Océano Antártico: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
excavar > escavar |
Sen resumo de edición |
||
Liña 58:
}}
O '''océano Antártico''', tamén coñecido como '''océano Glacial Antártico''' ou '''océano Austral'''{{sfn|NGS|2014}} (''Southern Ocean'' en inglés), é o nome dado ao conxunto das augas que bañan o [[Antártida|continente Antártico]], que
O océano Antártico esténdese desde a costa [[Antártida|antártica]] até os 60° S, límite convencional cos tres océanos mencionados. É o penúltimo océano en extensión (só o [[océano Ártico]] é menor).<ref name=CIAintro>{{cita web |título=Introduction - Southern Ocean|work=CIA Factbook |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/oo.html
Liña 66:
[[Ficheiro:Australia map 1863.jpg|miniatura|esquerda|Mapa de 1863 que mostra o océano Antártico (''Southern Ocean'') estendido ata as costas de [[Australia]].]]
A Organización
A redefinición do océano foi abordada de novo pola IHO no ano 2000 enviando unha enquisa aos 68 países membros. Respostaron 28, dos que só [[Arxentina]] rexeitou a proposta. Canto ao nome, a opción maioritaria foi a de "océano do Sur" (''Southern Ocean'' en inglés) elixida por 18 dos países que responderon afirmativamente, fronte a alternativa de "océano Antártico", a pesar de que este nome é o máis común en moitas linguas. A metade dos votos apoiaban que o límite do océano fose o paralelo 60ºS, un [[paralelo]] que non toca terra. Outros límites tiveron 14 votos, principalmente o paralelo 50ºS, e ata houbo algún voto para límites moi setentrionais, como o paralelo 35ºS.
En [[Australia]], as autoridades cartográficas definen o océano Antártico incluíndo toda a masa de auga entre a Antártida e as costas do sur de Australia e [[Nova Zelandia]],<ref>{{cita novas |url=http://www.theage.com.au/articles/2003/12/21/1071941610556.html |título=Canberra all at sea over position of Southern Ocean |apelidos=Darby |nome=Andrew |data=22/12/2003 |editor=The Age |dataacceso=13 de xaneiro de 2013}}</ref><ref name=Britannica-Indian>{{cita web |título=Indian Ocean |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/285876/Indian-Ocean |editor=[[Encyclopaedia Britannica]] |dataacceso=13 de xaneiro de 2013}}</ref> aínda que as autoridades de Nova Zelandia non seguen xeralmente esta definición.<ref name="linz">{{cita web|url=http://www.linz.govt.nz/docs/placenames/se-asia.jpg|título=InfoMap: Asia, South-East; Pacific, South-West|formato=[[JPEG]]|lingua=inglés|data-acceso=04 de outubro de 2013|urlarquivo=https://web.archive.org/web/20120104050001/http://www.linz.govt.nz/docs/placenames/se-asia.jpg|dataarquivo=04 de xaneiro de 2012|urlmorta=si}}</ref> Os mapas costeiros de [[Tasmania]] e [[Australia Meridional]] chaman o seu mar como ''Southern Ocean'',<ref name="aadc-maps">{{cita web|url = http://aadc-maps.aad.gov.au/database/mapcat/antarctica/aust_to_ant_jan04.pdf|título = Map showing Australian definition of the Southern Ocean|formato = [[Portable Document Format|PDF]]|lingua = inglés|data-acceso = 04 de outubro de 2013|urlarquivo = https://web.archive.org/web/20080907210256/http://aadc-maps.aad.gov.au/database/mapcat/antarctica/aust_to_ant_jan04.pdf|dataarquivo = 07 de setembro de 2008|urlmorta = si}}</ref><ref name="hydro1">{{cita web|url = http://www.hydro.gov.au/webapps/jsp/charts/charts.jsp?chart=Aus343&subchart=0|título = Chart Aus343: Australia South Coast - South Australia - Whidbey Isles to Cape Du Couedic|editor =Australian Hydrographic Service|data =29 de xuño de 1990|dataacceso =11 de outubro de 2010|lingua = inglés}}</ref><ref name="hydro2">{{cita web|url =http://www.hydro.gov.au/webapps/jsp/charts/charts.jsp?chart=Aus792&subchart=0|título = Chart Aus792: Australia - Tasmania- Trial Harbour to Low Rocky Point|editor = Australian Hydrographic Service|data =18 juliol 2008|dataacceso = 11 outubro 2010 |lingua = anglès}}</ref> mentres que o [[cabo de Leeuwin]] en [[Australia Occidental]] é descrito como o punto no que se atopan os océanos Índico e Antártico.