Reforma protestante: Diferenzas entre revisións

A '''Reforma protestante''', ou simplemente a '''Reforma''', foi un movemento de reforma [[Cristianismo|cristiá]] no [[Sacro Imperio Romano Xermánico]] que xeralmente considérasese considera que comeza a partir da publicación das [[95 Teses]] de [[Martiño Lutero]], en 1517, aínda que existen unha serie de precursores como [[Jan Hus]] anteriores a este evento. Como período histórico, a Reforma considérase que termina coa [[Paz de Westfalia]] en [[1648]] dando fin asás [[guerras de relixión en Europa]]<ref name="History">{{cita web | url=http://www.history.com/topics/reformation | título= The reformation |editor=History.com | dataacceso=3 de decembro de 2013}}</ref>; con todo, moitas das denominacións que se produciron durante este período seguen existindo e o [[protestantismo]] constitúe unha das ramas máis importantes do [[cristianismo]] hoxe en día. Aínda que o movemento comezou como unha tentativa de reformar a [[Igrexa católica]], os movementos acabaron coa escisión dos grupos reformistas e co establecemento de novas institucións, principalmente, o [[luteranismo]], o [[calvinismo]] e o [[anabaptismo]].

Moitos [[Catolicismo|católicos]] de occidenteOccidente estaban descontentos coas falsas doutrinas e malas prácticas dentro da Igrexa, as cales consideraban impropias, especialmente no caso da venda de [[indulxencia]]s. Outra controversia importante foi a práctica de compra e venda de posicións de prestixio no seo da Igrexa (simonía), consideradoconsiderada naquel tempo como unha auténtica corrupción na xerarquía eclesiástica. Esta corrupción considerábase sistémica, chegando mesmo á posición do [[Papa]].

A Reforma en xeral considérase que comeza o [[31 de outubro]] de [[1517]], na actual rexión alemá de [[Saxonia]], cando [[Martiño Lutero]] cravou unha copia das súas [[95 Teses|noventa e cinco teses]] na porta da igrexa do castelo de [[Wittenberg]]<ref>{{Cita libro | apelidos = Kuiper | nome = BK | título = The Church in B. Eerdmans Publishing |ano= 1988 | páxina = 165 | ISBN = 0802817777|lingua=en}}</ref>, que se empregaba como taboleiro de avisos para a universidade. Nestes noventa e cinco puntos, Lutero expuña as súas críticas á igrexa e ao Papa. Os puntos máis controvertidos centrábanse nas prácticas de venda de indulxencias e na doutrina da igrexa no referente ao [[purgatorio]]. Os predecesores espirituais de Lutero foron homes como [[John Wycliffe]] e [[Jan Hus]]. Outros pastores e teólogos de ideas radicais, como [[Huldrych Zwingli]] e [[Jean Calvin]], seguiron o camiño iniciado por Lutero. As crenzas e prácticas da igrexa atacadas polos reformistas incluían o [[purgatorio]], o xuízo particular ás almas, a devoción pola [[Virxe María]], a intercesión dos [[santo]]s, a meirande parte dos [[Sacramento (relixión)|sacramentos]], o [[celibato]] que debían gardar os [[sacerdote]]s e os [[monxe]]s, e maila autoridade do [[Papa]].

O movemento de reforma pronto se dividiu en diferentes liñas [[doutrina]]is. Os desacordos entre Lutero e Zwingli, e máis tarde entre Lutero e Jean Calvin, conduciuconduciron á aparición das igrexas protestantes rivais. As [[Denominación Cristiá|denominacións cristiás]] máis importantes que xurdiron directamente da Reforma foron os [[Luteranismo|luteranos]], os [[Igrexa reformada|reformados]]/[[Calvinismo|calvinistas]]/[[Presbiterianismo|presbiterianos]] e os [[Anabaptismo|anabaptistas]]. A Reforma protestante tamén é coñecida como a Reforma xermánica, a Revolución protestante, a Revolta protestante e, en [[Alemaña]], a Reforma luterana. O proceso de reforma diferenciouse de forma notábel dos acontecementos de [[Inglaterra]], que levarían á formación da [[Igrexa Anglicana|Igrexa anglicana]]. Alí, o período de reforma coñécese como a [[Reforma inglesa]]. Asemade, os reformistas tamén aceleraron o proceso de [[Contrarreforma]] na [[Igrexa católica]]. A Reforma implicou aspectos culturais, económicos políticos e relixiosos

