Xeomorfoloxía

A xeomorfoloxía é unha rama da Xeografía que estuda a relevo da Terra. Para iso, tende a identificar, describir e analizar tales xeitos, entendidos aquí como relevos, así como todos os seus aspectos xenéticos, morfolóxicos, morfométricos e dinámicos, tanto pretéritos como actuais e naturais ou antropoxénicos. O termo ven do grego: Γηος,geos (Terra), μορφή, morfo (forma) e λόγος, logos (estudo, coñecemento).

Historia e características

A xeomorfoloxía céntrase no estudo das formas da paisaxe, senón porque estes son o resultado da dinámica da litosfera no seu conxunto, integra o coñecemento, en primeiro lugar doutras ramas da xeografía como a climatoloxía, hidrografía, pedoloxía, glacioloxía, paleoxeografía e, do outro lado, tamén integra contribucións doutras ciencias, para incluír o impacto dos fenómenos biolóxicos, xeolóxicos e antrópicos no relevo.

Este ramo da ciencia integra-se tanto na xeografía física, como na xeografía humana, debido aos desastres naturais e as relacións home-medio ambiente, e tamén na xeografía matemática, en relación á topografía. A xeomorfoloxía toma forma a finais do século XIX polas mans de William Morris Davis, que tamén é considerado o pai da xeografía americana. Nese tempo, a idea prevalentes sobre a creación do relevo era do catastrofismo como causa principal. Davis e outros xeógrafos comezaron a demostrar que outras causas foron responsables da modelaxe da superficie da Terra. Davis desenvolveu unha teoría da creación e destrución da paisaxe, a que chamou de "ciclo xeográfico". Obras como "The Rivers and Valleys of Pennsylvania", "The Geographical Cycle" e "Elementary Physical Geography", deron un forte impulso inicial, seguido por outros estudosos como Mark Jefferson, Isaiah Bowman ou Curtis Marbut que foron consolidando a disciplina.

Ramas

De descritiva e clasificatoria na súa orixe, a xeomorfoloxía evolucionou, como calquera outra ciencia, para o estudo das causas e interrelacións entre procesos e formas. Esta visión, coñecida como a xeomorfoloxía dinámica, ten beneficiado moito dos avances tecnolóxicos, da redución de custos en equipamento de medida e do aumento exponencial do poder de procesamento das computadoras. A xeomorfoloxía dinámica é fundamental no estudo dos procesos de erosión e transporte de sedimentos.

A xeomorfoloxía climática estuda a influencia do clima sobre a evolución do relevo. O clima é responsable dos ventos e precipitacións, que actúan na modelaxe continua da superficie da Terra. A diversidade climática implica velocidades distintas na evolución do ciclo: en climas áridos, o ritmo evolutivo é máis lento, mentres que climas moi húmidos presentan maiores taxas de evolución. A modelaxe climático depende aínda dos factores predominantes en cada rexión: xeo, vento, ríos ou outros. Este coñecemento é resumido no que se chama "dominios morfoclimáticos".

A xeomorfoloxía fluvial é a rama especializado da xeomorfoloxía que trata sobre o estudo das formas e estruturas provocadas pola dinámica dos ríos. Este subcampo é moitas veces confundido co campo da hidrografía.

A xeomorfoloxía de costas é a que estuda os fenómenos producidos ao pé das montañas, os movementos de masa, estabilización de ladeiras e outros. Ten grande importancia para o estudo dos riscos naturais.

A xeomorfoloxía eólica estuda os procesos e formas provocados polo vento, especialmente en ámbitos morfoclimáticos onde o vento é predominante, por exemplo, nas zonas costeiras, desertos quentes e fríos e rexións polares.

A xeomorfoloxía glaciar estuda as formacións e os procesos causados polas glaciares e alivio periglacial. Este sector é estreitamente ligado á glacioloxía.

A xeomorfoloxía estrutural, pon a énfase na influencia dos procesos xeolóxicos no desenvolvemento do relevo. Este curso é importante en áreas con forte actividade xeolóxica, onde fallos e pregos poden predeterminado a existencia de picos ou vales, ou a existencia de baías e promontorios, ou outros afloramentos rochosos máis ou menos resistentes á erosión.

O éxito da capacidade preditiva dalgúns modelos e as súas aplicacións potenciais nas áreas de planificación urbana, enxeñaría civil, estratexia militar, desenvolvemento costeiro, entre outros, forxou nas últimas décadas a xeomorfoloxía aplicada, máis destacada na xeografía francesa grazas ao Instituto de Xeografía aplicada, fundado por Jean Tricart. Esta aplicación concéntrase principalmente na interacción entre as actividades humanas e as formas de terra, con énfase na xestión dos riscos causados polos cambios na superficie terrestre (natural ou inducida), coñecidos como "xeorriscos". Eses estudos inclúen movementos de masa, erosión das praias, atenuación das inundacións, maremotos e outros.

Véxase tamén

Bibliografía

AAVV. Xeomorfoloxía do litoral galego e formacións costeiras, Ir Indo, 2007, ISBN 978-84-7680-611-1