Comarca da Terra de Soneira: Diferenzas entre revisións

Contido eliminado Contido engadido
Jglamela (conversa | contribucións)
Jglamela (conversa | contribucións)
Amplío e ordeno
Liña 12:
|xentilicio =
}}
A '''comarca da Terra de Soneira''' é unha comarca [[Galicia|galega]] situada na [[provincia da Coruña]] cuxa capital é [[Vimianzo]]. A esta comarca pertencen os concellos de [[Camariñas]], [[Vimianzo]] e [[Zas]]. Limita coa [[comarca de Bergantiños]] polo nordés e coa de [[Comarca de Fisterra|Fisterra]] polo suroeste. Historicamente a comarca incluía ademais dos concellos actuais o de [[Laxe]] e varias parroquias de [[Cabanas]].<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|p=”Lema”11}}</ref>
 
== Etimoloxía ==
[[Ficheiro: Carta geométrica de Galicia 1834 facsímil 1974 hoja 06.jpg|esquerda|miniatura|Folla da ''[[Carta xeométrica de Galicia]]'' de [[Domingo Fontán]] co topónimo Terra de Soneira]]
O topónimo Soneira aparece recollido en textos medievais como ''Somnaria'', ''Sonaria'' ou ''Subnaria''. Existen dúas teorías sobre a [[etimoloxía]] do topónimo. O estudoso [[Fernando Cabeza Quiles]] faino derivar de ''Seminaria'', que se le nun documento do século IX. Outros autores inclínanse pola expresión ''Sub Neria'', por estar situada na parte baixa da comarca poboada polos [[nerios]].<ref>{{cita libro|título=A toponimia das comarcas de Bergantiños, Fisterra, Soneira e Xallas na documentación do tombo de Toxos Outos (séculos XII-XIV)|editorial=Universidade de Santiago de Compostela|nome=Paulo|apelidos=Martínez Lema|data=2010|url=https://minerva.usc.es/xmlui/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf|dataacceso=24-6-2017}}</ref><ref name=”Lema”>{{citaCita libroHarvard|título=A Terra de Soneira no corazón da Costa da Morte|nome1=Xosé Mª|apelidos1=Lema Suárez|nome2=Evaristo|apelidos2=Domínguezet Rialal.|nome3=Xan|apelidos3=Fernández Carrera|nome4=Roberto|apelidos4=Mouzo Lavandeira|nome5=Xosé Mª|apelidos5=Rei Lema|editorial=Xerais|data=2010|isbnp=978-84-9914-163-3|ligazón-autor1=Xosé María Lema Suárez13}}</ref>
 
== EconomíaXeografía ==
A Soneira interior está composta principalmente polo val do [[río Grande, ría de Camariñas|río Grande ou río do Porto]], separado da [[comarca do Xallas]] pola serra de Santiago. Aí está o punto máis alto da comarca, o pico de Meda. A zona sur da comarca forma parte do val do [[río Xallas]], no que se construíu o [[encoro da Fervenza]].<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|pp=”Lema”39-50}}</ref>
O sector agrario é a principal actividade económica dos concellos de Vimianzo e Zas. En Camariñas son importantes a [[pesca]] e o [[marisqueo]], destacando os portos de [[Camariñas, Camariñas, Camariñas|Camariñas]] e [[Camelle, Camelle, Camariñas|Camelle]].<ref name=”Lema”/>
 
A parte litoral da comarca comprende basicamente o concello de Camariñas, situado sobre unha península que limita a [[ría de Camariñas]]. A costa norte da península, que comeza co [[cabo Vilán]] é unha zona montañosa de [[granito]] aberta ao océano.<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|p=”Lema”53}}</ref>
A industria está reducida a empresas situadas nos polígonos industriais de [[Parque empresarial de Vimianzo|Vimianzo]] e [[polígono industrial do Allo|O Allo]]. O sector servizos ten presenza nas vilas da comarca, Vimianzo, [[Baio, Zas|Baio]], [[A Ponte do Porto, A Ponte do Porto, Camariñas|A Ponte do Porto]] e Camariñas.<ref name=”Lema”/>
 