<ref name="heritage">{{cita web|url = http://register.heritage.wa.gov.au/PDF_Files/00104%20Cape%20Leeuwin%28P-AD%29.PDF|título = Assessment Documentation for Cape Leeuwin Lighthouse|páxinas = 11|obra = Register of Heritage Places|data = 13 maio 2005|dataacceso = 13 outubro 2010|lingua = inglés|urlarquivo = https://web.archive.org/web/20110825214915/http://register.heritage.wa.gov.au/PDF_Files/00104%20Cape%20Leeuwin%28P-AD%29.PDF|dataarquivo = 25 de agosto de 2011|urlmorta = si}}</ref>
Liña 79:
=== Primeiras expedicións ===
[[Ficheiro:OrteliusWorldMap1570.jpg|miniatura|Mapamundi de [[Abraham Ortelius]] (1570) que une a Antártida con Australia.]]
No [[Occidente|Mundo occidental]], a crenza nunha ''[[Terra Australis Incognita|Terra Australis]]'' - un vasto continente localizado no extremo sur do globo terrestre para "equilibrar" ás vastas terras do norte: [[Europa]], [[Asia]] e [[África do Norte]] - existiu xa desde os tempos de [[Tolomeo]] (100-178). A circunnavegación do [[cabo de Boa Esperanza]] en 1487 por [[Bartolomeu Dias]] atraeu por primeira vez os exploradores dentro da zona da fría Antártida, feito que demostrou que había un océano que separaba África de calquera terra da Antártida que puidese existir. [[Fernão de Magalhães]] , que pasou polo [[estreito de Magallanes]] en 1520, asumiu que as illas da [[Terra do Fogo]], ao sur eran unha extensión desta terra austral descoñecida. En 1564, Abraham Ortelius publicou o seu primeiro mapa, ''Typus Orbis Terrarum'', un mapa mural de oito follas do mundo, no que se identificaba a Regio Patalis e a rexión de [[Locach]] como unha extensión cara ao norte da ''Terra Australis'', chegando ata a [[Illa de Nova Guinea]].<ref name=ODNB>Joost Depuydt, ‘[[Abraham Ortelius]] (1527–1598)’, [[Oxford Dictionary of National Biography]], Oxford University Press, 2004</ref><ref>Peter Barber, "Ortelius' great world map", National Library of Australia, ''Mapping our World: Terra Incognita to Australia'', Canberra, National Library of Australia, 2013, p.95.</ref>
Os xeógrafos europeos continuaron a conectar nos seus [[Globo terrestre|globos terrestres]] a costa da [[Terra de Fogo, Antártida e Illas do Atlántico Sur|Terra do Fogo]] coa costa de Nova Guinea, deixando desbocar as súas imaxinacións no vasto espazo ao sur dos océanos Atlántico, Pacífico e Índico para bosquexar os bordos da ''[[Terra Australis Incognita]]'' ("A descoñecida terra do sur"), un vasto continente que nalgunhas partes chegaba aos trópicos. A busca desta gran terra ao sur motivou a exploradores do [[século XVI|século {{Versaleta|xvi}}]] e dos primeiros anos do [[Século XVII|{{Versaleta|xvii}}]].
Liña 100:
=== Século XIX ===
[[Ficheiro:Admiral Faddey Faddeyevich Bellingshausen.jpg|miniatura|200px|[[Fabian Gottlieb von Bellingshausen]].]]
A primeira vez que se avistou terra firme máis ao sur do paralelo 60º S foi o [[19 de febreiro]] de [[1819]], cando o inglés [[William Smith]] divisou a [[illa Livingston]].
