Micotoxinas: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas. #IABot (v2.0beta10ehf1) |
Engadidas ligazóns internas e corrixidos erros lingüísticos |
||
Liña 2:
{{wikificar}}
As '''micotoxinas''' ([[toxina]]s producidas por [[fungo (bioloxía)|fungos]]) son substancias [[Tóxico|tóxicas]] elaboradas durante o crecemento de determinados grupos de fungos nos [[alimento]]s: coñécense ata 200 especies de fungos capaces de producir micotoxinas. Estas toxinas poden provocar diferentes efectos nocivos nos homes ou animais que consomen eses alimentos e, se se inxiren en concentracións elevadas poden provocar [[enfermidade]]s graves, como o [[cancro]] de [[fígado]], de [[ril]] ou doutros órganos.
A palabra micotoxina deriva do grego mikes (fungo) e toxicum (veleno). Baixo esta denominación agrúpanse unha serie de compostos de baixo peso molecular prexudiciais para animais vertebrados, excluíndo [[bacterias]] e [[Planta|plantas]], producidas por fungos, que non perden a súa toxicidade por [[tratamento térmico]] nin por acción dos [[Complexo enzimático|complexos enzimáticos]] gastrointestinais. Tamén se exclúen aquelas toxinas presentes nos [[Cogomelo|cogomelos]] velenosos.<ref name="Soriano">{{cita libro|título=Micotoxinas en alimentos|ano=2007|editor=Díaz de Santos|localización=España|autor=José Miguel Soriano del Castillo|autor2=M. Lourdes Abarca, Houda Berrada Ramdani, M.Rosa Bragulat Arará, Pedro A. Burdaspal Pérez, F.Javier Cabañes Sáenz Et al}}</ref>
As micotoxinas son [[Metabolito|metabolitos]] secundarios dos fungos, é dicir, non son indispensables para a súa supervivencia, e maioritariamente fórmanse cando a fase de desenvolvemento chega
* Son enfermidades non transmisibles
* O tratamento
* Nos brotes observados no campo o problema é estacional debido a que as condicións climáticas afectan ao desenvolvemento do fungo, e o brote está comunmente asociado a un alimento ou [[forraxe]]
As
== Historia ==
As micotoxinas que maior importancia tiveron na historia foron as do xénero [[Claviceps purpurea|Claviceps]] e o [[ergotismo]], das que seguen aparecendo casos hoxe en día. Os primeiros casos coñecidos do cornizó do [[centeo]] datan de hai máis de 3 000 anos en [[China (rexión)|China]], onde se usaba para a [[obstetricia]]. Os sirios, 600 anos a.C., suxiren que a última [[Praga (agricultura)|praga]], a morte dos primoxénitos, mencionada pola [[Biblia]], púidose deber ao consumo de cereais contaminados con tricotecenos. No 430 a.C. unha epidemia entre os [[Esparta|espartanos]] foi debida probablemente ao consumo de [[Alcaloide|alcaloides]] derivados do xénero Claviceps. Na antiga [[Persia]], sobre o 400 a.C. o consumo por embarazadas orixinaba [[Aborto|abortos]] ou morte no [[parto]]. Na [[Idade Media]] coa entrada do centeo en [[Europa]] tamén comezaron os brotes de ergotismo, coñecidos como “lume de San Antón” debido a sensación abrasadora experimentada polas vítimas. Estes brotes explicarían diversas epidemias que devastaron [[Europa Occidental]]. Os enfermos de micotoxicose trasladábanse á Abadía de Saint-Antoine de Viennois, onde moitos deles se recuperaban porque eran alimentados con pan sen cornizó. O suceso das meigas de Salem, ao redor de 1690, que provocou a execución de moitos inocentes debido ao comportamento estraño que presentaban algunhas nenas, tamén parece relacionado coas micotoxicosis. Os [[Síntoma|síntomas]] que presentaban ([[cegueira]] temporal, [[xordeira]], ataques de [[rabia]], visión de lume, sensación de voar polo aire) están relacionados cos que describen os individuos que consomen [[LSD]] (dietilamina do ácido lisérxico), derivado sintético do ácido lisérxico que é un dos alcaloides do cornizó do centeo. Crese que o comportamento das nenas foi debido a unha intoxicación con pan de centeo contaminado. En [[Rusia]], os alcaloides derivados do xénero Claviceps e a toxina T-2 provocaron micotoxicose de xeito simultáneo durante moitos anos. A primeira micotoxicose por tricotecenos que se identificou neste pais foi no ano 1932, cunha taxa de mortalidade do 60%, sendo [[Endemismo|endémica]] durante as dúas décadas seguintes.<ref name="Soriano"/>
== Clasificación ==
Liña 28 ⟶ 22:
Débense a distintas especies do xénero ''[[Aspergillus]]'', que crecen en [[cereal|cereais]], [[froitos secos]] (especialmente [[pistacho]]s e [[cacahuete]]s) ou desecados ([[dátil]]es, [[figueira|figos secos]]); tamén poden aparecer no [[leite]] se as [[vaca]]s consumiron [[Penso (alimento)|pensos]] contaminados.{{cómpre referencia}} Existen varios tipos, entre os que a aflatoxina B1 é a considerada máis perigosa e recoñecida como canceríxena.
