Xosé Luís Franco Grande: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
|||
Liña 1:
{{Biografía
|Xéneros = Ensaio, narrativa, poesía
Liña 8 ⟶ 7:
}}
'''Xosé Luís Franco Grande''', nado en [[Santa María de Tebra, Tomiño|Tebra]] ([[Tomiño]]) o [[17 de febreiro]] de [[1936]]{{Sfn|Fernández del Riego|1992|p=160}} e finado en [[Vigo]] o [[31 de marzo]] de [[2020]],<ref>{{Cita novas |url=https://praza.gal/acontece/morre-xose-luis-franco-grande-aos-84-anos-de-idade |título=Morre Xosé Luís Franco Grande aos 84 anos de idade |xornal=[[Praza.gal]] |data=31/3/2020 }}</ref> foi un escritor, lexicógrafo, poeta e avogado [[Galicia|galego]].
== Traxectoria ==
Liña 15 ⟶ 14:
=== Estudos e activismo ===
Comezou Filosofía e Letras e despois licenciouse en [[Dereito]] na [[Universidade de Santiago de Compostela]]. Alí coñeceu a [[Ramón Lugrís]] que o poñerá en contacto con outros galeguistas<ref>{{Cita web |título=Xosé Luís Franco Grande |url=http://editorialgalaxia.gal/autor/xose-luis-franco-grande/ |editorial=[[Editorial Galaxia]] |data-acceso=1/3/2020}}</ref> Comezou a exercer a profesión de avogado na Coruña (con [[Sebastián Martínez-Risco]]) e despois en Vigo{{Sfn|Vilavedra|1995|p=240}} e ata a súa xubilación en xuño de 2001 foi asesor xurídico da [[Caixa de Aforros de Vigo]], logo [[Caixanova]].<ref>{{Cita web |título=Ficha do autor |url=http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=XosFranc&alias=&solapa=biografia |páxina-web=[[Biblioteca Virtual Galega]] |data-acceso=1/3/2020}}</ref> Foi varias veces galardoado nas [[Festas Minervais]] e obtivo tamén o Premio Eduardo Pondal do [[Centro Gallego de Buenos Aires]]<ref name="
[[Ficheiro:Xosé Luís Franco Grande - Redondela.jpg|miniatura|Placa de homenaxe en [[Redondela]].]]▼
▲Comezou Filosofía e Letras e despois licenciouse en [[Dereito]] na [[Universidade de Santiago de Compostela]]. Alí coñeceu a [[Ramón Lugrís]] que o poñerá en contacto con outros galeguistas<ref>{{Cita web |título=Xosé Luís Franco Grande |url=http://editorialgalaxia.gal/autor/xose-luis-franco-grande/ |editorial=[[Editorial Galaxia]] |data-acceso=1/3/2020}}</ref> Comezou a exercer a profesión de avogado na Coruña (con [[Sebastián Martínez-Risco]]) e despois en Vigo{{Sfn|Vilavedra|1995|p=240}} e ata a súa xubilación en xuño de 2001 foi asesor xurídico da [[Caixa de Aforros de Vigo]], logo [[Caixanova]].<ref>{{Cita web |título=Ficha do autor |url=http://bvg.udc.es/ficha_autor.jsp?id=XosFranc&alias=&solapa=biografia |páxina-web=[[Biblioteca Virtual Galega]] |data-acceso=1/3/2020}}</ref> Foi varias veces galardoado nas [[Festas Minervais]] e obtivo tamén o Premio Eduardo Pondal do [[Centro Gallego de Buenos Aires]]<ref name="VIEIRO">{{Cita libro |título=Vieiro choído |url=https://books.google.es/books?id=sPDbSfuqAL0C&lpg=PP1&pg=PP1#v=onepage&q&f=false |editorial=Editorial Galaxia |data=1957 |nome=X. Luis Franco |apelidos=Grande}}</ref>. Para entender o papel de Franco Grande nas letras galegas é imprescindible saber que el e a súa xeración son a ponte entre a [[Grupo Nós|Xeración Nós]], moitos deles mortos, e outros, os sobreviventes sometidos á crueldade da represión franquista. A [[Editorial Galaxia|Xeración Galaxia]], como se deu en chamar a estes sobreviventes do [[Galeguismo (política)|galeguismo]] da posguerra, conforma unha nova xeración de mozos forxados na Universidade compostelá na continuación do labor regaleguizador iniciado no primeiro terzo do século XX.<ref name=":0" /> Franco Grande tivo unha participación decisiva no traballo que desenvolveu a [[Editorial Galaxia]]. O seu libro ''Os anos escuros'' relata con migalleira análise ese proceso no que van xurdindo novos valores, tanto no ámbito literario como na dinamización cultural e política.