== XeografíaHistoria ==
[[Ficheiro:Estela de Victorino.jpg|miniatura|Estela de [[Tines, Vimianzo|Tines]], que se conserva no [[Museo Arqueolóxico da Coruña]]]]
A Soneira interior está composta principalmente polo val do [[río Grande, ría de Camariñas|río Grande ou río do Porto]], separado da [[comarca do Xallas]] pola serra de Santiago. Aí está o punto máis alto da comarca, o pico de Meda. A zona sur da comarca forma parte do val do [[río Xallas]], no que se construíu o [[encoro da Fervenza]].<ref name=”Lema”/>
Os restos máis antigos que se coñecen da poboación da Terra de Soneira son do neolítico, do que se conservan [[mámoa]]s. Con todo, a pegada máis importante é da [[cultura castrexa]]. A [[romanización de Galicia|romanización]] da comarca foi máis tardía que no resto de Galicia.<ref>{{Cita Harvard|Lema et al.|2010|pp=73-74}}</ref>
 
A toponimia (Zas, Gomariz, Gundar…) revela a presenza de asentamentos suevos, mais a primeira mención que se conserva da comarca non chegou ata o século IX, nun documento no que o rei Afonso III divide o distrito dos Coporos en dúas partes, Soneira e [[comarca de Fisterra|Nemancos]]. En 899 aparece un documento que cita o ''comisso'' (circunscrición) de Soneira. Tamén se coñece a parroquia extensa de Soneira, que dependía do [[Diocese de Iria|bispo de Iria]]. Este territorio abranguía a comarca actual máis os concellos de Laxe e parte de Cabana.<ref>{{Cita Harvard|Lema et al.|2010|pp=77-78}}</ref>
 
Durante a Idade Media a Terra de Soneira viu as loitas polo poder entre o [[Arquidiocese católica latina de Santiago de Compostela|arcebispo de Compostela]] e algunhas das principais familias galegas da época, os [[Casa de Traba|Traba]], os [[Mariño de Lobeira|Mariño]] ou os [[casa de Moscoso|Moscoso]]. En 1554 creouse a xurisdición señorial de Vimianzo, gobernada por un meiriño nomeado polo conde de Altamira.<ref>{{Cita Harvard|Lema et al.|2010|pp=78-87}}</ref>
 
Durante a guerra da Independencia houbo enfrontamentos en Camariñas ou na [[A Ponte Olveira, Olveiroa, Dumbría|Ponte Olveira]]. No campo de [[Paizás, Cambeda, Vimianzo|Paizás]] instalouse o cuartel xeral da milicia popular. Tras a guerra volveron as xurisdición señoriais ata 1835, cando se crearon os concellos actuais. Nese momento os concellos de Laxe e Cabana pasaron ao [[partido xudicial de Carballo]], mentres os demais pasaron ao de [[partido xudicial de Corcubión|Corcubión]].<ref>{{Cita Harvard|Lema et al.|2010|pp=103-108}}</ref>
A parte litoral da comarca comprende basicamente o concello de Camariñas, situado sobre unha península que limita a [[ría de Camariñas]]. A costa norte da península, que comeza co [[cabo Vilán]] é unha zona montañosa de [[granito]] aberta ao océano.<ref name=”Lema”/>
 
== Arte ==
[[Ficheiro:Torres do Allo, Zas.jpg|miniatura|Torres do Allo]]
A Terra de Soneira é unha das comarcas con maior presenza de monumentos megalíticos, como a [[arca da Piosa]] ou o [[dolmen de Pedra Cuberta]]. Existen tamén varios castros e algúns restos da presenza romana, especialmente en [[Brandomil, Zas|Brandomil]], identificado posiblemente co Grandimirum da [[vía XX|vía romana XX]]. No adro de [[Tines, Vimianzo|Tines]] atopouse unha necrópole romano-sueva.<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|pp=”Lema”119-126}}</ref>
 
As principais igrexas románicas son as de [[Cereixo, Vimianzo|Cereixo]], [[Xaviña, Camariñas|Xaviña]] e [[Baíñas, Vimianzo|Baíñas]], conservadas completamente. Pola contra, o gótico chegou tardiamente nunha variedade coñecida como “gótico"gótico mariñeiro”mariñeiro", presente na comarca nalgunhas bóvedas de crucería. Outras estruturas góticas son o cruceiro dos Santos, entre [[Bamiro, Vimianzo|Bamiro]] e [[Vilar, Zas|Vilar]] e o [[castelo de Vimianzo]]. Pouco despois da reconstrución deste castelo as [[Torres do Allo]], con elementos renacentistas, inician a era dos pazos galegos. Neste estilo tamén destaca a fachada da igrxa do [[O Allo, Zas|Allo]].
 
Igual que no resto de Galicia, o barroco ten unha gran presenza nesta zona, destacando as igrexas de [[Cambeda, Vimianzo|Cambeda]] e a vella de [[Baio, Zas|Baio]] ou as Torres de Romelle en [[Loroño, Zas|Loroño]]. O neoclasicismo en cambio está presente en moitos retablos, mais en poucos edificios, entre os que destaca a capela da Concepción en Transouteiro.
 
