Bonito: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
ampliación |
ampliación |
||
Liña 1:
{{Taxobox
| name = Alistado, albacora, bonito,<br> listado, serra <br>''Sarda sarda''
| status = LC
| status_system = iucn3.1
| status_ref = <ref name=U>Collette, B. ''et al.'' (2011): [http://www.iucnredlist.org/details/155096/0 ''Sarda sarda''] na ''[[UICN|Lista vermella de especies ameazadas]]'' da [[UICN]]. Versión 2015-4. Consultada o 22-02-2016.</ref>
| image =Sarda sarda.jpg
| image_width =
| image_caption = Bonito adulto <ref>Autor do debuxo: Sherman Foote Denton, en ''State of New York Annual Report of the Commissioners of Fisheries, Game, and Forests (1895-1906)''.</ref>
| regnum = ''[[Animalia]]''
Liña 19 ⟶ 18:
| subordo = ''[[Scombroidei]]''
| familia = ''[[Scombridae]]''
| tribus = ''[[Sardini]]''
| genus = [[Sarda]]
| species = '''S. sarda'''
Liña 24:
| binomial_authority = ([[Marcus Elieser Bloch|Bloch]], 1793)
}}
[[Ficheiro:Cuvier-46-Thon.jpg|miniatura|250px|Lámina n°46 do libro "Le règne animal distribué d'après son organisation" de [[Georges Cuvier]] (Tomo 8, 2ª ed., 1828), na que se repreesnta, abaixo, a especie ''Thynnus brachypterus'' (hoxe ''Sarda sarda''.]]
O '''bonito''',<ref name=RAG>[http://academia.gal/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=1927547 '''bonito'''] no Dicionario da [[RAG]]. Cómpre sinalar que a definición no dicionario da RAG é algo imprecisa, xa que di que hai «varias especies».</ref> ''Sarda sarda'', tamén coñecido en [[Galicia]] como '''alistado''', '''albacora''', '''listado''' e '''serra''',<ref name=RP>[[Ríos Panisse|Ríos Panisse, M. C.]] (1977)</ref> é un [[peixe]] [[osteíctio]] da [[orde (bioloxía)|orde]] dos [[perciformes]] e [[familia (bioloxía)|familia]] dos [[escómbridos]], [[mar|mariño]], de grande interese pesqueiro e gastronómico. É de carne rica en graxa (é un dos chamados [[peixe azul|peixes azuis]]).
Non é moi frecuente en Galicia, aínda que ás veces pode verse nas lonxas.<ref name=RS>Rodríguez Solórzano, Manuel ''et al''. (1983)</ref>
Liña 35 ⟶ 36:
=== Descrición ===
Esta especie foi descrita por primeira vez en [[1793]], co nome de ''Scomber sarda'',<ref name=W>[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=127021 ''Sarda sarda'' (Bloch, 1793)] no [[WoRMS]].</ref> polo [[médico]] e [[naturalista]] [[Alemaña|alemán]], [[Marcus Elieser Bloch]], que está xeralmente considerado como un dos máis importantes [[ictioloxía|ictiólogos]] do [[século XVIII]], na súa monumental obra ''Allgemeine Naturgeschichte der Fische'' publicada en Berlin entre 1782 e 1795, en 12 volumes. Posteriormente foi reclasificado dentro do [[xénero (bioloxía)|xénero]] ''[[Sarda]]''.
