|
| GeneReviews_nome =
}}
A '''varíola''', <ref>{{DRAG|varíola}}</ref> '''vexigas'''<ref>{{DRAG|vexigas}}</ref> ou '''boas'''<ref>{{DRAG|boas}}</ref> foi unha [[enfermidade]] infecciosa grave, altamente contaxiosa, que se deu unicamente en seres humanos <ref>Ryan KJ; Ray CG (editors) (2004): ''Sherris Medical Microbiology'', McGraw Hill 4ª ed., 525. ISBN 0-8385-8529-9.</ref> e que foi declarada como erradicada en [[1980]] <ref>[http://www.who.int/mediacentre/factsheets/smallpox/en/ Información da OMS] {{en}}. (...) grazas ao éxito da campaña de erradicación, a varíola foi finalmente eliminada do corno de África, ao quedar reducida a un único caso, o cal ocorreu en Somalia no ano 1977. Unha desgraciada infección ocorreu nun laboratorio do Reino Unido en 1978. A erradicación global da varíola foi certificada, en base a diversas pescudas internacionais, por unha comisión de reputados científicos en decembro de 1979 e consecuentemente esta certificación sería refrendada pola ''World Health Assembly'' en 1980..</ref>.
Estaba causada por dúas variantes de [[virus]] que daban lugar a dúas formas clínicas, nomeadas ''Variola major'' e ''Variola minor''. A ''V. major'', a forma máis mortífera, alcanzaba unha ratio de mortalidade de 3–35%, mentres que a ''V. minor'' producía a morte a ~1% das súas vítimas. Outros efectos menores normalmente incluían vexigas ou bostelas na pel (de aí a denominación popular en galego de "''vexigas''" para designar a doenza) e ocasionalmente cegueira, debido a [[ulceración]]s na [[córnea]]. Non houbo nin hai tratamento especial para as vexigas e a única forma de prevención é a [[vacina]]ción. Actualmente a vacina xa non se administra excepto en casos moi especiais como son os dos traballadores en laboratorios nos que se conserva o virus ou a equipos de intervención preparados para combater un hipotético abrocho.<ref>[http://www.bt.cdc.gov/agent/smallpox/vaccination/espanol/debesaber.asp Información do CDC sobre a vacina da varíola]</ref>
Para que as vexigas se contaxiaran dunha persoa a outra, era necesario un contacto directo e prolongado, cara a cara. As vexigas tamén podían transmitirse por medio do contacto directo con [[fluídos corporais]] infectados ou con obxectos contaminados, coma sabas, fundas ou roupa. De cando en cando as vexigas propagáronse polo virus transportado polo aire en sitios pechados como edificios, autobuses e trens. Os seres humanos foron os únicos portadores naturais do virus da varíola e non se coñeceron casos de varíola transmitidos por insectos ou animais. Un enfermo de vexigas podía ser contaxioso cando empezaba coa [[febre]] (fase pródromo), pero acadaba a súa máxima capacidade para contaxiar cando comezaba a saír as erupcións. Polo xeral, nesta etapa a persoa infectada estaba moi enferma e non podía desprazarse na súa comunidade. A contaxiosidade duraba ata que lle caía a última bostela das vexigas.
{| {{Táboabonita}}
<table width="100%" border="0" cellpadding="5" cellspacing="2" bordercolor="#000000">
|-
<tr align="center" valign="top" bgcolor="#CCCCCC">
<td! colspan="2"><font face="Verdana,| Arial, Helvetica, sans-serif">'''Historia Naturalnatural da Enfermidade'''</font></td>enfermidade
|-
</tr>
| width="20%" | '''Período de incubación'''<br /><small>(Duración: 7 a 17 días)</small><br />''Non contaxioso''
<tr valign="top">
| Logo da exposición ao virus hai un período de incubación durante o cal as persoas non presentan ningún síntoma e quizais se sintan ben. Este período de incubación dura en media de 12 a 14 días, pero pode oscilar entre 7 e 17 días. Durante este lapso, as persoas non son contaxiosas.
