España: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
m Ligazón engadida
m Arranxos varios, replaced: <br /> → <br/> (16)
Liña 15:
| idiomas = {{#invoke:Wikidata|Wikidata|propiedad=p37}} {{Infobox ref|2}}
| goberno = [[Monarquía parlamentaria]]
| dirixentes_títulos = [[Rei de España|Rei]] <small>([[Xefe de Estado]])</small><br />[[Presidente do Goberno de España|Presidente do Goberno]]
| dirixentes_nomes = [[Filipe VI de España|Filipe VI]]<br />[[Pedro Sánchez]]
| fundación =
| fundación_datas =
Liña 52:
| código_ISO = 724 / ESP / ES
| membro_de = [[UE]], [[OTAN]], [[ONU]], [[OCDE]], [[OSCE]]
| nota1 = Nas outras linguas oficiais é: <br /><small>• [[lingua castelá|Castelán]]: Reino de España<br />• [[lingua catalá|Catalán]][[lingua valenciana|/valenciano]]: Regne d'Espanya<br />• [[Éuscaro]]: Espainiako Erresuma<br />• [[lingua aranesa|Aranés]] ([[lingua occitana|occitano]]): Regne d'Espanha</small>
| nota2 = Son cooficiais amais do [[lingua castelá|castelán]], o [[lingua catalá|catalán]] en [[Cataluña]] e [[Illas Baleares]], o [[lingua valenciana|valenciano]] na [[Comunidade Valenciana]], o [[lingua galega|galego]] en [[Galiza]], o [[Lingua éuscara|éuscaro]] no [[Euskadi|País Vasco]] e parte de [[Navarra]], e o [[lingua aranesa|aranés]] en [[Cataluña]].
| nota3 = Desde [[1868]] e ata [[1999]] a moeda oficial foi a [[peseta]].
Liña 82:
«Hispania» provén do [[lingua fenicia|fenicio]] ''i-spn-ya'', un término cuxo uso está documentado desde o segundo milenio antes de Cristo, en inscricións [[Ugarítico|ugaríticas]]. Os fenicios constituíron a primeira civilización non ibérica que chegou á península para expandir o seu comercio e que fundou, entre outras, Gadir, a actual [[Cádiz]], a cidade habitada máis antiga de Europa Occidental.<ref>{{cita web|apelido=Espinosa|nome=P.|título=Hallado en Cádiz un muro de 3.000 años|ano=2006|localización=Cádiz|editorial=El País|url=http://www.elpais.com/articulo/cultura/Hallado/Cadiz/muro/3000/anos/elpepucul/20070930elpepicul_7/Tes|data-acceso=30 de setembro de 2007}}</ref><ref>[http://www.spanisharts.com/arquitectura/protohistoria_fenicios.html Segundo o proxecto de arquitectura protohistórica ibérica].</ref>
 
Os romanos tomaron a denominación dos vencidos cartaxineses, interpretando o prefixo ''i'' como «costa», «illa» ou «terra», con ''ya'' co significado de «rexión». O lexema ''spn'', que en fenicio e tamén en [[lingua hebrea|hebreo]] pódese ler como ''saphan'', traduciuse como «coellos» (en realidade [[Hiracoideos|damáns]], uns animais do tamaño do coello estendidos por África e o Crecente Fértil). Os romanos, xa que logo, déronlle a Hispania o significado de «terra abundante en coellos», un uso recolleito por [[Marco Tulio Cicerón|Cicerón]], [[Xulio César|César]], [[Plinio o Vello]], [[Catón]], [[Tito Livio]] e, en particular, [[Catulo]], que se refire a Hispania como península ''[[Oryctolagus cuniculus|cuniculosa]]'' (nalgunhas [[Moeda|moedasmoeda]]s [[Cuñaxe|acuñadas]] na época de [[Adriano]] figuraban personificacións de Hispania como unha dama sentada e cun coello aos seus pés), en referencia á vez que viviu en Hispania.
 