As aflatoxinas son micotoxinas producidas por mofos do xénero Aspergillus, especialmente algunhas cepas de Aspergillus flavus, e por case todas as de Aspergillus parasiticus. Estes mofos contaminan cacahuetes, [[millo]], sementes de [[algodón]], todo tipo de froitos secos, [[copra]] e tamén cereais. En [[Estados Unidos de América|EEUU]] tamén se detectaron follas de [[Cánnabis (droga)|marihuana]] ilegais contaminadas con aflatoxinas, o que aumenta sensiblemente o perigo da droga. Aínda que están difundidos por todo o mundo, son especialmente perigosos en [[Clima tropical|climas tropicais]]. O seu mecanismo de acción está asociado á formación de complexos covalentes co [[ADN]], [[ARN]] e [[Proteína|proteínas]] mediante a biotransformación da aflatoxina nun époxido
Existen catro aflatoxinas principais, coñecidas como aflatoxina B1, aflatoxina B2, aflatoxina G1 e aflatoxina G2. Presentan as letras B e G por azul (blue) e verde (green) que son as cores que teñen as aflatoxinas fronte a [[luz ultravioleta]] (365 nm). A aflatoxina B1 presenta un [[dobre enlace]] a maiores que a aflatoxina B2; e a aflatoxina G1 e G2 diferéncianse no mesmo. As aflatoxinas B e G diferéncianse, en canto
Existen ademais as aflatoxinas M1 e M2, que son metabolitos
A súa toxicidade depende do tipo de exposición:
* Toxicidade aguda:
* Toxicidade crónica: diminución gradual da eficiencia alimentaria, ganancia de peso, pel engurrada, anemia, abdome aumentado, depresión e anorexia. Tamén pode producir abortos. Non obstante os efectos crónicos
Non existe tratamento, pero recoméndase retirar os alimentos contaminados, facer unha [[dieta]] fácil de dixerir, baixa en [[Graxa|graxas]] e adecuada en proteínas; aplicar [[Esteroide anabólico|esteroides anabólicos]].<ref name="aesan.msc.es"/>
=== Alcaloides ergóticos ===
Os alcaloides ergóticos proveñen do cornizó do centeo, que é o [[esclerocio]] (fase de resistencia) de Claviceps purpurea, fungo [[Ascomicetos|ascomiceto]] que parasita o centeo. O esclerocio é unha masa negra no exterior e branca no interior, con forma de corno
Alcaloides hidrosolubles: solubles en auga e non polipeptídicos, son aproximadamente o 20% dos alcaloides totais. Son a
Alcaloides liposolubles: son polipeptídicos, representan o 80% dos alcaloides totais, e posúen unha estrutura máis complexa. As súas accións son tamén complexas, actúan como agonistas parciais dos receptores α, agonistas dos receptores de [[dopamina]] e como antagonistas dos receptores de [[serotonina]]. Estimulan a musculatura lisa, provocando [[Vómito|vómitos]]. Entre eles atópanse a ergotamina (presenta similitude cos [[Neurotransmisor|neurotransmisores]] serotonina, dopamina e [[adrenalina]]) e a ergocriptina. A intoxicación, denominada ergotismo, presentábase de dúas maneiras, o chamado ergotismo convulsivo, caracterizado por perturbacións sensoriais, alteracións psíquicas e [[Alucinación|alucinacións]], e o ergotismo [[Gangrena|gangrenoso]], que comezaba con inflamación dolorosa das extremidades, ennegrecemento da pel e perda de membros sen [[hemorraxia]]. Existía outra variante
=== Ocratoxinas ===
Producidas por fungos dos xéneros ''Aspergillus'' e ''[[Penicillium]]''. Aparecen en numerosos alimentos, como cereais, [[café]], [[uva|uvas pasas]], [[cacao]], [[chocolate]], [[viño]] ou [[cervexa]], [[especias]] etc. Ademais dos seus efectos canceríxenos poden producir problemas inmunotóxicos, nefrotóxicos e [[teratóxeno]]s. A variante máis perigosa e común é a ocratoxina A.