[[Ficheiro:BullExurgeDomine.jpg|miniatura|dereita|200px|Bula ''Exurge Domine'', '''Contra Errores Martine Lutheri et sequatium''': Bula contra os erros de [[Martiño Lutero]] e os seus seguidores ([[15 de xuño]] de [[1520]]), pola que o papa [[León X, papa|León X]] o ameaza coa excomuñón se non se retracta de 41 puntos incluídos nas súas famosas 95 teses sobre as indulxencias do [[31 de outubro]] de [[1517]], nas que Lutero, indignado, atacaba a idea de que a compra das bulas podía ser causa de perdón de penas espirituais; feito habitual na época e onde a causa ocasional foi que o papa León X arrendaba as bulas de indulxencias á banca ''Fugger'' para obter diñeiro para a construción da [[basílica de San Pedro]] do Vaticano. Lutero queimou publicamente a bula ([[10 de decembro]] de [[1520]]) e a excomuñón fíxose efectiva ([[3 de xaneiro]] de [[1521]]). Estas datas son fitos da idadeIdade modernaModerna, pero non pasarían de ser unha disputa teolóxica se non atopasen o formidable eco que a difusión da [[imprenta]] lle permitiu, e se non foranfosen acollidos por unha sociedade madura para recibilos e uns axentes políticos dispostos e capaces de aproveitar o seu potencial.]]

Todas as correntes protestantes maioritarias sitúan a súa separación da Igrexa católica no [[século XVI]]. A orixe do protestantismo denomínase ''Reforma maxisterial'' porque o movemento foi apoiado polos maxistrados, a autoridade lexislativa (a diferenza da ''Reforma radical'', que non tivo apoio da administración). As organizacións protestantes antigas, como a U''nitas Fratrum'' que despois daría lugar á Igrexa de Moravia, sitúan a súa orixe no tempo de [[Jan Hus]], a comezos do [[século XV]] cando se producioproduciu unha gran crise na [[Igrexa católica]] en Europa Occidental debido aos numerosos problemas de corrupción eclesiástica e falta de piedade relixiosa. Foi a venda de indulxencias para financiar a construción da [[basílica de San Pedro]] en Roma, o que provocou finalmente que a cristiandade occidental se dividise en dúas, unha liderada pola [[Igrexa católica]], que tras o [[Concilio de Trento]] reivindicousese reivindicou a sesi mesma como a única herdeira válida da cristiandade occidental expulsando calquera disidencia e suxeitándose á autoridade do Papa, e outra metade que fundou varias comunidades eclesialeseclesiais propias, xeralmente de carácter nacional para, -na súa maioría,- rexeitar a herdanza cristiá medieval e buscar a restauración dun cristianismo primitivo idealizado. Isto deu lugar a que [[Europa]] quedase dividida entre unha serie de países que recoñecían ao [[Papa]], como supremo e único xefe da Igrexa católica, e os países que rexeitaban a autoridade de Roma e que recibiron o nome de [[Protestantismo|protestantes]]. Deseguido, os protestantes apareceron en moitos lugares de [[Sacro Imperio Romano Xermánico|Alemaña]], nun tempo no cal o [[Imperio Otomán]] ameazaba territorios xermanos. Este feito apartaba a atención dos príncipes xermanos das emerxentes revoltas internas. Dita división provocou unha serie de guerras relixiosas en Europa. Como estaba dirixida por unha maioría de nobres de [[Bohemia]], esta foi a primeira Reforma Maxisterialmaxisterial en Europa. En parte, a protesta pode explicarse polos acontecementos dos séculos anteriores en Europa e particularmente en Bohemia.