Sobre a orixe fenicio do término, o historiador e hebraísta [[Cándido María Trigueros]] propuxo na [[Real Academia das Boas Letras de Barcelona]] en 1767 unha teoría diferente, baseada no feito de que o alfabeto fenicio (do mesmo xeito que o hebreo) carecía de vocais. Así ''spn'' (''sphan'' en [[idioma hebreo|hebreo]] e [[Lingua aramea|arameo]]) significaría en fenicio «o norte», unha denominación que tomarían os fenicios ao chegar á península ibérica bordeando a costa africana, véndoa ao norte da súa ruta, polo que ''i-spn-ya'' sería a «terra do norte». Pola súa banda, segundo [[Jesús Luis Cunchillos]] no seu ''Gramática fenicia elemental'' (2000), a raíz do término ''span'' é ''spy'', que significa «forxar ou bater metais». Así, ''i-spn-ya'' sería a «a terra na que se forxan metais».<ref>[[John Linch|Linch, John]] (director), [[María Cruz Fernández Castro|Fernández Castro, María Cruz]] (del segundo tomo), ''Historia de España, El País'', volumen II, ''La península Ibérica en época prerromana'', pg. 40. Dossier. La etimoloxía de España; ¿terra de coellos?, ISBN 978-84-9815-764-2.</ref>
Liña 473:
=== Medio ambiente ===
{{Artigo principal|Medio ambiente en España}}
[[Ficheiro:Emesiones CO2 a la atmósfera España.jpg|miniatura|esquerda|300px|Emisións de CO<sub>2</sub> durante a década de [[1994]] ao [[2004]]<br />FONTE: Ministerio de Medio Ambiente.]]
 
Desde o ano 1996 o índice incrementáronse as emisións de [[Dióxido de carbono|CO<sub>2</sub>]] notablemente, incumprindo de longo cos obxectivos do [[Protocolo de Kioto]] sobre emisións xeradoras de [[Efecto invernadoiro]] e contribuíntes do [[Cambio climático]]. Os informes de medio ambiente suxeridos polas recomendacións de revisión do inventario español levados a cabo pola Secretaría da Convención Marco de Nacións Unidas sobre o Cambio Climático ([[SCMCC]]) dan o seguinte resultado de dióxido de carbono (equivalente en xigagramos):
Liña 541:
== Linguas ==
{{Artigo principal|Idiomas de España}}
[[Ficheiro:Llengües d'Espanya.svg|miniatura|300x300px|'''[[Idiomas de España|LINGUAS OFICIAIS]]'''<br />{{Legend|#FF0000|'''[[Lingua castelá|Castelán ou Español]]''' (oficial e falada en todo o territorio)}}
{{Legend|#FF33FF|'''[[Lingua catalá|Catalán / Valenciano]]''' (cooficial) }}
{{Legend|#FFFF99|'''[[Lingua galega|Galego]]''' (cooficial) }}
{{Legend|#339999|'''[[Lingua éuscara|Éuscaro]]''' (cooficial) }}
{{Legend|#33FF66|'''[[Lingua aranesa|Aranés]]''' (variante do [[Lingua occitana|Occitano]], cooficial co catalán)}}<br />'''[[Idiomas de España|LINGUAS NON OFICIAIS]]'''<br />
{{Legend|#009900|'''[[Lingua asturiana|Asturleonés]]'''}}
{{Legend|#3a713a|'''[[Lingua estremeña|Estremeño]]'''}}
Liña 628:
 
[[Ficheiro:San Sebastian from Igeldo.jpg|esquerda|miniatura|[[Donostia]].]]
Entre as comunidades autónomas, [[Cataluña]] foi a comunidade que máis turistas recibiu con 18,2 millóns. A esta séguenlle as [[Illas Baleares]] con 13,7 millóns, as [[Illas Canarias]] con case 13 minllones e [[Andalucía]] con 11 millóns. A [[Comunidade Valenciana]] e a [[Comunidade de Madrid]] recibiron 8,5 e 6,2 millóns de turistas respectivamente, mentres que as comunidades autónomas do [[País Vasco]], [[Castela e León]] e [[Galicia]] aproximáronse aos 1,5 millóns. As rexións menos turísticas foron as cidades autónomas de [[Ceuta]] e [[Melilla]] e [[A Rioxa]], sendo, ademais, as únicas que perderon turistas con respecto ao ano anterior.
 
