Wikipedia

Batalla de Okinawa: Diferenzas entre revisións

Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Isili0n (conversa | contribucións)
10.315 edicións
Sen resumo de edición
Liña 25:
|baixas2= 110&nbsp;000 mortos aproximadamente<br /> 7&nbsp;400 prisioneiros<ref name="Okinawa" />
}}
A '''Batallabatalla de Okinawa''' (nome en clave: '''Operaciónoperación Iceberg'''), librouse na illa de [[Illas Ryukyu|Ryukyu]] de [[Illa de Okinawa|Okinawa]] e foi o maior asalto anfibio na [[Guerra do Pacífico (1937-1945)|Guerraguerra do Pacífico]].<ref>[http://www.militaryhistoryonline.com/wwii/okinawa/default.aspx The United States Navy assembled an unprecedented armada in April 1945]</ref><ref>[http://www.historynet.com/magazines/world_war_2/3035101.html The American invasion of Okinawa was the largest amphibious assault of World War II]</ref> Combateuse durante 82 días, desde principios de abril até mediados de xuño de 1945.
 
A batalla denominouse '''Tifón de Aceiro''' en [[lingua inglesa|inglés]] ''Typhoon of Steel'', e chuvia de aceiro (''Tetsu no ame'') ou vento violento de aceiro (''Tetsu no Bofu'') en [[lingua xaponesa|xaponés]]. Estas denominacións dan conta da ferocidade dos combates, a intensidade dos disparos, e a enorme cantidade de buques [[Aliados da Segunda Guerra Mundial|aliados]] e vehículos blindados que asaltaron a illa. A batalla resultou ser unha das que tivo máis vítimas, civís e militares, en toda a [[Segunda Guerra Mundial]]: a totalidade dos falecidos supera o cuarto de millón. Cinco divisións do XXIV Corpo dos EUA, a 7.ª, 27.ª, 77.ª, 81.ª e 96.ª, e dúas divisións de Marines, a 1.ª e 6.ª, combateron na illa, mentres que a 2.ª División de Marines se mantivo en reserva e non se planteou que desembarcara. A invasión foi apoiada por forzas aéreas navais, anfibias e tácticas.
Liña 35:
=== Forzas terrestres ===
 
As forzas terrestres estadounidenses encadrábanse dentro do X Exército, comandado polo [[Tenentetenente Xeneralxeneral]] [[Simon Bolivar Buckner, Jr.]]
O X Exército estaba composto por dous [[corpo de exército|corpos]]: o III Corpo Anfibio comandado polo [[Xeneral|Xeneralxeneral Maiormaior]] [[Roy Stanley Geiger|Roy Geiger]], que se compoñía da 1.ª e 6.ª División de Marines, e o XXIV Corpo baixo o mando do Xeneralxeneral Maiormaior [[John R. Hodge]], que se compoñía da 7.ª e 96.ª Divisións de Infantería. A 2.ª División de Marines e o X Exército tamén controlaba a 27.ª e 77.ª Divisións de Infantería, que nun principio manteríanse en reserva. En total, o X Exército contaba con máis de 180&nbsp;000&nbsp;homes, 102&nbsp;000 do exército e 81&nbsp;000 do Corpo de Marines.
 
A forza xaponesa (sobre todo defensiva) na [[Campaña militar|campaña]] compoñíase duns 67&nbsp;000 efectivos pertencentes ao 32.º Exército e uns 9000&nbsp;efectivos da [[Armada Imperial Xaponesa]] que se encontraban na [[Base Naval de Oroku]] (só uns poucos centos dos cales foran adestrados e equipados para combate terrestre), apoiados por 39&nbsp;000&nbsp;habitantes das [[Illas Ryūkyū]] (incluídos 24&nbsp;000&nbsp;recrutados apresuradamente para a [[milicia]] chamada ''Boeitai'' e 15&nbsp;000&nbsp;traballadores non uniformados), ademais de 1500&nbsp;alumnos de escolas secundarias organizados en primeira liña da fronte como Unidades de Voluntarios Ferro e Sangue (''Iron and Blood Volunteer Units'') e 600&nbsp;[[alumnas Himeyuri]] organizadas nunha unidade de [[enfermería]]. O 32.º Exército inicialmente consistía na 9.ª, 24.ª e 62.ª Divisións e a 44.ª Brigada Mixta Independente.<ref name="Okinawa" /> A 9.ª División trasladouse a [[Taiwán]] antes da [[invasión]], dando lugar a un cambio nos plans defensivos xaponeses.<ref name="Okinawa" /> A resistencia primaria debería de ser no sur, comandada polo [[Tenentetenente Xeneralxeneral]] [[Mitsuru Ushijima]], o seu [[Xefexefe de Estado Maiormaior]], o Tenentetenente Xeneralxeneral [[Isamu Chō]] e o seu xefe de operacións, [[Coronel]] [[Hiromichi Yahara]]. Yahara avogou por unha [[Estratexia militar|estratexia]] defensiva, e Chō por unha ofensiva. No norte, o coronel [[Udo Takehido]] estaba ao mando. As tropas da Armada foron lideradas polo [[Contraalmirantecontraalmirante]] [[Minoru Ōta]].
 