=== Creador literario ===
[[Ficheiro:Diccionario galego-castelán 1968 Galaxia.jpg|miniatura|''Diccionario galego-castelán'', Galaxia, 1968.]]
A obra literaria de Franco Grande abrangue tódolos campos, iniciándose durante a súa etapa de estudante en Compostela, onde obtén en cinco ocasións o primeiro premio e a flor natural nas [[Festas Minervais]]. Con 19 anos de idade, o Centro Gallego de Buenos Aires outorgoulle o Premio Eduardo Pondal polo seu libro de poemas ''Brétemas
Son salientables os milleiros de colaboracións como articulista nos medios de comunicación, sempre defendendo a identidade galega e as súas manifestacións culturais (''[[La Noche]]'', ''[[Ínsula (revista)|Ínsula]]'', ''Aturuxo'', ''[[Vida Gallega]]'', ''[[Grial (revista)|Grial]]'', ''[[La Voz de Galicia]]''<ref>{{Cita web |título=La Voz de Galicia. Firmas |url=https://www.lavozdegalicia.es/ |xornal=[[La Voz de Galicia]] |data-acceso=1/3/2020 }}{{ligazón morta}}{{Nobots}}</ref> etc.).
Liña 25 ⟶ 24:
Escribiu artigos en revistas especializadas sobre [[Sebastián Martínez-Risco]], [[Ramón Otero Pedrayo]], [[Eduardo Pondal]], [[Xaime Isla Couto]], [[Camilo Gonsar]], [[Xosé María Álvarez Blázquez]], [[Xosé Landeira Yrago]]…<ref>{{Cita web|título=X. L. Franco Grande |url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/autor?codigo=1233195 |páxina-web=[[Dialnet]] |data-acceso=1/3/2020 |lingua=es}}</ref>
Foi autor de varias pezas teatrais, e cultiva tamén o ensaio e a [[crítica literaria]]. A proposta de [[Ramón Piñeiro]], [[Marino Dónega]] e [[Domingo García-Sabell]], ingresou na [[Real Academia Galega]] en [[1978]], pronunciando o [[3 de xullo]] de [[1998]] o discurso de ingreso ''O antigo réxime nunha familia do Baixo Miño'',<ref>{{Cita web |título=
=== Dinamizador cultural ===
▲[[Ficheiro:Xosé Luís Franco Grande - Redondela.jpg|miniatura|Placa de homenaxe en [[Redondela]].]]
O labor do tomiñés non só se limitou a traballar no campo da [[literatura]]. Dirixiu un espazo radiofónico -''Raíz e Tempo-''<ref>{{Cita novas |título=Mar de palabras para Franco Grande |url=https://elpais.com/diario/2012/01/15/galicia/1326626297_850215.html |xornal=[[El País]] |data=15/1/2012 |data-acceso=1/3/2020 |issn=1134-6582 |lingua=es |nome=Sara |apelidos=Alonso}}</ref> que emitía semanalmente na emisora "[[La Voz de Vigo (emisora)|La Voz de Vigo]]" nunha franxa horaria de moita audiencia; participou como fundador da Asociación Cultural de Vigo, a única asociación de marcado carácter galeguista creada na década dos anos sesenta; neste período Cintia, unha cantautora catalá, gravou na discografía Digsa, o poema "Venceremos Nós" ([[Joan Baez]], Xosé Luís Franco Grande, [[Xosé Manuel Beiras]]). Anos despois converteuse no himno das mobilizacións estudantís que se produciron en [[Santiago de Compostela]] no 1968 contra o [[franquismo]]. Foi conferenciante e participou na creación do [[Partido Socialista Galego]] na clandestinidade.<ref name=":0" /> Formou parte do consello reitor do [[IGADI|Instituto Galego de Análise e Documentación Internacional]].<ref>{{Cita web |título=Consello reitor |url=https://www.igadi.gal/web/igadi/as-persoas/consello-reitor|páxina-web=IGADI.org |data-acceso=1/3/2020}}</ref>
Liña 35:
== Obra ==
=== Teatro ===
* ''Vieiro choído'' (1957). Editorial Galaxia. Inaugurou a [[colección Illa Nova]].<ref name="
=== Poesía ===
Liña 41:
* ''Brétemas do vieiro'' (1955). Premiado en Buenos Aires. Inédito.{{Sfn|Vilavedra|1995|p=240}}
* ''[[Entre o si e o non]]'' (1967). Galaxia.<ref>Incluído en 2002 na [[Biblioteca Galega 120]].</ref>
* ''Herdo de memoria e tempo. Entre o si e o non. [[O tempo á espreita]]'' (1987). Xerais. ISBN 978-8475072647. Ademais de recoller o libro anterior inclúe ''O tempo á espreita'' e engade algún poema de ''Brétemas do vieiro''.{{Sfn|Vilavedra|1995|p=240}}
* ''Xoguetes do tempo'' (2015). Galaxia. 128 páxs. ISBN 978-84-9865-627-5.