A [[Organización Mundial do Turismo]] ten a súa sede en [[Madrid]].
Liña 768:
| [[19 de marzo]] || [[Xosé de Nazaret|San Xosé]] || (non é festivo en todo o país)
|-----
| rowspan="3"| [[marzo]] ou [[abril]]<br />([[Semana Santa]]) || [[Xoves Santo]] || (non é festivo en todo o país)
|-----
| [[Venres Santo]] || -
Liña 776:
| [[1 de maio]] || [[Día internacional dos traballadores|Día do Traballador]] || -
|-----
| [[25 de xullo]] || [[Santiago o Maior|Santiago Apóstolo]] || Patrono de España para a [[Igrexa católica]]<ref>[http://www.diocesismalaga.es/index.php?mod=santoral&secc=detall&id=11907 ''Santiago o Maior, Apóstol-mártir (Patrón de España)''], <span style="background-color: rgb(255, 145, 145);" title="diocese">Diócesis</span> de Málaga. Consultado o 12 de outubro de 2007.</ref><br />(non é festivo en todo o país)
|-----
| [[15 de agosto]] || [[Asunción de María]] || -
|-----
| [[12 de outubro]] || [[Festa Nacional de España]] || Data do [[Descubrimento de América]] <br /> e festividade de [[Nosa Señora do Pilar]]
|-----
| [[1 de novembro]] || [[Día de Tódolos Santos]] || -
Liña 848:
| rowspan="5" | [[1985]] || Monumentos de [[Oviedo]] e do Reino de Asturias || [[Principado de Asturias|Asturias]]
|-
| [[Cova de Altamira]] e Arte rupestre paleolítica do norte de España || [[Santillana del Mar]] ([[Cantabria]])<br />[[Asturias]], [[Cantabria]] e [[Euskadi|País Vasco]]
|-
| [[Cidade vella de Segovia]] e o [[Acueduto de Segovia|Acueduto]] || [[Segovia]]
Liña 874:
| [[Mosteiro de Guadalupe|Real Mosteiro de Santa María de Guadalupe]] || [[Guadalupe, Cáceres|Guadalupe]] ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]])
|-
| [[Camiño de Santiago]] || [[Galicia]], [[Castela e León]],<br />[[A Rioxa]], [[Navarra]] e [[Aragón]]
|-
| [[1994]] || [[Parque Nacional de Doñana]] || [[Almonte]] e [[Hinojos]] ([[Provincia de Huelva|Huelva]]) e [[Aznalcázar]] ([[Provincia de Sevilla|Sevilla]])
Liña 890:
| [[Pireneos]]-[[Monte Perdido]] || [[Bielsa]], [[Broto]], [[Fanlo]], [[Puértolas]], [[Tella-Sin]] e [[Torla]] ([[Provincia de Huesca|Huesca]])
|-
| rowspan="2" | [[1998]] || [[Arte rupestre do arco mediterráneo da Península Ibérica|Arte rupestre do Arco Mediterráneo da Península Ibérica]] || [[Andalucía]], [[Aragón]], [[Castela-A Mancha]],<br /> [[Cataluña]], [[Comunidade Valenciana]] e [[Rexión de Murcia|Murcia]]
|-
| Universidade e recinto histórico de [[Alcalá de Henares]] || [[Alcalá de Henares]] ([[Comunidade de Madrid|Madrid]])