrigou a reducir a súa produción artística. Benlliure finou en Madrid o 9 de novembro de 1947, no seu fogar-estudio da rúa Abascal. Os seus restos mortais foron trasladados a Valencia, onde foi soterrado no cemiterio do Cabañal, xunto aos seus pais.

Escolma de obras

• 
  Bárbara de Braganza. Madrid (1887).
• 
  Diego López de Aro. Bilbao (1890).
• 
  Álvaro de Bazán. Madrid (1891).
• 
  Mª Cristina de Borbón. Madrid (1891).
• 
  Jacinto Ruiz. Madrid (1891).
• 
  Isabel I e Colón. Granada (1892).
• 
  Xeneral Cassola. Madird (1892).
• 
  Marqués de Larios. Málaga (1899).
• 
  Antonio Trueba. Bilbao (1900).
• 
  Francisco de Goya. Madrid (1902).
• 
  H. Lacaze-Duthiers. Banyuls-sur-Mer (1905).
• 
  A. Martínez Campos. Madrid (1907).
• 
  Emilio Castelar. Madrid (1908).
• 
  Agustina de Aragón. Zaragoza (1908).
• 
  Afonso XII. Madrid (1909).
• 
  Mausoleo de José Arana Elorza. Eskoriatza (1910).
• 
  Luis Noval. Madrid (1912).
• 
  Mausoleo de Canalejas. Madrid (1914).
• 
  .Mausoleo da vizcondesa de Térmens Cabra (1914).
• 
  San Martín. Lima (1921).
• 
  Miguel Moya Ojanguren. Madrid (1927).
• 
  Duque de Rivas. Córdoba (1929).
• 
  Miguel Primo de Rivera. Xerez da Fronteira (1929).
• 
  Antonio Maura. Palma (1929).
• 
  Herois de Alcántara. Valladolid (1931).
• 
  Sarcófago de Blasco Ibañez. Valencia (1935).
• 
  Fuente de los niños. Valencia (1964).

Véxase tamén

Bibliografía

• Adsuara, J. (1948). Mariano Benlliure y su realismo escultórico. Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, Madrid.
• Cano Cuesta, M. (1991). “Mariano Benlliure y la Medalla”. En NVMISMA. XLI. 229. Páxinas 139-140, 148.
• Mariano Benlliure. El dominio de la materia. Comunidad de Madrid / Comunitat Valenciana. 2013. ISBN 978-84-451-3458-0
• Montoliú Soler, V. (1996). Mariano Benlliure. 1862-1947. Generalitat Valenciana. ISBN 84-482-1363-7
• Quevedo Pessanha, C. (1947). Vida artística de Mariano Benlliure. Espasa Calpe, Madrid.
• Rincón García, W. (2011). Mariano Benlliure. Aneto Zaragoza. ISBN 978-8493940812
• Tuero-O’Donnell, P. (1962). Mariano Benlliure o Recuerdos de una Familia. El Tinell, Barcelona.
• Vidal Corella, V. (1977). Los Benlliure y su época. Prometeo, Valencia.

Ligazóns externas

• Museo Mariano Benlliure, Crevillent (Alacante)
• Fundación Mariano Benlliure