As ocratoxinas constitúen unha familia de toxinas cunha estrutura molecular común consistente nun núcleo de isocumarina unido a unha molécula de L-fenilalanina mediante un [[enlace amida]]. Ten tres formas, A, B e C e de todas elas, a máis importante é a
A
Esta micotoxina únese con grande afinidade as proteínas plasmáticas, alongando así o seu tempo de permanencia no organismo, e agravando os efectos a longo prazo. No home estas son as principais intoxicacións, posto que ocorren polo consumo continuado de produtos de orixe animal que conteñen
A eliminación
=== Citrinina ===
Metabolito tóxico producido por Penicillium citrinum, frecuente no [[Arroz (planta)|arroz]] e na [[cebada]] [[Mofo|balorecidos]]. É inestable se se expón durante períodos prolongados á luz e á calor e ten propiedades antibacterianas.<ref name="FAO">{{cita web|páxina-web=FAO|título=Introducción as micotoxinas|url=http://www.fao.org/docrep/005/y1390s/y1390s02.htm}}</ref><ref name="ReferenceC">{{cita libro|título=Microbiologia de los alimentos|ano=1997|editorial=Acribia S.A.|localización=Zaragoza|autor=Adams, M.R., Moss, M.O}}</ref>
A súa estrutura é benzopirámica. É fundamentalmente nefrotóxica: provoca desordes renais, alongamento dos túbulos colectores (actúa por destrución do [[epitelio]] dos túbulos) e provoca que a excreción urinaria sexa dúas veces superior á normal. Implicada na [[epidemioloxía]] da enfermidade do “arroz amarelo”, un complexo de trastornos identificados repetidas veces no [[Xapón]], pola presenza na superficie dos grans de arroz (o arroz balorecido
=== Patulina ===
Producida polos fungos xa citados pero principalmente por ''Penicillium''. Aparece en [[froita]]s, [[hortaliza]]s e cereais, con especial preferencia pola [[mazá]]; pode detectarse tamén no zume de mazá. Produce efectos inmunotóxicos. A
▲A Patulina é unha γ lactona [[composto insaturado|insaturada]], unha toxina producida por diferentes fungos: Penicillium griseofulvum, Penicillium expansum, tamén nos xéneros Aspergillus, Gymnoascus, Paecilomyces, Byssochlamys e Mucor. Foi utilizada como antibiótico contra os Staphylococcus, pero a súa toxicidade provocou o abandono deste uso. A FAO e a OMS estableceron provisionalmente unha inxesta diaria máxima tolerable de 400 ng de patulina por kg de peso corporal ao día.Un dos maiores produtores de patulina é o xénero Penicillium, presente sobre todo en mazás podres contaminadas con Penicillium expansum e, por conseguinte, pode encontrarse en zumes de mazá e outros produtos elaborados coas mesmas. O grao de contaminación está relacionado co grado de podredume. Non deben excluírse as froitas aparentemente sans, xa que o fungo pode infectar o interior da froita. A súa presenza na sidra é un indicador útil de que durante a súa fabricación foi utilizada froita de mala calidade.
A patulina pode ter diversos efectos prexudiciais en animais, plantas e seres humanos. Os efectos maniféstanse por lesións conxestivas en [[pulmón]], ril, [[bazo]], aínda que accesoriamente provoca dexeneración das [[Neurona|neuronas]] da cortiza cerebral e con
▲Os efectos maniféstanse por lesións conxestivas en pulmón, ril, bazo, aínda que accesoriamente provoca dexeneración das neuronas da cortiza cerebral e con elo diferentes síntomas nerviosos (parálisis etc.).Estudios experimentais puxeron de manifesto que a Patulina é unha neurotoxina e que provoca lesións anatomopatolóxicas graves en vísceras. Aínda que se ten dito que a patulina induce sarcomas localizados, non se ten detectado actividade [[mutáxeno|mutaxénica]] na maioría dos ensaios a curto prazo.
