Papilionoidea é unha superfamilia monofilética de lepidópteros ditrisios que inclúe todas as familias de bolboretas diúrnas.[2] A súa circunscrición actual coincide coa delimitación tradicional do clado Rhopalocera, e suxire que as superfamilias Hesperioidea e Hedyloidea non son válidas.

Battus philenor, eiruga
Papilio polyxenes, pupa
Pieris virginiensis, Pieridae

Nomenclatura

editar

Durante moitos anos, os ropalóceros tiveron o rango taxonómico de suborde no que se incluían as bolboretas diúrnas, en contraposición da suborde Heterocera, ou bolboretas nocturnas (trazas, falenas e outras, ou "moths" para os anglófonos). Esta antiga división dos lepidópteros en dúas subordes quedou superada pola cladística moderna que demostrou que se trataba dunha clasificación artificial e, na actualidade, os lepidópteros se subdividen nas subordes Aglossata, Glossata, Heterobathmiina e Zeugloptera. O termo ropalócero é frecuentemente utilizado, pero inapropiado segundo as regras de nomenclatura e o coñecemento actual sobre o grupo. Demostrouse que o clado conformado polas seis familias de bolboretas diúrnas forman un grupo monofilético xunto coa familia Hedylidae, a este grupo asignóuselle o rango de superfamilia e o nome correcto é Papilionoidea.[2]

A característica que se usaba para separar os ropalóceros dos heteróceros era a forma das antenas; na maioría dos ropalóceros as antenas son longas, delgadas e acaban un engrosamento ou maza, mentres que nos heteróceros, as antenas teñen formas moi diversas e variadas segundo as familias.

Familias de Papilionoidea

editar

Segundo a clasificación tradicional, Papilionoidea incluía cinco familias:[3][4]

Pero a circunscrición actual, agrega ás familias Hesperiidae e Hedylidae, anteriormente consideradas como superfamilias independentes (Hesperioidea e Hedyloidea respectivamente).[5]

Evolución e Bioxeografía

editar

As análises filoxenéticas recentes suxiren que todas as sete familias forman un clado monofilético, cos Papilionidae como grupo irmán do resto das familias de Lepidoptera:[2][6]

Outros Lepidópteros

Superfamilia Papilionoidea

Papilionidae  

Hedylidae  

Hesperiidae  

Pieridae  

Nymphalidae  

Lycaenidae  

Riodinidae  

Seis das sete familias de Papilionoidea están distribuídas por todo o mundo. Hedylidae é a única familia restrinxida á rexión Neotropical, e polo menos tres das outras familias (Nymphalidae, Hesperiidae e Riodinidae) teñen maior riqueza nesta rexión. Lycaenidae ten unha maior riqueza na rexión Afrotropical, mentres que Papilionidae e Pieridae son máis ricas na rexión Oriental.[7]

Interaccións bióticas

editar
 
Bolboreta da subfamilia Charaxinae

As larvas das bolboretas da superfamilia Papilionoidea reportáronse comendo en máis de 6000 especies de plantas de polo menos de 2200 xéneros e 212 familias, incluíndo 204 familias de plantas anxiospermas.[7] Soamente 260 especies foron reportadas en plantas non anxiospermas ou utilizando recursos alternativos. Dentro das anxiospermas, todas as sete familias, e polo menos 36 das 41 subfamilias de papilionoidea foron reportadas comendo no grupo de ordes das rósidas (fábidas e málvidas segundo o APG III), dentro deste grupo a familia Fabaceae é a que se reportou máis frecuentemente. A familia Poaceae, dentro das plantas monocotiledóneas, é a segunda familia máis frecuentemente reportada como planta hospedera para as bolboretas de tres subfamilias de Hesperiidae e a subfamilia Satyrinae (Nymphalidae).[8][9]

  1. Tree of Life - Ditrysia
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 Heikkilä, M. and Kaila, L. and Mutanen, M. and Peña, C. and Wahlberg, N. (2012) Cretaceous origin and repeated tertiary diversification of the redefined butterflies, Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 279(1731):1093-1099, doi:10.1098/rspb.2011.1430
  3. Kristensen NP, Scoble MJ, Karsholt O (2007) Lepidoptera phylogeny and systematics: The state of inventorying moth and butterfly diversity, Zootaxa 1668: 699–747.
  4. Lamas, G. (2008) Systematics of butterflies (Lepidoptera: Hesperioidea and Papilionoidea) in the world: current state and future perspectives. En: Llorente-Bousquets, J. y Lanteri, A. (eds.), Contribuciones taxonómicas en órdenes de insectos hiperdiversos. Mexico City: UNAM. Pp. 57-70.
  5. Van Nieukerken EJ, Kaila L, Kitching IJ, Kristensen NP, Lees DC, et al. (2011) Order Lepidoptera Linnaeus, 1758. In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, Zootaxa 3148: 212–221.
  6. Regier JC, Mitter C, Zwick A, Bazinet AL, Cummings MP, et al. (2013) A Large-Scale, Higher-Level, Molecular Phylogenetic Study of the Insect Order Lepidoptera (Moths and Butterflies). PLoS ONE 8(3): e58568. doi:10.1371/journal.pone.0058568
  7. 7,0 7,1 Ferrer-Paris JR, Sánchez-Mercado A, Viloria ÁL, Donaldson J (2013) Congruence and Diversity of Butterfly-Host Plant Associations at Higher Taxonomic Levels. PLoS ONE 8(5): e63570. doi:10.1371/journal.pone.0063570
  8. Warren, Andrew D. And Ogawa, Joshua R. And Brower, Andrew V. Z. (2009) Revised classification of the family Hesperiidae (Lepidoptera: Hesperioidea) based on combined molecular and morphological data, Systematic Entomology 34(3):467-523
  9. Peña, C. y N. Wahlberg (2008) Prehistorical climate change increased diversification of a group of butterflies, Biology Letters 4(3):274-278

Véxase tamén

editar

Ligazóns externas

editar