Wikipedia

O centeo na cultura popular galega

Locucións editar

  • Bourar nalguén coma en centeo verde: dise cando lle dan unha malleira a alguén [1].

Refraneiro editar

 
Espiga de centeo infectada de cornizó.
  • A chuvia na semana da Ascensión, leva o centeo e deixa o relón [2].
  • Centeo alto ou baixo, en maio espigado, que tardeiro ou temperau, en maio ha telo grau [3].
  • Centeo alto ou baixo en marzo espigado, que tarde ou temprán ha de quedar en maio o gran.
  • Chuvia en febreiro, bo prado e bo centeo [2].
  • En febreiro, saca o boi do teu centeo [4].
  • Leiracho lereu, por san Xurxo no centeu [5].
  • O centeo, basto na hucha e non no terreo [3][6].
  • O pan centeo é bo cando é alleo [7].
  • O pan trigo e centeo máis val na barriga que no seo.
  • O pantrigo e o centeo, val máis na barriga que no seo [8].
  • O trigo centeoso fai un pan moi proveitoso.
  • Pan albeiro ou pan centeo, millor quero do meu que do alleo [7].
  • Pan centeo, antes comido que no seo [7].
  • Pan centeo, millor no meu papo que no alleo [7].
  • Pan de trigo ou de centeo, quéroo máis no meu ventre que no alleo [7].
  • Quen ó sementar é mesquiño, prá seitura escusa fouciño [9].
  • Trigo centeoso, pan proveitoso [10].
  • Viño acedo, touciño vello e pan centeo, sosteñen a casa en peso [11].

O día de San Bernabeu, o 11 de xuño, adoita considerarse idóneo para a sega do centeo[12]:

  • Día de San Bernabeu, está o sol no máis alto do ceu.[12]
  • Día de San Bernabel, nin na terra nin no fardel.[12]
  • O día de San Bernabé creba o centeo polo pé.[12]

Cantigueiro editar

  • Ai, roxiña, roxiña do pelo,/ vén comigo a mallar o centeo,/ o centeo, o centeo, a cebada,/ ai, roxiña, miña namorada [13].
  • Ai, roxiña, roxiña do pelo,/ vén comigo malla-lo centeo,/ o centeo, o centeo, a cebada,/ vén, roxiña, miña namorada [14].
  • Cálate e vaite calando,/ cara de criba centeo;/ desque tiveche as vexigas/ pareces un cordocelo [15].
  • Delgadiña de cintura/ como a palla do centeo,/ chégate a min, delgadiña,/ que non teño outro remedio [16].
  • Esta noite hei de ir alá,/ meniña, non teñas medo,/ déixame a porta atrancada/ cunha palla de centeo [17].
  • Eu casar, ben me casaba,/ pero témolle ó que temo/ que é andar cun saco ás costas: / por eiquí venden centeo [18].
  • Eu casar, ben me casaba,/ recear, ben o recelo;/ eso de andar perguntando/ onde se vende o centeo [19].
  • Eu casar ben me casaba,/ recear ben o receo,/ sinto de andar perguntando/ a como vale o centeo.
  • Mariquiña da forneira,/ se coceres faime un bolo;/ se mo fas, faimo de trigo,/ que centeo non cho como [20].
  • Quédate con Dios, Ourense,/ coas túas camas de seda,/ que eu voume pra miña terra/ dormir en palla centea [21].

Notas editar

  1. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. bourar.
  2. ↑ 2,0 2,1 Eladio Rodríguez González, s. v. chuvia.
  3. ↑ 3,0 3,1 Eladio Rodríguez González, s. v. centeo.
  4. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. febreiro.
  5. ↑ A fonte, Esmorís Recamán, describe o leiracho como a un paxaro parecido á rula, de penuxe amarela verduxa e carne moi estimada. Ben pode tratarse do ouriolo.
  6. ↑ Marcial Valladares Núñez (1884). No orixinal: n'a hucha, n'o terreo.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 Eladio Rodríguez González, s. v. pan.
  8. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. pantrigo.
  9. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. seitura. Nas terras do pan chaman mes da seitura ó mes de xullo (tamén se chama así ó mes de agosto).
  10. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. trigo.
  11. ↑ Eladio Rodríguez González, s. v. viño.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Ferro Ruibal, Xesús; et alii (1992). Diccionario dos nomes galegos. Ir Indo. 
  13. ↑ Fermín Bouza Brey 1929, 176
  14. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 34. No orixinal: ven, mallalo.
  15. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 54. A criba para o centeo ten os buratos máis grandes, de aí a comparación con que está picado das vexigas; cordocelo non é máis que unha esixencia da rima.
  16. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 68.
  17. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 77.
  18. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 229.
  19. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 79. No orixinal: beno recelo.
  20. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 93.
  21. ↑ Xaquín Lorenzo Fernández, 137.

Véxase tamén editar

Bibliografía editar

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=O_centeo_na_cultura_popular_galega&oldid=6489098»