Gripe: Diferenzas entre revisións

== Historia ==

[[Ficheiro:Influenza virus.png|miniatura|220px|dereita|Variante do virus causante da [[gripe de Hong Kong]] ([[1968]])(aumentado unhas 100,000 veces).]]

 

A pandemia máis letal e coñecida foi a denominada [[Gripe de 1918|gripe española]] ([[Influenzavirus A|virus A]], subtipo [[H1N1]]), que durou desde [[1918]] a [[1919]]. Denomínase así porque España era o país que publicaba máis datos sobre o desastre sanitario que estaba ocasionando pois moitos os censuraban con motivo da [[primeira guerra mundial]] na cal estaban inmersos. As estimacións máis antigas falaban duns 40 ó 50 millóns de mortos causados por ela,<ref name=Patterson1>{{cita publicación periódica|apelidos=Patterson |nome=KD |autor2=Pyle GF |título=The geography and mortality of the 1918 influenza pandemic |revista= Bull Hist Med. |ano=1991 |volume=65 |número=1 |páxinas=4–21 |pmid=2021692}}</ref> aínda que as aproximacións máis actuais sitúan a cifra entre 50 e 100 millóns de persoas falecidas por aquela gripe en todo o mundo.<ref name=Knobler>{{cita libro |editor=Knobler S, Mack A, Mahmoud A, Lemon S |título=The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary (2005) |capítulo=1: The Story of Influenza |páxinas=60–61 | urlcapítulo = http://darwin.nap.edu/books/0309095042/html/60.html |editorial=The National Academies Press |localización=Washington, D.C.}}</ref> Esta pandemia foi descrita como o maior [[holocausto]] médico da historia, e causou polo menos tantos mortos como a [[peste negra]].<ref name=Potter /> Esta gran mortalidade foi debida á gran taxa de [[infectividade]] (ata o 50% da poboación exposta) e á gravidade dos síntomas causados pola produción masiva de [[citoquina]]s) ([[tormenta de citoquinas]]).<ref name=Patterson1 /> A isto hai que sumar que os primeiros síntomas, en 1918, foron atribuídos a outras enfermidades como [[Dengue (enfermidade)|dengue]], [[cólera]], ou a [[febre tifoide]]. Un observador escribía que "unha das peores complicacións é a [[hemorraxia]] das [[mucosa]]s, especialmente a [[fosa nasal|nasal]], a do [[estómago]] ou a [[intestino|intestinal]]. Tamén son frecuentes o sangrado de oídos e as [[petequia]]s".<ref name=Knobler /> A maior parte das mortes ocorreron por [[pneumonía bacteriana]], unha infección secundaria provocada pola gripe, pero o virus tamén matou, directamente, a consecuencia das hemorraxias masivas e o [[edema pulmonar]].<ref name=Taubenberger>{{cita publicación periódica |apelidos=Taubenberger |nome=J |autor2=Reid A, Janczewski T, Fanning T |título=Integrating historical, clinical and molecular genetic data in order to explain the origin and virulence of the 1918 Spanish influenza virus |revista=Philos Trans R Soc Lond B Biol Sci |volume=356 |número=1416 |páxinas=1829–39 |ano=2001 |pmid=11779381 |url=http://www.journals.royalsoc.ac.uk/(3sud2455cjw1ut55yowx1d45)/app/home/contribution.asp?referrer=parent&backto=issue,3,22;journal,61,225;linkingpublicationresults,1:102022,1 |doi=10.1098/rstb.2001.1020 }}{{Ligazón morta|data=agosto de 2018 }}</ref>

A gripe alcanza os seus picos de maior [[prevalencia]] durante o [[inverno]], e é debido a que os hemisferios [[hemisferio norte|norte]] e [[hemisferio sur|sur]] atravesan esta estación en diferentes momentos; existen, de feito, dúas tempadas de gripe cada ano: de [[outubro]] a [[abril]] no hemisferio norte e de [[maio]] a [[setembro]] no hemisferio sur. Este é o motivo polo que a [[Organización Mundial da Saúde|OMS]] (asesorada polos Centros Nacionais para a Gripe) fai recomendacións para dúas formulacións [[vacina]]is cada ano: unha para cada [[hemisferio]].<ref name=WHOrecommendation>[https://web.archive.org/web/20060528111237/http://www.who.int/csr/disease/influenza/2007northreport.pdf Recommended composition of influenza virus vaccines for use in the 2006–2007 influenza season] WHO report 14 de febreiro de 2006. Visto 31/01/2015 {{en}}</ref> Ademais do [[clima]] e a [[humidade]], o estilo de vida das poboacións e outros factores están asociados á aparición da gripe.<ref name="vacunascielo">GUTIERREZ, Eliana Battaggia, LI, Ho Yeh, SANTOS, Ana Catarina De Seixas et al. Effectiveness of influenza vaccination in elderly outpatients in São Paulo city, Brazil. Rev. Inst. Med. trop. S. Paulo [online]. 2001, vol. 43, no. 6 [citado o 10 de setembro de 2008], pp. 317-320. Dispoñíbel na World Wide Web: [http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0036-46652001000600003&lng=en&nrm=iso]. ISSN 0036-4665. doi: 10.1590/S0036-46652001000600003. {{en}}</ref>

