Xardinaxe: Diferenzas entre revisións

== Historia ==

O [[xardín forestal]], un sistema de produción baseada en plantas para a alimentación, é a forma de xardinaxe non ornamental máis antiga do mundo<ref>{{cite book|title=The Forest Farms of Kandy: And Other Gardens of Complete Design|author=Douglas John McConnell|year=2003|page=1|url=http://books.google.co.uk/books?id=QYBSfUJPQXcC&lpg=PP1&dq=the%20forest%20farms%20of%20kandy%20and%20other%20gardens%20of%20complete%20design&pg=PA1#v=onepage&q&f=false|isbn=9780754609582}}</ref> Os xardíns forestais orixináronse en [[Prehistoria|tempos prehistóricos]] ao longo da beira dos ríos selvosos e ao pé dos [[Outeiro (orografía)|outeiroouteiros]]s húmidos das rexións monzónicas.

A medida que os pobos foron mellorando a contorna e o xeito de vida, fóronse identificando as especies arbóreas útiles ([[Árbore froiteira|froiteiras]], [[videira]]s, [[madeira]]...), desbotando as non útiles. Ás veces seleccionáronse e incorporáronse a hortas e xardíns especies foráneas, como é o caso do [[castiñeiro]] en Galicia.<ref>{{cite book|title=The forest-garden farms of Kandy, Sri Lanka|author=Douglas John McConnell|year=1992|page=1|url=http://books.google.co.uk/books?id=G3QPo7lThXsC&lpg=PP1&dq=The%20forest-garden%20farms%20of%20Kandy%2C%20Sri%20Lanka.&pg=PA1#v=onepage&q&f=false|isbn=9789251028988}}</ref>

Despois do xurdimento das primeiras [[civilización]]s, os individuos máis ricos comezaron a crear xardíns con propósitos puramente estéticos. As pinturas das tumbas [[Exipto|exipcias]] do 1500 antes de Cristo proban a existencia das primeiras hortas ornamentais e intentos de deseño da paisaxe; adoitan representar [[encoro]]s con [[Nelumbonaceae|lotolotos]]s arrodeados por ringleiras simétricas de [[acacia]]s e [[Palmeira (botánica)|palmeirapalmeiras]]s.

Os [[Asiria|asirios]] tamén foron coñecidos polos seus fermosos xardíns. Estes acostumaban ser largos e amplos, moitos usados para [[cinexética|cazarías]] e outros para lecer. [[Alcipreste]]s e [[Palmeira (botánica)|palmeirapalmeiras]]s eran das árbores máis sonadas. Crese que cando o imperio asirio caeu [[Babilonia]] desenvolveuse coma un vizoso imperio cos [[Xardíns colgantes da Babilonia|xardíns pénsiles]] coma símbolo de fortaleza.

Os xardíns da [[Imperio Romano|antiga Roma]] eran coñecidos polas súas estatuas e esculturas, sempre presentes na vida romana. Deseñábanse con [[sebe]]s e [[videira]]s e contiñan gran cantidade de flores, coma ''[[Acanthus]]'', [[centáurea]]s (''Centaurea cyanus''), [[sasafrán]] (''[[Crocus]]'' spp.), [[ciclame]]s (''[[Cyclamen]]'' spp.), [[xacinto]]s (''Hyacinthus orientalis''), [[lis]] (''[[Iris (botánica)|Iris]]'' spp.), [[hedra]]s, [[cantroxo]]s, [[Iris (botánica)|liriolirios]]s (''Lilium candidum''), [[Mirto|mirtas]] (''Myrtus commun''), [[Amarelle (planta)|amarelles]], [[papoula]]s ('' Papaver rhoeas''), [[romeu]] ('' Rosmarinus officinalis'') e [[Viola (xénero)|violaviolas]]s (''Viola odorata'').<ref name="localhistories">{{cite web|url=http://www.localhistories.org/gardening.html| title=A Brief History of Gardening|date=|accessdate= 2010-06-04}}</ref> Os leitos de flores ou parterres xa eran populares nos atrios dos romanos máis podentes.