A axitación social provocou reflexións sobre a organización da sociedade, e neste ambiente xurdiu a Reforma Protestanteprotestante. Coa crise das institucións monásticas e a [[Escolástica (filosofía)|escolástica]], acentuada pola ''catividade babilónica'' do papado de [[Aviñón]], o [[Gran Cisma]] e o fracaso do conciliarismo, no [[século XVI]] comezou o gran debate cultural sobre reformas e, en xeral, sobre os valores relixiosos.

Os historiadores asumen que o fracaso da Reforma suporía unha maior axitación ou quizais unha revolución, debido a que o sistema debía axustarse ou desintegrarse, e o fracaso do movemento conciliar favoreceu a Reforma en [[Europa]]. A represión osdos movementos de reforma, xunto coa situación política, económica e demográfica, contribuíu ao descontento da sociedade co poder e a riqueza do alto clero, e sensibilizou aoo pobo fronte á corrupción da Igrexa no [[Renacemento]].

O resultado da [[Peste Negra]] alentou a levar a cabo unha reorganización radical da economía e, finalmente, da sociedade europea. Nos centros urbanos emerxentes, as calamidades do [[século XIV]] e principios do [[século XV|XV]], e a consiguienteconseguinte escaseza de man de obra, proporcionouproporcionaron un forte impulso para a diversificación económica e as innovacións tecnolóxicas.

Logo da Peste, a perda inicial de vidas a causa doda fame, das pragas, e da pestilencia contribuíu a unha intensificación da acumulación de capital nas zonas urbanas e, xa que logo, un estímulo para o comercio, para a industria e o crecemento urbano en ámbitos tan diversos como a banca, os téxtiles, o armamento, especialmente estimulado pola [[Guerra dos Cen Anos]], e a minería de mineral de ferro, debido, en gran parte, ao sector armamentístico. A acumulación de excedentes, o exceso de competencia e maior competitividade para aumentar ao máximo o beneficio económico, contribuíron a guerras civís, oao militarismo agresivo, e aá centralización. Como resultado directo da transición cara á centralización, líderes como [[Luís XI de Francia]] (1461 - 1483), trataron de eliminar todas as garantías constitucionais sobre o exercicio da súa autoridade. En Inglaterra, Francia, España o movemento cara á centralización iniciado no [[século XIII]] levouse a bo porto.

A invención da [[tipografía]] levaría aosos protestantes a unha nova tradución celosa da [[Biblia]] e facela accesible aos [[laicismo|laicos]]. Isto fomentaría a cultura da alfabetización bíblica.

O [[Humanismo renacentista|humanismo]] da época do [[Renacemento]] estimulou a efervescencia académica dunha forma sen precedentes, e levou a unha preocupación pola liberdade académica. EmpezáronseComezáronse a levar a cabo debates teóricos de alto nivel teóricos nas universidades sobre a natureza da igrexa, e da fonte e o alcance da autoridade do papado, dos concilios, e dos príncipes.

[[Ficheiro:Lucas Cranach (I) workshop - Martin Luther (Uffizi).jpg|miniatura|150px|Retrato de [[Martiño Lutero]], iniciador da '''Reforma Protestanteprotestante''' en [[1517]].]]

As protestas contra [[Roma]], comezaróncomezaron en serio cando Martiño Lutero, que era monxe [[Agostiño de Hipona|agostiñanoagostiño]] e profesor da universidade de Wittenberg, apelou en 1517 pola reapertura do debate sobre a venda de indulxencias. As desconformidades de Lutero marcaron un repentino brote cunha nova e irresistible forza dun descontento que fora apartado pero non resolto. A rápida propagación do descontento produciuse en gran medida debido á [[imprenta]] e aá rápida circulación das ideas e documentos, incluídos nas 95 Teses. A información tamén se difundiu amplamente en forma manuscrita, así como en gravados e xilografías baratas, entre os sectores máis pobres da sociedade.