|-
<td height="58" bgcolor="#FFFFFF" scope="row">
| width="20%" | '''Síntomas iniciais'''<br /><small>(Duración: 2 a 4 días)</small><br />'''(Pródromo)'''<br />''Algunhas veces contaxioso''[[#nota1|¹]]
| Entre os primeiros síntomas das vexigas atópanse febre, malestar, dor de cabeza e no corpo e, algunhas veces, vómitos. A febre, polo xeral, é alta e pode subir ata os 38-40 °C. Nese momento, as persoas adoitan sentirse demasiado enfermas para seguir coas súas actividades habituais. Isto coñécese como a fase pródromo e pode durar de 2 a 4 días.
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''Período de incubación'''<br />
|-
<font size="-2">(Duración 7 a 17 días)<br />
| width="20%" | '''Primeira erupción'''<br /><small>(Duración: uns 4 días)</small><br />''Período máis contaxioso''<br />Distribución da erupción: [[Ficheiro:Viruela.png|100px|centro]]
</font></font>''<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">Non contaxioso</font>''
| A erupción maniféstase primeiro na lingua e na boca en forma de manchiñas vermellas.<br />Estas manchas convértense en chagas que se abren e esparexen grandes cantidades do virus na boca e a gorxa.<br />Máis ou menos ao mesmo tempo en que as chagas na boca se abren, aparece unha erupción na pel que comeza na cara e se estende polos brazos e as pernas, e logo polos pés e as mans. Xeralmente a erupción esténdese a todo o corpo nun lapso de 24 horas. Cando aparece a erupción, a febre usualmente baixa e é posible que o enfermo comece a sentirse mellor.<br />O terceiro día, as erupcións convértense en avultamentos.<br />O cuarto día, os avultamentos énchense dun líquido espeso e opaco, e acotío presentan un afundimento no centro que parece un embigo (esta é unha carácterística importante para distinguir as vexigas doutras enfermidades).<br />Nese momento, a febre adoita subir outra vez e manterse alta ata que se forman as bostelas sobre os avultamentos.
|-
</td>
| width="20%" | '''Erupción con pústulas'''<br /><small>(Duración: uns 5 días)</small><br />''Contaxioso''
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
| Os avultamentos convértense en pústulas, moi altas, xeralmente redondas e firmes ao tacto, coma se houbese un obxecto pequeno e redondo debaixo da pel. As persoas din acotío que senten coma se tivesen balines incrustados na pel.
Logo da '''exposición ao virus''' hai un período de incubación durante o cal as persoas non presentan ningún síntoma e quizais se sintan ben. Este período de incubación dura en media de 12 a 14 días, pero pode oscilar entre 7 e 17 días. Durante este lapso, as persoas non son contaxiosas.</font></td>
|-
| width="20%" | '''Pústulas e costras'''<br /><small>(Duración: uns 5 días)</small><br />''Contaxioso''
</tr>
| As pústulas comezan a formar unha casca e logo unha bostela. Ao final da segunda semana logo de aparecer a erupción, a maior parte das chagas formaron bostelas.
<tr valign="top">
|-
<td bgcolor="#FFFFFF" scope="row">
| width="20%" | '''As bostelas comezan a caer'''<br /><small>(Duración: uns 6 días)</small><br />''Contaxioso''
| As bostelas comezan a caer e deixan marcas na pel que para rematar se converten en cicatrices en forma de buracos. A maioría das bostelas caerán ás 3 semanas de aparecer a erupción. A persoa segue sendo contaxiosa ata que todas as bostelas caian.