[[Ficheiro:Castellón, praza de abastos 01-27a bonito.JPG|miniatura|300px|Bonitos expostos á venda (aínda que aparezan etiquetados como atún).]]▼
=== Sinónimos ===
Ademais de polo nome orixinario que lle adxudicou Bloch, e do actualm ente válido, ao longo do tempo a especoe foi coñecida polos [[sinónimo]]s seguintes:<ref name=U/> <ref name=W/> <ref>Eschmeyer, W. N., ed. (2015): ''Catalog of Fishes'', [http://researcharchive.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/fishcatmain.asp ''Scomber sarda''] en California Academy of Sciences. Institute for Biodiversity Science and Sustainability.</ref>
▲[[Ficheiro:Castellón, praza de abastos 01-27a bonito.JPG|miniatura|
* ''Palamita sarda'' <small>(Bloch, 1793)</small>
* ''Pelamis sarda'' <small>(Bloch, 1793)</small>
Liña 56:
== Características ==
[[Ficheiro:
De [[corpo]] alongado, fusiforme, lixeiramente comprimido, a súa [[cabeza]] é cónica, coa [[boca]] terminal, grande, e con numerosos dentes cónicos. Os [[ollo]]s son relativamente grandes.<br>As [[aleta|aletas pectorais]] son pequenas, as [[aleta|dorsais]] alongadas, non falciformes (é dicir, en forma de [[fouciño]]); a primeira longa, con de 20 a 23 raios espiñosos, e a [[aleta|caudal gallada]], con [[aleta|pedúnculo]] provisto de dúas series de pínnulas (unha dorsal e outra ventral) e de dúas quillas laterais. O dorso é de cor azul escura sobre o que destacan, no adulto, entre 7 e 10 bandas lonxitudinais, estreitas, negras, lixeiramente oblicuas; o ventre e a parte inferior dos costados son dun prateado case branco. Os individuos novos presentan de 10 a 12 bandas transversais escuras.<br> Ten o corpo cuberto de pequenas [[escama de peixe|escamas]], agás na zona pectoral. Non posúe [[vexiga natatoria]].<br>
Distribúese polo [[Atlántico]] tropical, chegando até o [[golfo de Biscaia]], e no [[Mediterráneo]].<br>Pode acadar até 90 cm de lonxitude e 10 kg de peso, pero nas nosas costas non pasa dos 60 cm e de 1 a 4 kg.<ref name=RS/> <ref name=RV>Rodríguez Villanueva, X. L. e Xavier Vázquez (1995)</ref> <ref name=M>Muus, Bent J. ''et al.'' (1998)</ref> <ref name=D>[[Luís Daviña Facal|Daviña Facal, L.]] (1999)</ref>
== Bioloxía ==
[[Ficheiro:Bonito photo.jpg|miniatura|250px|Exemplar xuvenil.]]
=== Hábitat e distribución ===
É unha especie [[peláxico|peláxica]] que habita en [[cardume]]s preto das costas en todo o [[océano Atlántico]],<ref name=M/> na franxa comprendida entre os paralelos 55º norte e 45º sur, desde [[Noruega]]] e as [[illas Británicas]] até [[Suráfrica]], e incluíndo o [[Mediterráneo]], até o [[mar Negro]] no Atlántico oriental, e desde [[Nova Escocia]] até o sur de [[Brasil]] e na [[Arxentina]] no occidental, incluíndo o [[golfo de México]], e aínda que está xeralmente ausente no [[mar Caribe]], rexistrouse en [[Colombia]] e [[Venezuela]]; falta no nordeste e o centro do Brasil.<ref name=U/>
=== Costumes ===
Como o resto dos [[túnido]]s, é unha especie peláxica, gregaria e de alimentación carnívora, sendo predador doutros peixes como [[sardiña]]s, [[xarda]]s ou [[
; Reprodución
A desova prodúcese xa en xuño, en augas costeiras e cálidas. Unha vez realizada, os bancos divídense en grupos máis pequenos que regresan a alta mar espallándose por todo o Atlántico.
Liña 71 ⟶ 75:
== Especies semellantes ==
[[Ficheiro:Sarda australis (Australian Bonito).gif|miniatura|
Á parte da semellanza que xa se mencionou co ''[[bonito do norte]]'', outras especies de bonito de interese comercial son as seguintes:
* ''Sarda australis'': bonito austral ou bonito raiado de [[Australia]]. Habita unicamente nos mares de Oceanía. Presenta bandas horizontais escuras no dorso e máis finas no ventre.
Liña 83 ⟶ 87:
: ''Véxase artigo principal: '''[[Túnido]]s'''''.
A carne dos bonitos adoita ser máis clara que a doutras especies e o seu contido graxo é bastante máis baixo (da orde do 6%). En consecuencia, as calorías que achega á dieta tamén son moito menores: 138 calorías por 100 gramos.
== En Galicia ==
A primeira cita deste especie en augas [[Galicia|galegas]] débese ao [[ictioloxía|ictiólogo]] e [[oceanografía|oceanógrafo]] [[España|español]] [[De Buen]], en [[1930]], en "Ictiología española. I. Scombriformes y Thunniformes". ''Bol. Pesc.'' '''162''': 34-53.<ref>Solórzano, Manuel R. ''et al.'' (1988)</ref>
=== Nomes galegos ===
En galego existe bastante confusión sobre o nome desta especie. No ''[http://academia.gal/dicionario#inicio.do dicionario da RAG en liña]'' a definición de '''bonito''' é ambigua: «Peixe da familia dos escómbridos de corpo alongado, tamaño grande e xeralmente de cor azul escura prateada, que se consome fresco ou en conserva e do que existen varias especies. ''Algúns bonitos caracterízanse por ter bandas negras e prateadas no ventre. O bonito é un peixe común no Atlántico''»,<ref name=RAG/> xa que existen «varias especies» de ''bonitos'' no Atlántico.