Esperábase que os estadounidenses desembarcaran de seis a dez [[División militar|divisións]] para enfrontarse ás tres divisións (unha delas coa metade de efectivos).
Liña 44:
=== Forzas navais ===
A mediados de marzo a [[Armada dos Estados Unidos]] e os seus aliados reuniron unha frota composta por 330 buques de guerra e 1.139 buques de transporte.<ref>Batallas por Tierra, Mar y Aire 1939-1945, p. 228.</ref> Entre os buques de guerra encontrábanse 8 [[portaavións]] estadounidenses, os [[USS Enterprise (CV-6)|''Enterprise'']], [[USS Essex (CV-9)|''Essex'']], [[USS Intrepid (CV-11)|''Intrepid'']], [[USS Hornet (CV-12)|''Hornet'']], [[USS Franklin (CV-13)|''Franklin'']], [[USS Bunker Hill (CV-17)|''Bunker Hill'']], [[USS Cowpens (CVL-25)|''Cowpens'']], [[USS San Jacinto (CVL-30)|''San Jacinto'']], 4 [[portaavións de escolta]], os [[USS Savo Island (CVE-78)|''Savo Island'']], [[USS Petrof Bay (CVE-80)|''Petrof Bay'']], [[USS Sargent Bay (CVE-83)|''Sargent Bay'']] e [[USS Steamer Bay (CVE-87)|''Steamer Bay'']], 9 [[Cruceiro (barco de guerra)|cruceiros]], 14 [[acoirazado]]s, e 12 [[destrutor]]es.<ref name="navy">{{cita web|url= http://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=15|título= Okinawa Campaign|editor=ww2db.com|dataacceso= 8 de maio de 2012}}</ref> O esforzo na ofensiva de primavera de 1945 foi moito maior que o da ofensiva da primavera anterior en Europa, durante o [[Batalla de Normandía|desembarco de Normandía]], onde os Aliados empregaran 284&nbsp;buques.<ref name="historia">{{cita web|url=http://www.militaryhistoryonline.com/wwii/okinawa/default.aspx|título=Battle of Okinawa |editor=militaryhistoryonline.com|dataacceso=8 de maio de 2012}}</ref>
A maioría dos [[avión de caza|avións de caza]], dos [[bombardeiro en picado|bombardeiros en picado]] e dos [[avión de ataque a terra|avións de ataque a terra]] pertencían á Armada dos EUA, con base nos portaavións. Os xaponeses utilizaran as tácticas [[kamikaze]] desde a [[Batallabatalla do Golfogolfo de Leyte]], pero por primeira vez convertéronse nunha parte importante da defensa. Entre o desembarco estadounidense do [[1 de abril]] e o [[25 de maio]], producíronse sete ataques kamikaze, nos que se utilizaron máis de 1500&nbsp;avións.
 