Entre [[1822]] e [[1824]], unha expedición comandada por [[James Weddell]] a bordo do bergantín ''Jane'', e da que tamén formaba parte a nave ''Beaufoy'' capitaneada por [[Matthew Brisbane]] navegou ás [[illas Órcadas do Sur]] para a [[caza de focas]]. Apenas acharon focas polo que se dirixiron máis ao sur na procura dunha terra mellor para a caza. O tempo foi infrecuentemente
[[Ficheiro:Vincennes.jpg|esquerda|miniatura|220px|O buque ''USS Vincennes'' da expedición Wilkes, en ''Disappointment Bay'' ([[Antártida]]) a comezos de [[1840]].]]
En decembro de [[1839]], como parte da [[expedición Wilkes]] organizada polos Estados Unidos entre [[1838]] e [[1842]], saíu unha frota de [[Sydney]] cara ao océano Antártico e comunicaron o descubrimento "do continente antártico ao oeste das [[illas Balleny]], o 25 de xaneiro de [[1840]]. Esta parte da Antártida foi posteriormente
O explorador [[James Clark Ross]] atravesou o que hoxe se coñece como mar de Ross e descubriu a [[illa de Ross]] en [[1841]]. Navegou ao longo dunha inmensa parede de xeo que
=== Século XX ===
[[Ficheiro:Endurance trapped in pack ice.jpg|miniatura|220px|O ''Endurance'' atrapado entre o xeo ([[National Library of Australia]]).]]
A [[Expedición Endurance|Expedición Imperial Trans-Antártica]] de [[1914]], dirixida por [[Ernest Shackleton]], pretendía cruzar o continente antártico pasando polo Polo Sur, mais o seu barco, o bergantín [[Endurance]], foi atrapado e estrullado polas placas de xeo, mesmo antes de que
En [[1946]], 4.700 militares norteamericanos dirixidos polo contraalmirante [[Richard Evelyn Byrd]] visitaron a Antártida nunha expedición chamada [[Operación Highjump]]. Comunicada á opinión publica como unha misión científica, os detalles foron mantidos en segredo e debeu ser realmente unha operación de adestramento e ensaio militar. O grupo contiña unha inhabitual cantidade de equipamento militar, incluíndo un portaavións, submarinos, barcos militares de apoio, tropas de asalto e vehículos militares. Estaba previsto que a expedición durase oito meses pero inesperadamente foi dada por concluída aos dous meses de iniciada.
Un dos oficiais de Byrd, o capitán [[Finn Ronne]], volveu á Antártida coa súa propia expedición en [[1947]]-[[1948]]. Levaba apoio naval, tres avións e cans. Ronne rebateu a idea de que o continente antártico estaba dividido en dous, establecendo que a [[Antártida Occidental]] e a [[Antártida Oriental|Oriental]] forman un só continente, é dicir, que o mar de Weddell e o de Ross non están conectados.<ref>{{cita novas |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,923941,00.html |revista=Time |título=Milestones, 28 January 1980 |data=28/1/1980 |dataacceso=4 de maio de 2010 |lingua=en}}</ref> A expedición explorou e cartografou grandes áreas da [[terra de Palmer]] e da liña costeira do mar de Weddell, e identificou a [[plataforma de xeo de Filchner-Ronne]].<ref>{{cita web |url=http://traverse.npolar.no/historical-traverses/historic-names |título=Historic Names — Norwegian-American Scientific Traverse of East Antarctica |obra=Traverse.npolar.no |dataacceso=4 de outubro de 2016 |lingua=en}}</ref> Ronne percorreu 3.600 millas en esquís e zorras tiradas por cans, máis que ningún explorador na historia.<ref>[http://www.history.navy.mil/branches/teach/ends/ronne.htm Navy Military History]. History.navy.mil. Retrieved on 29 January 2012.</ref> A [[expedición Ronne]]
O [[Tratado da Antártida]] asinouse o día [[1 de decembro]] de [[1959]] e entrou en vigor o [[23 de xuño]] de [[1961]]. Foi asinado polos seguintes 12 países: [[Suráfrica]], [[Arxentina]], [[Australia]], [[Bélxica]], [[Chile]], [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], [[Francia]], [[Noruega]], [[Nova Zelandia]], [[Reino Unido]], [[Xapón]] e a [[Unión Soviética|URSS]], e ratificado posteriormente por outros 41. Este tratado protexe as terras e mares austrais dos usos bélicos e as probas nucleares, reservándoas só para usos pacíficos e científicos.
