Arthur Wellesley, duque de Wellington: Diferenzas entre revisións

'''Arthur Wellesley''', 1º '''Duque de Wellington''', nado en [[Dublín]] o [[1 de maio]] de [[1769]] e finado no [[castelo de Walmer]], en [[Kent, Inglaterra|Kent]] ([[Inglaterra]]), o [[14 de setembro]] de [[1852]], foi un militar do exército británico e mais un estadista. Está considerado unha das figuras militares e políticas máis prominentes da primeira metade do [[século XIX]]. Xogou un salientábel papel durante as [[guerras napoleónicas]], chegando a atinxir o grao de [[mariscal de campo]]. A súa fama provén en boa medida de ser o home que derrotou a [[Napoleón]] na [[Batalla de Waterloo]] en [[1815]].

Wellington é comparado con frecuencia co [[John Churchill, Duque de Marlborough|duque de Marlborough]], con quen comparte numerosos riscos, especialmente o paso á política despois dunha exitosa carreira militar. Wellington foi por dúas veces primeiro ministro cos [[tory|conservadores]], e ademais exerceu como figura destacábel na [[Cámara dos Lores]] até o seu retiro en [[1846]].

Arthur Wellesley era o terceiro fillo de Garret Wesley, 1º conde de Mornington. Cóidase que naceu, ben en [[Dublín]], ben nas posesión familiares do condado de [[Meath]], [[Irlanda]], daquela posesión británica. A data do seu nacemento non se coñece con certeza: aínda que el celebraba o 1 de maio, corresponde ao rexistro parroquial, e o normal era bautizar varios días despois do natalicio. O seu nome orixinal, Arthur Wesley foi cambiado legalmente en marzo de [[1798]].

Wellesley estudou en [[Eton]] de [[1781]] a [[1785]], e máis tarde foi enviado a [[Bruxelas]] para completar a súa educación. En [[1787]], seu pai comproulle un emprego de alférez no rexemento de infantería 73º. Logo dun primeiro período de instrución no [[Reino Unido]], ingresou na escola militar de [[Angers]], en [[Francia]].

Progresou rapidamente no exército —en boa medida mercé ao sistema da época, polo cal os oficiais podían (e con frecuencia debían) comprar o seu grao—, de xeito que en [[1793]], ascendeu a [[tenente coronel]] no 33º rexemento de infantería. Combateu nos [[Países Baixos]] entre [[1794]] e [[1795]]. Pertenceu tamén á [[masonería]].

No ano seguinte, Wellesley estaba a prepararse para comandar unha expedición a [[Venezuela]], cando se iniciou a revolta ibérica contra os franceses, comezando a [[Guerra Peninsular]]. Wellesley foi enviado a [[Portugal]], onde derrotou ás tropas napoleónicas nas batallas de [[Batalla de Roliça|Roliça]] e de [[Batalla do Vimeiro|Vimeiro]] no mesmo ano. Desafortunadamente, foi relevado do mando pouco despois do último choque, pois o xeneral Dalrymple insistiu en implicalo no controvertido acordo da [[Convención de Sintra]], que estipulara que a armada británica debía transportar as tropas francesas ao seu país, desde o porto de [[Lisboa]], xunto coa súa impedimenta. Wellesley foi chamado a [[Gran Bretaña]] para comparecer perante un tribunal de investigación. Ficou aclarado que el asinara un primeiro armisticio, mais que non asinara a Convención.

En 1810, un novo grande exército francés so mando do mariscal [[André Masséna]] invadiu Portugal. A opinión británica, tanto na illa como no exército, era unanimemente pesimista: deberían evacuar Portugal. Mais Wellington primeiro atrasou os franceses en [[Batalla de Buçaco|Buçaco]], e logo bloqueounos na península de Lisboa coas súas magníficas defensas, as [[liñas de Torres Vedras]], que foran brillantemente amañadas en segredo total, en tanto os flancos estaban resgardados pola armada británica. Unhas trabucadas e famentas tropas invasoras francesas retiráronse logo de seis meses. Wellington perseguiunas e, en varias escaramuzas, botounas de Portugal, salvo unha pequena gornición de [[Almeida]], que foi asediada.

En 1812, marchando velozmente cara o Sur, cercou a fortaleza de [[Badaxoz]] durante un mes, para rematar tomándoa nunha noite sanguenta. O asalto de Badaxoz é famoso por ser a única vez en que perdeu a compostura en público, perdendo os estribos e berrando ante a vista dos británicos mortos nas brechas das murallas.

O [[26 de febreiro]] de [[1815]], Napoleón fugouse de Elba e retornou a Francia. Retomado o control sobre o país cara o mes de maio, enfrontouse a unha renovada alianza en contra del. Wellington deixou [[Viena]], para emprender a que sería coñecida como a [[Cen Días|Campaña de Waterloo]]. Chegouse até [[Bélxica]] para coller o mando do exército anglo-xermano e o seu aliado belga-holandés, todos colocados en paralelo ás forzas [[Prusia|prusianasprusia]]nas de [[Gebhard Leberecht von Blücher|von Blücher]]. Os franceses penetraron en Bélxica, derrotando aos prusianos na [[batalla de Ligny]], e vencendo tamén na de [[Batalla de Quatre Bras|Quatre Bras]], ambas non decisivas, mais que obrigaron ao exército anglo-xermano a retirarse a liñas sobre a estrada de [[Bruxelas]], xusto ao Sur da pequena localidade de [[Waterloo, Béxica|Waterloo]]. Logo dun día enteiro de combate, coas tropas anglo-aliadas resistindo os asaltos franceses, estes ficaron ao final desconcertados pola inesperada chegada do exército prusiano de von Blücher. A [[Garda imperial]] napoleónica foi traxicamente desfeita polas descargas de fusilería dos británicos, o que provocou a derrota en desbandada das tropas francesas. O día [[22 de xuño]] de [[1815]] o Emperador abdicou outra vez, sendo trasladado polos británicos á afastada illa de [[Santa Helena]]. A [[batalla de Waterloo]] foi entón xa elevada ao rango dunha das [[quince batallas decisivas da Historia]].

O gabinete Wellington caeu a fins de 1830, ano no que houbo numerosos motíns no verán e no outono. Os [[Whigs]], que non foran quen de lograr o poder desde a década de 1770, adiviñaron que as reformas políticas podían ser a chave que lles facilitase o retorno ao goberno. Wellington, que seguía a pé da letra o camiño político conservador tory, perdeu unha votación de confianza o 15 de novembro de 1830. Foi substituído no cargo de "premier" por [[Charles Grey, 2º conde de Grey|Charles Grey]], que comezou unha gran reforma liberal, antes de verse obrigado a pasala á forza pola [[Cámara dos lores]].