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''Síntomas iniciais'''<font size="-2"><br />
|-
(Duración: 2 a 4 días)</font><strong><br />
| width="20%" | '''As costras caeron'''<br />''Non contaxioso''
(Pródromo)</strong>
| As bostelas caeron. A persoa xa non é contaxiosa, aínda que non é moi seguro.
|}
''Algunhas veces contaxioso''[[#nota1|¹]]</font>
</td>
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Entre os '''primeiros síntomas''' das vexigas atópanse febre, malestar, dor de cabeza e no corpo e, algunhas veces, vómitos. A febre, polo xeral, é alta e pode subir ata os 38-40 °C (101-104 °F). Nese momento, as persoas adoitan sentirse demasiado enfermas para seguir coas súas actividades habituais. Isto coñécese como a fase pródromo e pode durar de 2 a 4 días.</font></td>
</tr>
<tr valign="top">
<td bgcolor="#FFFFFF" scope="row">
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''Primeira erupción<br />'''<font size="-2">(Duración: uns 4 días)</font><br />
''Período máis contaxioso''</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">Distribución da erupción:</font><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
[[Ficheiro:Viruela.png|100px|centro]]</font>
</td>
<td bgcolor="#FFFFFF">
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
A '''erupción''' maniféstase primeiro na lingua e na boca en forma de manchiñas vermellas.
</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Estas manchas convértense en chagas que se abren e esparexen grandes cantidades do virus na boca e a gorxa.
</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Máis ou menos ao mesmo tempo en que as chagas na boca se abren, aparece unha erupción na pel que comeza na cara e se estende polos brazos e as pernas, e logo polos pés e as mans. Xeralmente a erupción esténdese a todo o corpo nun lapso de 24 horas. Cando aparece a erupción, a febre usualmente baixa e é posible que o enfermo comece a sentirse mellor.
</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
O terceiro día, as erupcións convértense en avultamentos.
</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
O cuarto día, os avultamentos énchense dun líquido espeso e opaco, e acotío presentan un afundimento no centro que parece un embigo (esta é unha carácterística importante para distinguir as vexigas doutras enfermidades).
</font>
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Nese momento, a febre adoita subir outra vez e manterse alta ata que se forman as bostelas sobre os avultamentos.
<br />
</font>
</td>
</tr>
<tr valign="top">
<td bgcolor="#FFFFFF" scope="row"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''Erupción con pústulas''' <font size="-2"><br />(Duración: uns 5 días)</font><br />''Contaxioso''<br />
</font></td>
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
Os avultamentos convértense en pústulas, moi altas, xeralmente redondas e firmes ao tacto, coma se houbese un obxecto pequeno e redondo debaixo da pel. As persoas din acotío que senten coma se tivesen balines incrustados na pel.
</font></td>
</tr>
<tr valign="top">
<td bgcolor="#FFFFFF" scope="row"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''Pústulas e costras'''<br /><font size="-2">(Duración: uns 5 días)</font><br />''Contaxioso''<br />
</font></td>
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
As pústulas comezan a formar unha casca e logo unha bostela. Ao final da segunda semana logo de aparecer a erupción, a maior parte das chagas formaron bostelas.
</font></td>
</tr>
<tr valign="top">
<td bgcolor="#FFFFFF" scope="row"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''As bostelas comezan a caer'''<br /><font size="-2">(Duración: uns 6 días)</font><br />''Contaxioso''</font></td>
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
As bostelas comezan a caer e deixan marcas na pel que para rematar se converten en cicatrices en forma de buracos. A maioría das bostelas caerán ás 3 semanas de aparecer a erupción. A persoa segue sendo contaxiosa ata que todas as bostelas caian.
</font></td>
</tr>
<tr valign="top">
<td height="42" bgcolor="#FFFFFF" scope="row">
<font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">'''As costras caeron''' <br />''Non contaxioso''<br />
</font>
</td>
<td bgcolor="#FFFFFF"><font size="-1" face="Verdana, Arial, Helvetica, sans-serif">
As bostelas caeron. A persoa xa non é contaxiosa, aínda que non é moi seguro.
</font></td>
</tr>
</table>
<div id="nota1">
¹ As vexigas pode ser contaxiosas durante a fase de pródromo, pero alcanza a súa máxima capacidade infecciosa durante os primeiros 7 a 10 días despois do comezo da erupción.
</div>
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.bt.cdc.gov/agent/smallpox/overview/espanol/generalidades.asp CDC]: Artigo sobre a varíola {{es}}.
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Doenzas infecciosas]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Ciencia)]]
| 