Aínda que as forzas terrestres aliadas estaban compostas enteiramente por unidades estadounidenses, buques da [[Frota Británica do Pacífico]] (BPF coñecida na Armada dos EUA como Task Force 57) proporcionarían aproximadamente un cuarto do poder naval e aéreo dos aliados (450&nbsp;avións).<ref name="historia" /> A TF 57 composta por unha gran cantidade e variedade de buques, entre eles 50&nbsp;buques de guerra entre os que se encontraban os portaavións [[HMS Formidable (67)|HMS ''Formidable'']], [[HMS Illustrious (R87)|HMS ''Illustrious'']], [[HMS Indomitable (92)|HMS ''Indomitable'']] e [[HMS Victorious (R38)|HMS ''Victorious'']].<ref name="navy" /> As cubertas de voo dos portaavións británicos eran máis pequenas, o que significaba que podían transportar menos avións que un portaavións estadounidenses, pero eran máis resistentes aos ataques kamikaze. Aínda que todos os portaavións foron proporcionados polo [[Reino Unido]], o grupo era un combinado da [[Mancomunidade de Nacións]] composta por unidades da [[Mariña Real Británica]], [[Mariña Real Canadense]], [[Mariña Real Neozelandesa]] e [[Mariña Real Australiana]]. A súa misión era neutralizar os [[Base aérea|campos de aviación]] xaponeses na [[illas Sakishima]] e proporcionar cobertura aérea contra os ataques kamikaze xaponeses.
Liña 55:
=== Operación Ten-Go ===
{{Artigo principal|Operación Ten-Gō }}
A Operación ''Ten-Gō'' (do xaponés ''Kyūjitai'': 天號作戰, ''Shinjitai'': 天号作戦 ''ten-gō sakusen'') tamén chamada como ''Ten-ichi-gō'' (Operación Ceo Un) foi a última operación naval xaponesa na Guerraguerra do Pacífico durante a Segunda Guerra Mundial. En abril de 1945 o [[acoirazado]] [[Yamato (acoirazado)|''Yamato'']], comandado polo Almirante [[Seiichi Itō]], xunto con outros nove buques de guerra xaponeses, recibiron a orde de realizar un ataque suicida contra os [[Aliados da Segunda Guerra Mundial|aliados]].<ref>Yoshida, ''Requiem'', 30.</ref>
O ''Yamato'' e outros buques, da Operación ''Ten-Go'', foron descubertos por [[submarino]]s pouco despois de saír de augas xaponesas,<ref>Skulski, ''The Battleship Yamato'', 12.</ref> e atacados por avións embarcados nos portaavións estadounidenses.
Baixo o ataque de máis de 300 avións nun lapso de dúas horas, o maior acoirazado do mundo afundiuse o [[7 de abril]] de 1945, moito antes de que puidera chegar a Okinawa.
Liña 74:
[[Ficheiro:Marines on Okinawa.jpg|miniatura|200px|Marines da 1.ª División en Okinawa.]]
[[Ficheiro:Fire bombing in northern Okinawa.jpg|miniatura|200px|Bombardeo efectuado por un F4U dos marines.]]
[[Ficheiro:Map of Battle for Sugar Loaf Hill.jpg|miniatura|200px|Mapa da Batallabatalla de Sugar Loaf Hill.]]
Mentres os marines despexaban o norte de Okinawa, o XXIV&nbsp;Corpo dirixíase cara ao sur a través da estreita cintura de Okinawa. A 96.ª&nbsp;División de Infantería atopou unha forte resistencia por parte das tropas xaponesas nas cordilleiras de Kakazu, nesa zona o 383º Rexemento tratou de controlar unha serie de postos fortificados ao leste da estrada N.º&nbsp;1 e a uns 8&nbsp;km ao noroeste de Shuri, un punto que chegou a ser coñecido como ''Cactus Ridge''<ref>Sloan, p.109</ref> O 7 de abril o cumio da montaña xa estaba en mans dos estadounidenses, aínda que se proseguirían os enfrontamentos até mediados de abril.<ref>Sloan, p.112</ref>
 
Liña 88:
O 29 de maio os marines da 1.ª&nbsp;División capturaron o [[castelo Shuri]], e o [[31 de maio]] a 77.ª&nbsp;División entraba na cidade. Estas accións non acabarían cos combates, pois aos estadounidenses custaríalles máis de tres semanas pór fin a toda resistencia organizada.<ref name="Ryukyus" /> Os xaponeses apoiados por fogo de artillería frearon o avance dos estadounidenses e déronlle a oportunidade ao resto do 32º Exército de escapar. Establecerían unha nova liña de defensa na cordilleira Dake Yaeju. Despois de varios días dunha loita encarnizada, os xaponeses foron empurrados cara ao extremo sur da illa.<ref name="Ryukyus" />
 