Algunhas obras destacadas a partir do século XIX son a ponte sobre o río Grande en Baio (1851-1853), o [[faro de cabo Vilán]] (1890-1896) ou a casa do concello de Zas (1951).
 
== Economía ==
[[Ficheiro:Visión dende o Castelo de Vimianzo 13VII2013.JPG|miniatura|Vista da AC-552 polo núcleo urbano de Vimianzo]]
O sector agrario é a principal actividade económica dos concellos de Vimianzo e Zas. En Camariñas son importantes a [[pesca]] e o [[marisqueo]], destacando os portos de [[Camariñas, Camariñas, Camariñas|Camariñas]] e [[Camelle, Camelle, Camariñas|Camelle]].<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|p=”Lema”62}}</ref>
 
A industria está reducida a empresas situadas nos polígonos industriais de [[Parque empresarial de Vimianzo|Vimianzo]] e [[polígono industrial do Allo|O Allo]]. O sector servizos ten presenza nas vilas da comarca, Vimianzo, [[Baio, Zas|Baio]], [[A Ponte do Porto, A Ponte do Porto, Camariñas|A Ponte do Porto]] e Camariñas.<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|p=”Lema”63}}</ref>
 
== Comunicacións ==
A comarca atópase comunicada coa [[A Coruña|Coruña]] a través da [[AG-55|autoestrada da Costa da Morte]] e a [[AC-552]], que atravesa Baio e Vimianzo e que coincide co camiño real que se recolle na ''[[Carta xeométrica de Galicia]]''. A comunicación con [[Santiago de Compostela]] realízase a través das estradas [[AC-545]] e [[AC-443]].<ref>{{Cita nameHarvard|Lema et al.|2010|pp=”Lema”66-68}}</ref>
 
No primeiro terzo do século XX chegouse a aprobar un proxecto ferroviario que uniría A Coruña, [[Carballo]] e [[Cee]], que contou con defensores como [[Plácido Castro Rivas]] e [[José Miñones]] e que nunca se realizou.<ref>[http://www.lavozdegalicia.es/noticia/carballo/2013/10/13/siglo-detras-tren-3-c/0003_201310C13C12991.htm Un siglo detrás del tren de las «3 C»]</ref>
 
== Poboación ==
Con 18.386 habitantes no ano [[2014]], a poboación repárteserepartíase entre os 7.710 de [[Vimianzo]], os 5.774 habitantes de [[Camariñas]] e os 4.902 cos que contacontaba [[Zas]].
 
<center>
Liña 68 ⟶ 80:
Ficheiro:Arca da Piosa0.jpg|Arca da Piosa
Ficheiro:Dolmen Pedra Cuberta.jpg|Dolmen de Pedra Cuberta
Ficheiro:Estela de Victorino.jpg|Estela de Tines, que se conserva no [[Museo Arqueolóxico da Coruña]]
Ficheiro:Cereixo. Vimianzo. Galiza-2.jpg|Igrexa románica de Cereixo
Ficheiro:Igrexa de Santa María de Xaviña, Camariñas.jpg|Igrexa románica de Xaviña
Ficheiro:Castelo dos Moscoso.jpg|Castelo de Vimianzo
Ficheiro:Torres do Allo, Zas.jpg|Torres do Allo
Ficheiro:Cambeda 02.JPG|Igrexa de Cambeda
Ficheiro:Faro de Cabo Vilán 3n 1996 - Camariñas.jpg|Faro de cabo Vilán
Liña 80 ⟶ 90:
== Notas ==
{{Listaref}}
 
== Véxase tamén ==
=== Bibliografía ===
* {{cita libro|título=A Terra de Soneira no corazón da Costa da Morte|nome1=Xosé Mª|apelidos1=Lema Suárez|nome2=Evaristo|apelidos2=Domínguez Rial|nome3=Xan|apelidos3=Fernández Carrera|nome4=Roberto|apelidos4=Mouzo Lavandeira|nome5=Xosé Mª|apelidos5=Rei Lema|editorial=Xerais|data=2010|isbn=978-84-9914-163-3|ligazón-autor1=Xosé María Lema Suárez}}
 
{{ConcellosTerradeSoneira}}
{{Comarcas}}
 
{{Control de autoridades}}
 
[[Categoría:Comarcas da provincia da Coruña|Terra de Soneira, Comarca da]]