Paralelamente aos acontecementos en [[Alemaña]], un movemento similar empezou en [[Suíza]] baixo a dirección de [[Ulrich Zwingli]]. Estes dous movementos puxéronse de acordo rápidamenteaxiña sobre a maioría das cuestións, a medida que o recente uso da imprenta permitía unha rápida propagación de ideas dun lugar a outro, pero algunhas diferenzas sen resolver mantivéronos separados . Algúns seguidores de Zwingli crían que a reforma era demasiado conservadora e independientementeindependentemente trasladáronse cara a posicións máis radicais, que teñen continuidade nos nosos días entre os [[Anabaptismo|anabaptistas]]. Outros movementos protestantes creceron ao socairo das liñas do [[misticismo]] e do [[Humanismo renacentista|humanismo]], ás veces rompendo decon [[Igrexa católica|Roma,]] ou dos [[protestantismo|protestantes]], ou formándose fóra das igrexas.

Logo desta primeira etapa da Reforma, a raíz da excomuñón de Lutero e a condena da Reforma polo [[Papa]] [[León X, papa|León X]], a tarefa e os escritos de [[Jean Calvin]] foron influientesinfluentes no establecemento dun consenso entre os diferentes grupos en [[Suíza]], [[Escocia]], [[Hungría]], [[Alemaña]] e outros lugares.

As fundacións reformistas comungaban co [[Agostiño de Hipona|Agostiñismoagostiñismo]]. Tanto Lutero como Calvin identificabanseidentificábanse coas liñas principais do ensino [[teoloxía|teolóxico]] de [[Agostiño de Hipona]]. No Agostiñismoagostiñismo os reformadores loitaban contra o [[pelaxianismo]], que vían como unha herexía na Igrexa católica dos seus tempos. No curso desta axitación relixiosa, a [[Guerra dos campesiños alemáns]] [[1524]] - [[1525]] déixase sentir a través de [[Baviera]], [[Turinxia]] e [[Suabia]], deixando a decenas de católicos asasinados a mans de bandas de protestantes, que incluían a Compañía Negra de [[Florian Geier]], un cabaleiro de [[Giebelstadt]] que se uniu aos campesiños na indignación xeral en contra da xerarquía católica.

Aínda que Lutero e Calvin tiñan ensinos teolóxicos moi similares, a relación entre os seus seguidores dexenerou rápidamenterapidamente nun conflito. O francés [[Michel de Montaigne]] contou a historia dun pastor luterano que unha vez afirmou que prefería celebrar unha misa romana antes de participar nun servizo calvinista.<ref>[http://books.google.com/books?id=iRBEAAAAYAAJ&pg=RA1-PA571#v=onepage&q=&f=false The Complete Works of Michel de Montaigne]</ref><ref>The journal of Montaigne's travels in Italy by way of Switzerland and Germany in 1580 and 1581; translated by W.G. Waters, John Murray, London, 1903</ref>

A política de separación doda [[igrexa anglicana|Igrexa de Inglaterra]] de [[Igrexa católica|Roma]] baixo o reinado de [[Henrique VIII de Inglaterra|Henrique VIII]], comezou en [[1529]] e acabou en [[1536]], levando deste xeito [[Inglaterra]] a cabo o seu propio movemento reformista. Con todo, os cambios relixiosos na igrexa nacional inglesa leváronse a caborealizáronse de forma máis conservadora que no resto de Europa. Os reformistas na Igrexa de Inglaterra alternaron, durante séculos, entre a simpatía polas tradicións católicas e o protestantismo, creando progresivamente un compromiso estable entre a adhesión á tradición antiga e o protestantismo, a miúdo chamado Vía Media.