Liña 128:
[[Ficheiro:MaresAntárticos.svg|esquerda|miniatura|300px|Mares antárticos.]]
=== Subdivisións do océano Antártico ===
O océano Antártico é, xunto co Ártico, o único que circunda o globo de forma completa, e rodea completamente a [[Antártida]]. Ten unha superficie de 20.327.000 km², unha cifra que comprende aos mares periféricos, que
=== Recursos naturais ===
Liña 138:
=== Banquisa e correntes ===
[[Ficheiro:Antarctic Circumpolar Current.jpg|miniatura|A corrente circumpolar antártica comunica os océanos [[Océano Atlántico|Atlántico]], [[Océano Índico|Índico]] e [[Océano Pacífico|Pacífico]].]]
A [[banquisa]] que se forma ao redor do continente antártico ten aproximadamente un metro de
A [[corrente circumpolar antártica]] móvese sempre cara ao leste, formando unha curva pechada de 21.000 km de longo,. É a maior corrente do mundo, e transporta 130 millóns de m³/s, 100 veces máis que todos os ríos da Terra xuntos. As ondas poden chegar a seren moi altas.
Liña 151:
=== Mesetas de xeo ===
Os [[glaciar]]es e [[inlandsis]] antárticos que se estenderon e flotan sobre a superficie do océano formaron un amplo sistema de [[Plataforma de xeo|mesetas (ou barreiras) de xeo]]. Pedazos destas mesetas que están conectadas aos glaciares en terras firme rompen e forman [[campos de xeo]] e [[Iceberg|
Algúns dos [[iceberg]]s antárticos acadan dimensións impoñentes e constitúen un perigo para a [[Navegación marítima|navegación]].
Liña 174:
Varias nacións prohiben a explotación [[Minaría|mineira]] do océano ao sur da flutuante [[converxencia antártica]]<ref>{{cita web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2033.html |título=The World Fact Book: Environment - International Agreements |editor=U.S. [[Central Intelligence Agency]] |dataacceso=19 de xaneiro de 2014}}</ref>, que se atopa no medio da corrente circumpolar antártica e serve de liña divisoria entre as xélidas augas superficiais polares ao sur e aquelas máis mornas ao norte.
Os acordos do [[Tratado Antártico]] aplícanse na
== Economía ==
Liña 186:
Entre os principais portos operacionais están a [[Base Rothera]], a [[Base Palmer]], a [[Villa Las Estrellas]], a [[Base Esperanza]], a [[Base Mawson]], a [[Estación McMurdo]], e os ancoradoiros no mar na Antártida.
Poucos portos existen na costa sur (Antártida) do océano Antártico, unha vez que as condicións do xeo restrinxen o uso da maioría das praias para curtos períodos, en pleno verán. E mesmo no verán algúns requiren escolta de navíos crebaxeo para o acceso. A maioría dos portos da Antártida son operados por estacións de
O porto máis ao sur do océano Glacial Antártico opera na Estación McMurdo na latitude de 77º 50' sur. A enseada Winter Quarters forma un pequeno porto, na punta sur da [[Illa de Ross]], onde un peirao sobre o xeo flutuante fai posíbeis operacións portuarias no verán. Os integrantes da [[Operación Deep Freeze]] construíron o primeiro peirao sobre o xeo en McMurdo en [[1973]].<ref name=Unique>[http://antarcticsun.usap.gov/2005-2006/Documents/01-08-2006_antarcticsun.pdf#page=3 "Unique ice pier provides harbor for ships,"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070630113555/http://antarcticsun.usap.gov/2005-2006/Documents/01-08-2006_antarcticsun.pdf#page=3 |date=30-06-2007 }} Antarctic Sun. 8 fr janeiro de 2006; McMurdo Station, Antarctica.</ref>
|