O [[18 de xuño]], Buckner morreu por fogo de artillería xaponesa durante o seguimento dos progresos das súas tropas. Buckner foi substituído por [[Roy Stanley Geiger|Roy Geiger]]. Ao asumir o mando, Geiger converteuse no único Marine en comandar un [[Grupo de exército]] do [[Exército dos Estados Unidos]] en combate.<ref>{{cita web|url=http://www.arlingtoncemetery.net/roystanl.htm|título= Roy Stanley Geiger General, United States Marine Corps|editor= arlingtoncemetery.net|dataacceso=12 de maio de 2012}}</ref> Foi relevado do mando cinco días despois polo Xeneralxeneral [[Joseph Stilwell]].<ref>{{cita web|url=http://www.history.army.mil/html/reference/army_flag/ww2_ap.html|título= U.S. ARMY CAMPAIGNS:WWII — ASIATIC-PACIFIC THEATER|editor= history.army.mil|dataacceso=12 de maio de 2012}}</ref> A illa caeu o [[21 de xuño]] de 1945, aínda que algúns xaponeses seguiron loitando.
 
Ushijima e Chō suicidáronse facéndose o [[haraquiri]] no seu cuartel xeral no outeiro 89 nas últimas horas da batalla. Ao Coronelcoronel Yahara ordenóuselle que intentara chegar a Xapón e presentar un informe no cuartel Imperial Xaponés sobre a estratexia empregada en Okinawa. A misión fracasou cando foi capturado por tropas estadounidenses mentres se facía pasar por civil. Yahara foi o oficial de maior rango dos que sobreviviron á batalla na illa.<ref>Sloan, ''Okinawa'', p.401</ref>
 
== Vítimas ==
 
=== Baixas militares ===
[[Ficheiro: Simon B. Buckner.jpg|miniatura|200px|Simon Bolivar Buckner Jr., Comandantecomandante Xeneralxeneral do X Exército, unha das numerosas baixas dos estadounidenses.]]
As perdas dos EUA foron de máis de 50&nbsp;000&nbsp;soldados, dos cales máis de 12&nbsp;000&nbsp; equivalen a mortos e desaparecidos. Isto fai que esta sexa a batalla máis sanguenta das forzas estadounidenses na guerra do Pacífico.<ref>{{cita web|url=http://www.historynet.com/battle-of-okinawa-the-bloodiest-battle-of-the-pacific-war.htm |título=Battle of Okinawa: The Bloodiest Battle of the Pacific War |editorial=HistoryNet |dataacceso=12 de maio de 2012 }}</ref><ref>{{Cita novas|url=http://www.nytimes.com/1987/06/14/magazine/the-bloodiest-battle-of-all.html | editor=The New York Times | título=The Bloodiest Battle Of All | apelidos=William | nome=Manchester | data=14 de xuño de 1987 | dataacceso=12 de maio de 2012}}</ref><ref>{{cita web|autor=John Pike |url=http://www.globalsecurity.org/military/facility/okinawa-battle.htm |título=Battle of Okinawa |editor=Globalsecurity.org |dataacceso=12 de maio de 2012}}</ref> Unha das vítimas máis famosas foi o [[correspondente de guerra]] [[Ernest Pyle|Ernie Pyle]], que morreu por feridas de bala en Ie Shima.<ref>{{cita web|url= http://www.msnbc.msn.com/id/5130777/|autor=Reid, Chip. |título=Ernie Pyle, trail-blazing war correspondent-Brought home the tragedy of D-Day and the rest of WWII"|editor=''NBC News''|data=7 de xuño de 2004|dataacceso=12 de maio de 2012}}</ref> As forzas dos EUA sufriron tamén nesta batalla a taxa máis alta de baixas por [[fatiga de combate]] durante toda a guerra, cuns 20&nbsp;000&nbsp;soldados retirados debido a crises nerviosas.<ref name=cronica>{{Cita libro|autor=Sloan, Bill|ano=2008 |título=Okinawa|localización=Barcelona|editor=Critica S.L.|páxinas=15}}</ref>
 
A decisión do Xeneral Buckner de atacar as defensas xaponesas foi moi custosa en vidas estadounidenses, aínda que finalmente se cumpriu o obxectivo. Catro días antes de finalizar a campaña, o xeneral Buckner morreu por causa do fogo inimigo, mentres inspeccionaba a liña da fronte das súas tropas. Foi o oficial dos EUA de máis alto rango morto en combate durante a guerra. Ao día seguinte, un segundo xeneral, o [[Xeneralxeneral de Brigadabrigada]] [[Claudio M. Easley]], faleceu por causa de fogo inimigo.
 