Por iso nas enciclopedias e grandes dicionarios galegos achamos numerosas contardicións. Para a ''[[Gran enciclopedia galega Silverio Cañada|Gran enciclopedia gallega]]'', o ''bonito'' é a especie ''Germo alalunga''<ref>VV. AA. (1974): ''Gran enciclopedia gallega'', tomo IV. Gijón/Santiago: Silverio Cañada, Editor. ISBN 84-7286-039-6.</ref> —hoxe coñecida cientificamente como ''[[Thunnus alalunga]]''—, mentres que para o ''[[Diccionario enciclopédico galego universal]]'' é ''Sarda sarda''.<ref>VV. AA. (2003): ''DEGU. Diccionario enciclopédico galego universal''. Vigo: Ir Indo Edicións / La Voz de Galicia. Volume 10. ISBN 84-7680-439-3.</ref> <ref>Curiosamente, segundo este dicionario, o '''bonito do norte''' (adaptación do castelán ''bonito del norte'') é o '''atún branco''' (tradución do castelán ''atún blanco'' que figura nas etiquetas das conservas da especie ''[[Thunnus alalunga]]'', que é o ''bonito'' ou ''atún'' máis apreciado), e que (case) todos os mariñeiros galegos (e moitos que non o son) denominan '''bonito''', a secas.</ref> Loxicamente, tamén é ''Sarda sarda'' para o ''Dicionario de galego'' de [[Ir Indo]],<ref>VV. AA. (2004). ''Dicionario de gelego''. Vigo: Ir Indo Edicións. ISBN 84-7680-504-7.</ref> Porén, para o ''Gran dicionario Cumio da lingua galega'', o ''Gran dicionario Século21 da lingua galega'' e máis o ''Gran dicionario Xerais da lingua galega'' o ''bonito'' é ''Thunnus alalunga''.<ref>VV. AA. (2004): ''Gran dicionario Cumio da lingua galega''. Vigo: Edicións do Cumio. ISBN 84-2889-304-1.</ref> <ref>VV. AA. (2006): ''Gran dicionario Século21 da lingua galega''. Vigo: Editorial Galaxia/Edicións do Cumio. ISBN 84-8288-874-7 (Galaxia) / 84-8289-341-6 (Cumio).</ref> <ref>VV. AA. (2009): ''Gran dicionario Xerais da lingua''. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 978-84-9914-070-4.</ref>
Segundo [[Ríos Panisse]], ''Sarda sarda'' coñécese como ''alistado'' en trece portos de Galicia, ''albacora'' en nove, ''bonito'' en seis , ''listado'' en tres, ''serra'' noutros tres, e ''bonito alistado'' en un ([[Abelleira, Muros|Abelleira]]). E para a outra "especie conflitiva", ''Germo alalunga'' (hoxe ''Thunnus alalunga''), recolleu o nome de ''bonito'' nada menos que en corenta e nove localidades costeiras (ademais de ''albacora'' en catro, ''mono'' —ao pequeno— en dezaseis, e ''surdo'' en dúas.<ref name=RP/>
Nas obras ictiolóxicas e terminolóxicas publicadas en galego dan, para ''Sarda sarda'', os nomes de ''alistado'',<ref name=RS/> ''bonito'',<ref name=RV/> e os de ''bontito do Atlántico'', ''bonito do norte'' e ''bonito de lombo raiado''.<ref name=LV>Lahuerta e Vázquez (2000)</ref>
Á outra especie, ''Thunnus alalunga'', danlle os autores anteriormente citados os nomes de ''bonito'' e ''bonito de ala larga'',<ref name=RS/>, ''albacora'',<ref name=RV/> e ''bonito''.<ref name=LV/>
== Notas ==
Liña 92 ⟶ 110:
=== Bibliografía ===
* Argiles, Alfredo: "El pez errante", en ''El País'', 18.08.2007.
* [[Luís Daviña Facal|Daviña Facal, L.]] (1999): ''Lingua e ciencia''. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. ISBN 84-8302-355-5. Artigos "¿Bonito, ou "Bonito do Norte?", pp. 134-136, e "Alistados", pp. 139-140.
* Lahuerta Mouriño, Fernando e Francisco X. Vázquez Álvarez (2000): ''Vocabulario multilingüe de organismos acuáticos''. Santiago: Xunta de Galicia. ISBN 84-453-2913-8.
* March, Lourdes (1993): ''La cesta de la compra''. Alianza Editorial, Madrid.
* Muus, Bent J.; Jørgen G. Nielsen; Preben Dahlstrøm e Bente O. Nyström (1998): ''Peces de mar del Atlántico y del Mediterráneo''. Barcelona: Ediciones Omega. ISBN 84-282-1161-2.
| |||