[[Martiño Lutero]], [[Jean Calvin]], e [[Ulrich Zwingli]] poden considerarse Reformistasreformistas Maxisteriaismaxisteriais debido ao feito de que os seus movementos de reforma fixéronsese fixeron co apoio das autoridades gobernantes ou "maxistrados". [[Frederico III de Saxonia|Frederico o Sabio]] non só apoia a Lutero, que era profesor na universidade que el fundou, senón que tamén o protexeu ocultándoo no castelo de Wartburg en [[Eisenach]]. Zwingli e Calvino foron apoiados polos concellos de [[Zúric]] e [[Xenebra, Suíza|Xenebra]]. Dado que o termo "magister" tamén significa "mestre", a Reforma Maxisterialmaxisterial tamén se caracteriza por ununha énfase na autoridade dun profesor. Isto é evidente na importancia de Lutero, Calvino e Zwingli como dirixentes dos movementos de reforma nas súas respectivas áreas maxistrais. Debido á súa autoridade, a miúdo foron criticados por reformadores radicais quenque os consideraban demasiado similares aos Papas romanos. Por exemplo, o reformador radical [[Andreas Karlstadt]] referiuse aos teólogos de Wittenberg como os "novos papistas".

O reformismo frustrado dos [[Humanismo renacentista|humanistas]], introducido no [[Renacemento]], contribuíu a unha crecente impaciencia entre os reformadores. [[Erasmo de Róterdam]], e máis tarde figuras como [[Martiño Lutero]] e [[Ulrich Zwingli|Zwingli]], emerxeron deste debate e, finalmente, contribuíron a outro [[Cisma de Occidente|gran cisma]] na [[cristianismo|cristiandade]]. A crise da [[teoloxía]] a partir de [[William de Ockham|Guillerme de Occam]] no [[século XIV]] estabaseestábase producindo en conxunción co descontento da nova [[burguesía]]. Desde a ruptura dos fundamentos filosóficos da [[Escolástica (filosofía)|escolástica]], o novo nominalismo non foi un bo augurio para unha igrexa institucional lexitimada como intermediaria entre o home e [[Deus]]. As novas correntes de pensamento favorecían a idea de que ningunha doutrina relixiosa podía ser apoiada por argumentos filosóficos, erosionando a antiga alianza entre a [[razón]] e a [[Fe (relixión)|fe]] da [[Idade Media|época medieval]] establecida por [[Tomé de Aquino]].

Os principais movementos da reforma individualista que se rebelaron contra a [[Escolástica (filosofía)|escolástica]] medieval das institucións baséanse no humanismo, entre outras tradicións. En [[Alemaña]], "a vía moderna" ou devocionalismo naceu nas universidades, o que requiriu unha redefinición de [[Deus]], que xa non era racional, senón un primeiro rector arbitrario, de vontade incognoscible que non pode ser limitado. Deus é agora unha regra, e a relixión sería máis fervente e emocional. Polo tanto levouse a cabo a consiguienteconseguinte reactivación da [[teoloxía]] [[Agostiño de Hipona|agustinianaagostiña]], afirmando que o home non pode ser salvado polos seus propios esforzos, senón só pola graza de Deus, erosionando a lexitimidade da rixidez das institucións da igrexa para proporcionar unha canle para o home de facer boas obras e entrar no [[ceo]]. O humanismo, con todo, foi algo máis que un movemento de reforma educativa con orixes no [[Renacemento]] que recuperou os ensinos clásicos de aprendizaxe e pensamento. Senón que se; converteconverteuse nunha revolta en contra da lóxica [[Aristóteles|aristotélica]], fíxose gran énfase na reforma dos individuos a través da elocuencia en contraposición á razón. O Renacemento sentou as bases para os humanistas do norte no seu reforzo da utilización do [[Lingua latina|latín]] como unha lingua unificadora da cultura.