* ''Libro das abandonadas'' (2017). Teófilo. 77 páxs. ISBN 978-84-946383-4-3.
=== Dicionarios ===
* ''Diccionario galego-castelán e vocabulario castelán
* ''Vocabulario galego-castelán'' (1972). Galaxia. ISBN 9788471542830. Despois incluído na [[Biblioteca Básica da Cultura Galega]].
=== Ensaio ===
* ''Os anos escuros I. A resistencia cultural da xeración da noite (1954-1960)'' (1985) [[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]]. Reeditado en [[2004]] en Galaxia'': Os anos escuros. A resistencia cultural dunha xeración'', 472 páxs. ISBN 978-84-8288-737-1.
* ''A ilusión da esperanza. De Cabanillas a Baixeras'' (1991). [[Edicións do Cumio]]. 240 páxs. 84-87126-37-5.
* ''
* ''Outra política para outros tempos'' (2013). Galaxia. 136 páxs. ISBN 978-84-9865-493-6.
* ''A ilusión da esperanza. De Cabanillas a Xulio Ríos'' (2019). Libro dedicado á amizade. Galaxia. 308 páxs. ISBN 978-84-16545-37-7.
Liña 74:
== Recoñecementos ==
* Premio Eduardo Pondal do Cenntro Gallego de Buenos Aires por ''Brétemas do vieiro'' (1955).
* Foi nomeado fillo predilecto do concello de [[Tomiño]] en [[2011]].<ref>{{Cita web |título=Goián, Tomiño: nomeamento oficial de Xosé Luís Franco Grande como fillo predilecto de Tomiño |url=https://axendacultural.aelg.gal/2012/01/13/goian-tomino-nomeamento-oficial-de-xose-luis-franco-grande-como-fillo-predilecto-de-tomino/ |data-acceso=1/3/2020 |editorial=[[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega]]}}</ref>▼
* No [[2009]] recibiu o [[Premio San Martiño de normalización lingüística]].
▲* Foi nomeado fillo predilecto do concello de [[Tomiño]] en [[2011]].<ref>{{Cita web |título=Goián, Tomiño: nomeamento oficial de Xosé Luís Franco Grande como fillo predilecto de Tomiño |url=https://axendacultural.aelg.gal/2012/01/13/goian-tomino-nomeamento-oficial-de-xose-luis-franco-grande-como-fillo-predilecto-de-tomino/ |data-acceso=1/3/2020 |editorial=[[Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega]]}}</ref>
== Notas ==
Liña 85 ⟶ 86:
=== Bibliografía ===
{{Refempeza}}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Franco Grande, Xosé Luís |enciclopedia=[[Diccionario enciclopédico galego universal]] |ano=2003-2004 |volume=29 |páxina=29 |editorial=''[[La Voz de Galicia]]'' |isbn=84-7680-429-6 }}
* {{Cita libro |artigo=Franco Grande, Xosé Luís |título=[[Dicionario biográfico de Galicia]] |ano=2010-2011 |volume=2 |páxina=118 |editorial=[[Ir Indo|Ir Indo Edicións]] }}
* {{Cita enciclopedia
* {{Cita enciclopedia |artigo=Franco Grande, Xosé Luís |enciclopedia=[[Enciclopedia Galega Universal]] |ano=1999-2002 |volume=9 |páxina=288 |editorial=[[Ir Indo]] |isbn=84-7680-288-9}}
* {{Cita enciclopedia |artigo=Franco Grande, Xosé Luís |enciclopedia=[[Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada]] |tipo=[[DVD]] |editorial=[[Grupo El Progreso|El Progreso]] |ano=2005 |isbn=84-87804-88-8 }}
* [[Vicente Araguas|{{Versaleta|Araguas}}, Vicente]] (1993). "Introducción" en ''Entre o si e o non'', de X. L. Franco Grande. Vigo: [[Edicións Xerais de Galicia]].