No mar, 368&nbsp;barcos aliados (entre eles 120&nbsp;embarcacións anfibias) foron danados, mentres que outros 28, incluíndo 15&nbsp;buques anfibios e 12&nbsp;destrutores, foron afundidos. As baixas da Armada dos EUA foron de 4907&nbsp;mortos e 4874&nbsp;feridos, principalmente polos ataques kamikaze.<ref name = ACtC>[http://www.ibiblio.org/hyperwar/USN/ACTC/actc-24.html The Amphibians Came to Conquer] from [http://www.ibiblio.org/hyperwar/ Hyperwar]. Consultado o 12 de maio de 2012.</ref> Os xaponeses perderon 16 barcos, incluíndo o acoirazado Yamato.
Liña 110:
=== Baixas civís ===
[[Ficheiro:OkinawaCivilians.jpg|miniatura|200px|Civís en Okinawa]]
Nalgunhas batallas, como na [[Batallabatalla de Iwo Jima]] non houbo baixas civís, pero Okinawa tiña unha elevada poboación civil indíxena e segundo diversas estimacións, un de cada tres ou un de cada dez civís morreu durante a batalla.<ref name=gso /> As perdas civís na campaña de Okinawa calcúlanse entre 42&nbsp;000 e 150&nbsp;000&nbsp;falecidos (máis de 100&nbsp;000 segundo a Prefectura de Okinawa)<ref name=museum/> A cifra que barallou o exército estadounidense foi de 142&nbsp;058&nbsp;vítimas civís, aglutinando os que morreron por fogo de artillería, ataques aéreos e ao servizo do [[Exército Imperial Xaponés]].<ref name=gso/>
 
Durante a batalla, os soldados dos EUA viron que se facía difícil distinguir os civís dos soldados. Converteuse en normal xeral para os soldados estadounidense disparar indiscriminadamente contra as casas de Okinawa; como un soldado de infantería escribiu: «Disparábannos desde un número pequeno de casas, pero as outras probablemente estaban ocupadas por civís, e non nos importaba. Foi terrible o de non distinguir entre o inimigo e as mulleres e os nenos. Os estadounidenses sempre tivemos grande compaixón, especialmente polos nenos. Agora nós disparábamos de forma indiscriminada».<ref>Feifer, George, ''The Battle of Okinawa'', The Lyons Press (2001), p. 374</ref>
Liña 122:
 
==== Suicidios ====
Coa inminente vitoria das tropas estadounidenses producíronse [[suicidio colectivo|suicidios en masa]] por parte da poboación civil. Os soldados xaponeses dixéronlle aos habitantes da illa que os estadounidenses cometerían todo tipo de barbaries contra a poboación. ''[[Ryūkyū Shimpō]]'', un dos dous xornais principais de Okinawa, escribiu en 2007: «Moitos habitantes de Okinawa testificaron que o exército xaponés directamente lles obrigou a suicidarse. Tamén hai persoas que dixeron que lles foron entregadas granadas polos soldados xaponeses para auto-inmolarseautoinmolarse.»<ref>{{cita web|url=http://www.nytimes.com/2007/04/01/world/asia/01japan.html?_r=1&oref=slogin|título=Japan’s Textbooks Reflect Revised History|editor=New York Times|apelidos=Norimitsu|nome=Onishi|data=1 de abril de 2007|dataacceso= 12 de maio de 2012}}</ref> Algúns civís, despois de ter sido adoutrinados pola propaganda xaponesa, creron que os soldados dos EUA eran uns [[bárbaro]]s que cometerían horribles atrocidades. En consecuencia suicidáronse e mataron as súas familias para evitar ser capturados. Moitos deles tiráronse desde os acantilados onde actualmente está situado o Museo da Paz.
 