Un factor que pode contribuír ao fenómeno estacional é que a transmisión a través do [[aerosol]] mucoso é maior en ambientes fríos (por baixo de 5&nbsp;°C) e escasa [[humidade]] relativa.<ref>{{cita publicación periódica|autor=Lowen AC, Mubareka S, Steel J, Palese P |título=Influenza virus transmission is dependent on relative humidity and temperature |revista=PLoS Pathog. |volume=3 |número=10 |páxinas=1470–6 |ano=2007 |pmid=17953482 |url=http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&pubmedid=17953482 | doi = 10.1371/journal.ppat.0030151|lingua=inglés}}</ref> Con todo, os cambios estacionais nas taxas de infección danse tamén en [[trópico|rexións tropicais]] e estes picos de infección poden verse principalmente durante a tempada de [[choiva]]s.<ref>Shek LP, Lee BW. "Epidemiology and seasonality of respiratory tract virus infections in the tropics." ''Paediatr Respir Rev.'' 2003 Jun;4(2):105–11. PMID 12758047</ref> Os cambios estacionais nas taxas de contacto durante os períodos escolares parecen xogar un rol máis importante que noutras enfermidades escolares como o [[xarampón]] e a [[tose ferina]]. Unha combinación destes pequenos factores estacionais pode verse amplificada por fenómenos de resonancia dinámica cos ciclos endóxenos de enfermidades rexionais.<ref>Dushoff J, Plotkin JB, Levin SA, Earn DJ. "Dynamical resonance can account for seasonality of influenza epidemics." ''Proc Natl Acad Sci U S A.'' [[30 de novembro]] de [[2004]];101(48):16915–6. PMID 15557003</ref>

 

:* [[Dor]], especialmente nas articulacións (de máis a menos en [[xeonllo]]s, [[cóbado]]s e [[ombreiro]]s), e na [[musculatura]] dorsolumbar e das extremidades (é o "trancazo").

:* [[Odinofaxía]] (dor farínxeo só con deglutir saliva) con sensación de sequidade na [[Gorxa|garganta]].

:* [[Rinite|Conxestión nasal]] con [[espirro]]s e [[rinorrea]] (produción de mucosidade) transparente.

:* [[Febre]] con [[calafrío]]s. É alta (38&nbsp;°C chegando a 41&nbsp;°C) e dura entre un e sete días, sendo só 3 o habitual (denomínase V gripal á gráfica térmica bifásica na que tras un brusco descenso volve subir nos días cuarto e quinto en ausencia de complicación.

 

Os casos máis graves inclúen reaccións [[alerxia|alérxicas]] e [[broncoespasmo]].<ref name="comparacion">MORALES, A., ARIAS SALAZAR, J., SALAZAR, Y. et al. A randomized controlled trial comparing split and subunit influenza vaccines in adults in Colombia. Medicina (B. Aires). [online]. mayo/jun. 2003, vol.63, no.3 [citado 10 setembro de 2008], p.197-204. Disponible en la World Wide Web: [http://www.scielo.org.ar/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0025-76802003000300002&lng=es&nrm=iso]. ISSN 0025-7680.</ref> por reacción fronte a algún dos compoñentes da vacina (residuos das proteínas do ovo ou dos antibióticos empregados para a súa elaboración); non obstante este tipo de reaccións son extremadamente infrecuentes.<ref>[http://www.cdc.gov/flu/about/qa/flushot.htm Questions & Answers: Flu Shot] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180717062644/https://www.cdc.gov/flu/about/qa/flushot.htm |date=17 de xullo de 2018 }} CDC publication updated 24 de xullo de 2006. Visto 19 de outubro 06.</ref>

 

 

 

 

En anteriores pandemias o peche de [[Escola|colexios]], [[igrexa (arquitectura)|igrexas]] e [[teatro]]s retardou a propagación do virus pero non parece ter unha influencia significativa na diminución da taxa de mortalidade.<ref>{{Cita publicación periódica |autor=Hatchett RJ, Mecher CE, Lipsitch M |título=Public health interventions and epidemic intensity during the 1918 influenza pandemic |url=http://www.pnas.org/cgi/content/full/104/18/7582 |revista=Proc Natl Acad Sci U S A. |volume=104 |número=18 |páxinas=7582-7587 |ano=2007 |pmid=17416679 |doi= 10.1073/pnas.0610941104 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref><ref>{{Cita publicación periódica |autor=Bootsma MC, Ferguson NM |título=The effect of public health measures on the 1918 influenza pandemic in U.S. cities |url=http://www.pnas.org/cgi/content/full/104/18/7588 |revista=Proc Natl Acad Sci U S A. |volume=104 |número=18 |páxinas=7588-7593 |ano=2007 |pmid=17416677 |doi= 10.1073/pnas.0611071104 <!--Retrieved from CrossRef by DOI bot-->}}</ref>