A patulina é relativamente estable con respecto á temperatura, especialmente en condicións de [[pH]] ácido. Os tratamentos a alta temperatura (150
=== Micotoxinas de Fusarium ===
* Tricotecenos
Producidos por especies do xénero ''[[Fusarium]]'', e presentes en cereais e produtos elaborados a partir de cereais contaminados. No home provocan [[diarrea]], [[vómito]]s e [[inmunodeficiencia]]. Baixo este nome agrúpanse máis de 75 micotoxinas producidas polo xénero ''Fusarium'', pero tamén por outras variedades de fungos, como Myrothecium, Trichoderma etc. Infectan plantas diversas, principalmente cereais, como trigo, millo ou cebada. Teñen unha estrutura sesquiterpénica cun anel epóxido en posición 12 e 13.<ref name="ReferenceB"/><ref>{{cita libro|título=Microbiologia alimentaria|ano=1994|localización=España|autor=Bourgeois C.M., Zucca J. and Mescle, J.F|editorial=Acribia S.A.}}</ref><ref>{{cita libro|título=Toxicologia avanzada|ano=1995|editor=Diaz de Santos|localización=Madrid|autor=Repetto, M}}</ref>
Son [[Inmunosupresión|inmunosupresores]] (aumentan a sensibilidade fronte a axentes infecciosos e víricos) e teratoxénicos (inhiben a [[síntese proteica]]). Algunhas teñen acción neurotóxica, provocando rexeitamento alimenticio. O seu consumo produce vómitos, diarrea, eritemas cutáneos, leucopenia e problemas inflamatorios, acompañados de hemorraxias en todas as mucosas do [[Aparello dixestivo|tubo dixestivo]]. Algúns membros do grupo teñen toxicidade crónica.<ref>{{cita libro|título=Medicina legal y toxicologia|ano=2001|localización=Barcelona|autor=Gisbert-Calabuig, JA|edición=6ª|editorial=Salvar}}</ref><ref>{{cita libro|título=Microbiologia de los alimentos|ano=1997|localización=Zaragoza|autor=Adams, M.R., Moss, M.O|editorial=Acribia S.A.}}</ref><ref>{{cita libro|título=Microbiologia alimentaria|ano=1994|localización=España|autor=Bourgeois C.M., Zucca J. and Mescle, J.F|editorial=Acribia S.A.}}</ref>
Toxina T-2: Obtida por extracción alcohólica dos fungos ''F. sporotrichioides''
Desoxinivalenol e nivalenol: Illadas de ''Fusarium graminearum'' (identificado erroneamente como ''Fusarium nivale'' e de aí os seus nomes). Prodúcense no trigo, millo, cebada, centeo e arroz. O desoxinivalenol (DON) é probablemente a micotoxina máis corrente de ''Fusarium''. Coñécense vulgarmente como “vomitoxina”, debido aos brotes de síndromes eméticas e de rexeitamento aos alimentos ocasionados no gando pola súa presenza nos pensos. Ten menos toxicidade aguda que a toxina T-2, pero é máis común en colleitas como a de trigo ou cebada. Tamén se relacionaron coa “enfermidade dos mofos vermellos” no Xapón, que provoca vómitos, diarrea, dor abdominal, náuseas e [[Cefalalxia|cefalea]], por consumo dos alimentos antes mencionados.<ref name="FAO"/><ref>{{cita libro|título=Microbiologia de los alimentos|ano=1997|localización=Zaragoza|autor=Adams, M.R., Moss, M.O|editorial=Acribia S.A.}}</ref>
* Zearalenona
Micotoxina producida principalmente por ''Fusarium graminearum'' (antes ''Giberella zeae''= ''F. roseum'') e especies próximas, como ''F. tricinctum'' o ''F.culmorum''. O seu desenvolvemento vese favorecido por un desecamento lento e a conservación en paneiras. Prodúcese na cebada, avea, trigo e, sobre todo, no millo. É unha lactona derivada do ácido resorcílico.<ref>{{cita libro|título=Microbiologia de los alimentos|ano=1997|localización=Zaragoza|autor=Adams, M.R., Moss, M.O|editorial=Acribia S.A.}}</ref>
<ref>{{cita libro|título=Microbiologia alimentaria|ano=1994|editorial=Acribia S.A.|localización=España|autor=Bourgeois C.M., Zucca J. and Mescle, J.F}}</ref>
Posúe acción estroxénica en animais, especialmente en porcos (inflamación e arrubiamento da vulva, aumento do tamaño do útero...), que conduce
* Fumonisinas
Metabolitos complexos de ''F. moniliforme'' que se prodúcen no millo e produtos a base deste cereal. Son moi estables durante o procesado dos alimentos, e tamén son estables á calor e solubles na auga. En canto
== Prevención ==
As micotoxinas prodúcense no campo, na colleita e no almacenamento e, unha vez formadas, resisten os tratamentos térmicos das operacións de cociñado e a [[conxelación dos alimentos|conxelación]]. Aínda que os produtos contaminados non estean destinados a consumo humano non deixan de ter consecuencias sanitarias xa que tampouco son inactivadas pola [[dixestión]] dos animais de abasto, e o seu carne ou leite
Evitar a contaminación antes do almacenamento. Evitar a rotura de grans e froitas durante o almacenamento. Os tecnólogos deben coñecer os factores que afectan o crecemento de fungos e a produción das micotoxinas (pH, actividade da auga, presenza de antioxidantes, anitmicrobianos, contido de nutrientes en alimento, tipo de procesado etc). É necesario coñecer o período de tempo existente entre xerminación e produción de micotoxinas, para estimar a potencia tóxica do alimento. En alimentos xa finalizados e almacenados pódense tomar diferentes medidas como baixar a proporción de auga, refrixeración, empaquetado ao baleiro etc.<ref>{{cita libro|título=Toxicologia avanzada|ano=1995|editor=Diaz de Santos|localización=Madrid|autor=Repetto, M}}</ref>
== Notas ==
| |||