* {{Cita libro |nome-editor= F. |apelidos-editor= {{Versaleta|Barrera}} |ligazón-editor= Feliciano Barrera |título= [[Wikipedia:Entradas de Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI|Gallegos. Quién es quien en la Galicia del siglo XXI]] |ano= 2002 |editorial= ''[[El Correo Gallego]]'' |isbn= 84-8064-113-4 |páxina=225 |lingua=Es |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Clark}} |nome=Fred M. |ano=1982 |url-capítulo=https://cvc.cervantes.es/literatura/aih/pdf/04/aih_04_1_033.pdf |capítulo=En torno a la poesía gallega de X. L. Franco Grande |páxinas=311-318 |url=https://cvc.cervantes.es/literatura/aih/aih_iv.htm |título=Actas del IV Congreso de la Asociación Internacional de Hispanistas (1971) }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Fernández del Riego}} |nome=F. |ligazónautor=Francisco Fernández del Riego |edición=2ª |título=[[Diccionario de escritores en lingua galega]] |editorial= [[Ediciós do Castro|Do Castro]] |ano=1992 |ano-orixinal=1990 |páxina=160-161 |isbn=84-7492-465-0 |ref=harv }}
* {{Cita publicación periódica |nome=Ramiro |apelidos={{Versaleta|Fonte}} |ligazónautor=Ramiro Fonte |título=Xosé Luís Franco Grande. ''Entre o sí e o non'' |revista=[[Anuario de Estudos Literarios Galegos|Anuario de Estudios Literarios Galegos]] |ano=1993 |páxinas=255-258 |ref=harv }}
* {{Cita libro |url=http://libreriaabrente.es/wp-content/uploads/2014/04/2774-thickbox_default-historia-xeral-da-literatura-galega-2774-e1469740709320.jpg |título=Historia xeral da literatura galega |nome1=Anxo |apelidos1={{Versaleta|Gómez}} |ligazónautor1=Anxo Gómez Sánchez |nome2=Mercedes |apelidos2= {{Versaleta|Queixas}} |ligazónautor2=Mercedes Queixas |ano=2001 |editorial=[[Edicións A Nosa Terra|A Nosa Terra]] |páxina=272 |ISBN= 84-95350-79-3 }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Miguel González Garcés |apelidos={{Versaleta|González Garcés}} |nome=Miguel |ano=1976 |título=Poesía gallega de posguerra (1939-1975) |url=https://pictures.abebooks.com/LALCANA/22885087297.jpg |volume=II |localización=[[Sada]] |editorial=[[Ediciós do Castro|Ediciones del Castro]] |lingua=castelán e galego |ref=harv }}
* {{Cita libro |ligazónautor=Xosé Luís Méndez Ferrín |ano=1984 |apelidos={{Versaleta|Méndez Ferrín}} |nome=Xosé Luis |título=[[De Pondal a Novoneyra]] |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia]] |páxina= |páxinas=300-302 |isbn=84-7507-139-2 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos={{Versaleta|Pena}} |nome=X. R. |ligazónautor=Xosé Ramón Pena |ano=2019 |título=[[Historia da literatura galega (Xerais)|Historia da literatura galega]] |volume=IV. De 1936 a 1975. A «longa noite» |editorial=[[Edicións Xerais de Galicia|Xerais]] |isbn=978-84-9121-481-6 |páxinas=377-378 |ref=harv}}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=1995 |título=[[Diccionario da literatura galega]]. Autores |volume=I |páxinas=240-241 |localización=[[Vigo]] |editorial=[[Editorial Galaxia]] |isbn=84-8288-019-5 |ref=harv }}
* {{Cita libro |apelidos-editor={{Versaleta|Vilavedra}} |nome-editor=Dolores |máscara-editor= |ligazón-editor=Dolores Vilavedra |ano=2000 |título=Diccionario da literatura galega. Obras |volume=III |url=https://books.google.es/books?id=dRYGIwW4kFkC&lpg=PP1&hl=es&pg=PP1#v=onepage&q&f=false |páxina= |localización=Vigo |editorial=Editorial Galaxia |isbn=84-8288-365-8 |ref=harv }}
|