A pesar das advertencias de que serían obxecto de violacións, torturas ou asasinatos a mans dos estadounidenses, os habitantes de Okinawa sorprendéronse con frecuencia polo trato humano que recibiron do inimigo.<ref>{{cita libro|url=http://books.google.com/books?id=RMDt86cokDUC&pg=PA16&sig=VuiPlUPz6S3fHL8zNnLjaLJyZng#PPA17,M1|título=The American Occupation of Japan and Okinawa: Literature and Memory|apelidos=Michael S.|nome=Molasky|páxinas=16}}</ref><ref>{{cita libro|url=http://books.google.com/books?id=6xMuWmEsAcMC&pg=PA21&sig=vy90tt3ESGX6V7pqTmNzONK5q54#PPA22,M1|título=Southern Exposure: Modern Japanese Literature from Okinawa|apelidos=Michael S.|nome=Molasky|autor2= Rabson, Steve|páxinas = 22}}</ref> De acordo co libro ''Islands of Discontent: Okinawan Responses to Japanese and American Power'' de [[Mark Selden]], os estadounidenses non aplicaron unha política de torturas, violacións e asasinatos de civís como os militares xaponeses advertiran.<ref>{{cita libro|título=Islands of Discontent: Okinawan Responses to Japanese and American Power|apelidos=Susan D.|nome= Sheehan|autor2=Elizabeth, Laura; Selden, Hein Mark | páxinas = 18}}</ref> Un tradutor nipoestadounidense do [[Servizo de Intelixencia Militar]] estadounidense, [[Teruto Tsubota]], convenceu a centos de civís de que non se suicidaran.<ref>[http://www.njahs.org/misnorcal/campaigns/campaigns_centralpacific.htm#okinawa Military Intelligence Service Research Center: Okinawa].</ref><ref>[http://www.stripes.com/news/defiant-soldier-saved-lives-of-hundreds-of-civilians-during-okinawa-battle-1.31173 Defiant soldier saved lives of hundreds of civilians during Okinawa battle], ''[[Stars and Stripes]]'', 1 de abril de 2005. Consultado o 12 de maio de 2012.</ref>
Liña 139:
== Controversia ==
Hai discrepancias importantes en curso entre o goberno local de Okinawa e o goberno nacional do Xapón sobre o papel dos militares xaponeses nos suicidios en masa de civís durante a batalla. En marzo de 2007 as autoridades nacionais do Ministerio de Educación, Cultura, Deportes, Ciencia e Tecnoloxía do Xapón (MEXT) recomendáballe aos editores de libros de texto que expresaran con outras palabras as ordes dadas polo Exército Imperial Xaponés nas que se forzaba a civís a quitarse a vida para non ser feitos prisioneiros polos militares estadounidenses. O MEXT propoñía que se dixera, que os civís só recibiron granadas de man dos militares xaponeses.{{cómpre referencia}}
Este feito provocou protestas xeneralizadas entre os habitantes de Okinawa. En xuño de 2007, a Asemblea da Prefectura de Okinawa aprobou unha resolución declarando, «Facemos un firme chamamento ao goberno (nacional) a que se retracte das instrucións dadas aos editores de libros de texto e que restableza de inmediato a designación nos libros de texto para que a verdade do ocorrido durante a Batallabatalla de Okinawa sexa transmitida correctamente e outra tráxica guerra nunca volva suceder»'<ref>[https://archive.is/20120604185354/search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070623a1.html Okinawa slams history text rewrite], ''Japan Times'', 23 de xuño de 2007. Consultado o 12 de maio de 2012.</ref>
 
O [[29 de setembro]] de [[2007]], arredor de 110&nbsp;000 persoas realizaron o maior [[Manifestación|acto político]] na historia de Okinawa para esixirlle ao MEXT que se retractase de pedirlle aos editores de libros de texto a revisión das declaracións sobre os suicidios dos civís. A resolución declarou: «É un feito innegable que o suicidio múltiple non tería ocorrido sen a participación dos militares xaponeses e calquera supresión ou [[Revisionismo histórico|revisión]] é unha [[Negación (psicoloxía)|negación]] e unha distorsión dos moitos testemuños das persoas que sobreviviron aos incidentes.»<ref>[https://archive.is/20120629080542/search.japantimes.co.jp/cgi-bin/nn20070930a2.html "110,000 protest history text revision order"], ''The Japan Times'', 30 de setembro de 2007. Consultado o 12 de maio de 2012.</ref>
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Okinawa»