Dialéctica: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
* -uct- > -ut-. |
m Arranxos varios |
||
Liña 2:
[[Ficheiro:Platon et Aristote par Della Robbia détail.jpg|miniatura|[[Platón]] e [[Aristóteles]] discutindo. Detalle dun baixorrelevo de [[Luca della Robbia]], século XV, [[Florencia]], [[Italia]].]]
A '''dialéctica''' --do grego διαλεκτική (''dialektik?''), τέχνη (''tékhnē''), literalmente: ''técnica da conversación''; con igual significado, en latín ''(ars) dialectica''
Orixinariamente designaba un método de conversación ou argumentación análogo ao que actualmente se chama [[lóxica]]. No [[século XVIII]] o termo adquiriu un novo significado: a teoría dos contrapostos nas cousas ou nos conceptos, así como a detección e superación destes contrapostos. De maneira máis esquemática pode definirse a dialéctica como o discurso no que se contrapón unha determinada concepción ou tradición, entendida como [[Tese (lóxica)|tese]], e a mostra dos problemas e contradicións, entendida como [[antítese]]. Desta confrontación xorde, nun terceiro momento chamado síntese, unha resolución ou unha nova comprensión do problema. Este esquema xeral pode concretarse como a contraposición entre concepto e cousa na [[teoría do coñecemento]], á contraposición entre os diferentes participantes nunha discusión e as contraposicións reais na [[natureza]] ou na [[sociedade]], entre outras.
O termo adquire un significado non circunscripto ao ámbito da retórica grazas, fundamentalmente, aos escritos do filósofo alemán [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|G.W.F. Hegel]]. Na época en que escribe unha das súas grandes obras (''[[Fenomenoloxía do espírito]]'', 1808) o mundo parece poñerse en movemento, transformando de forma visible o que durara séculos. Trátase dos primeiros momentos do modo de produción capitalista que, a diferenza dos anteriores, baséase primordialmente na circulación das mercadorías e do diñeiro. Entón o vello problema filosófico do cambio agudízase: como entender racionalmente que unha cousa poida cambiar de aparencia e seguir sendo a mesma cousa? Hegel concibe a realidade como formada por opostos que, no conflito inevitable que xorde, procrean novos conceptos que, en contacto coa realidade, entran en contraposición sempre con algo. Este esquema é o que permite explicar o cambio mantendo a identidade de cada elemento, a pesar de que o conxunto cambiase.
Co mesmo proceder [[Karl Marx]] analizará a realidade social e, claramente nos seus escritos a partir de 1842, entenderaa como unha realidade conflitiva debido á contraposición de intereses materiais incompatibles. Así dirá, no ''[[Manifesto comunista]]'' (1848), que "toda a historia da humanidade ata agora é a historia da loita de clases"; isto é: a confrontación entre clases sociais é o motor do cambio histórico.
No século XX o filósofo alemán [[Theodor Adorno]] titulará ''[[Negative Dialektik]]'' (''Dialéctica negativa'') (1966) unha das súas obras capitais. Esta obra iníciase cunha afirmación provocativa: "''A formulación dialéctica negativa atenta contra a tradición''". Refírese Adorno a que na dialéctica de Platón ou na de Hegel o resultado do movemento de contraposición é a afirmación de algo, mentres que o que el pretende é subliñar o carácter inconcluso de calquera momento do movemento de contraposición, tanto a nivel social como cultural.
Liña 16:
Para o [[hinduísmo]], a diversidade de cousas e eventos contraditorios que nos rodean son xustamente as diferentes manifestacións do todo, chamado [[Brahma]]. Así, aos diversos aspectos do Divino, deron na [[India]] antiga distintos nomes de variados deuses que non son máis que reflexos dunha única realidade última, de maneira que, por exemplo, a forza destrutora e a forza creadora son dúas manifestacións desa mesma realidade.
=== A dialéctica como método na filosofía grega ===
[[Heráclito]] pode ser considerado como 'pai da dialéctica' en occidente, é o primeiro que considera que a contradición non paraliza, senón que dinamiza. En Heráclito insinúase que as cousas se empuxan unhas a outras opoñéndose. En toda oposición os termos que se opoñen son, cada un, a negación do outro.
En Heráclito de Efeso, pódese observar con máis claridade a mobilidade e a negatividade que sentamos como características da dialéctica. É ben sabido que «O Escuro de Éfeso», como lle chamaron os antigos, dicía que "todo pasa" e que "a guerra é o pai de todas as cousas". Convén advertir, respecto da primeira afirmación, que un fragmento moi citado di que, segundo Heráclito, "non é posible baixar dúas veces ao mesmo río porque os que descenden mergúllanse en augas sempre distintas na súa fluír incesante". Pero noutro fragmento, menos citado, lese igualmente que, "baixamos e non baixamos ao mesmo río, somos e non somos". Isto é importante, porque significa que Heráclito non era heracliteano, é dicir, non sostiña, como algúns manuais lle fan dicir, que o incesante fluír das cousas destrúe continua e enteiramente a súa identidade. Non é o mesmo río, pero o é; somos e non somos. Heráclito vía ás cousas permanecer cambiando e cambiar permanecendo.
Outro dos primeiros exemplos de aplicación do método dialéctico ofréceno os ''Diálogos'' do filósofo grego [[Platón]], quen ademais reflexiona sobre o funcionamento e o alcance deste procedemento, notablemente nas súas obras ''[[Gorxias (Platón)|Gorxias]]'', ''[[
Nos diálogos platónicos temperáns, o procedemento permite someter a exame certo conxunto de crenzas que mantén determinado individuo. A partir dos diálogos medios, o seu alcance amplíase, para poñer a proba hipótese ou teorías coas que non necesariamente alguén está comprometido. O exame usualmente lévao a cabo [[Sócrates]], quen dirixe ao seu interlocutor unha serie de preguntas para explorar se hai inconsistencias entre os seus devanditos. Estas preguntas son, pois, críticas e comprometedoras, e pode considerarse que equivalen a obxeccións; pois naturalmente, unha teoría que mostra ser contraditoria non podería aceptarse como verdadeira (Vg., foi refutada). Por outra banda, en moitos diálogos de Platón pode constatarse como os interlocutores de Sócrates deféndense das súas obxeccións; en ocasións é o propio Sócrates quen responde ás súas críticas anteriores. O procedemento de preguntas e respostas dá lugar así a unha discusión ou controversia racional, cuxo resultado é a miúdo a refutación das ideas que se examinan. En calquera caso, mediante a detección e eliminación de erros, o procedemento tende á identificación da verdade -ou polo menos, do que racionalmente pode aceptarse como tal. A refutación (en grego: ''elenchô'') convértese nun método de proba (Vlastos, G. ''Socratic Studies'', Cap. 1)
| |||