A [[Idade Media]] representa un período de declive no que se refire á xardinaxe. Despois da caída de Roma a xardinaxe tivo só o propósito de menciñar (cultivo de [[Planta medicinal|herbas medicinais]]), ou para enfeitar [[Igrexa (arquitectura)|igrexaigrexas]]s, [[altar]]es e aras.

Excluíndo os pazos e [[Casa grande|casas grandes]], a xardinaxe popular non colle forma en Galicia até ben entrado o século XX. Anterior a estas datas o ''xardín'' galego só acollía especies útiles e comestíbeis: [[pomar]]es de [[Árbore froiteira|froiteiras]], [[viña]]s, [[souto (botánica)|soutosoutos]]s ou [[horta]]s ocupaban o eido arredor da casa. Algún signo ornamental podía atoparse á beira das casas: [[Hortensia (flor)|hortensiahortensias]]s, [[margarida]]s, [[roseira]]s, e pouco más.

Se ben nos espazos públicos, coma nos campos de [[feira]] xa se tiñan plantado especies para dar sombra, principalmente [[Carballo común|carballos]] que formaban as populares [[carballeira]]s que chegan aos nosos días; moitas delas convertidas en parques. Tamén salientan especies ornamentais nos adros das igrexas (principalmente [[oliveira]]s e [[teixo]]s) e nos [[cemiterio]]s ([[alcipreste]]s e [[teixo]]s).

O espallamento territorial característico de Galicia facilitan que a meirande parte das casas teñan hoxe un xardín no seu eido. As condicións climáticas de Galicia (alta humidade e temperaturas pouco extremas) fan posíbel en boa parte do territorio o desenvolvemento de especies atlánticas, mediterráneas e incluso tropicais. Así atopamos unha desorde moi característica no xardín da casa galega de hoxe, onde se mesturan dende especies autóctonas até foráneas, e dende [[Árbore froiteira|froiteiras]] a [[Planta ornamental|ornamentais]]; [[maceira]]s, [[videira]]s, [[Carballo (árbore)|carballos]] e [[roseira]]s conviven nun mesmo verxel con [[Palmeira (botánica)|palmeirapalmeiras]]s, [[feixoa]]s, [[oliveira]]s, [[camelia]]s ou [[pradairo]]s xaponeses...

== Tipos ==

* '''Xardín acuático''' ou de auga; sería o cultivo de plantas adaptadas a encoros e pozas. Os xardíns de [[turbeira]] ou [[Braña (terreo)|brañabrañas]]s son tamén considerados xardíns de auga, xa que requiren solos lamacentos. Estes xardíns cómpren de coidados especiais. O exemplo máis sinxelo e frecuente de xardín acuático é unha [[pía]] chea de auga con algunha planta. Os [[Acuario (recipiente)|acuarioacuarios]]s con vexetación tamén se incluirían nesta categoría.

* '''''Hügelkultur''''', é o cultivo de plantas e flores en leitos ou pías de madeira podre, compost ou [[estrume]], dándose a [[compostaxe]] in situ<ref name="richsoil">http://www.richsoil.com/hugelkultur/</ref>É un termo do [[lingua alemá|alemán]] que significa xardín amoreado. [[Toby Hemenway]], destacado autor e profesor de [[permacultura]], considera que soterrar estelas ou achas de madeira en sucos tamén é un xeito de '' hügelkultur'', xa que as plantas non deixan de medrar en madeira en descomposición aínda que sexa nun rego.<ref>Hemenway, Toby (2009). Gaia's Garden: A Guide to Home-Scale Permaculture. Chelsea Green Publishing. pp. 84-85. ISBN 978-1-60358-029-8.</ref> A ''hügelkultur'' practícaa [[Sepp Holzer]] como un xeito de xardinaxe forestal e agroforestal, e tamén [[Geoff Lawton]] en xardinaría desértica.<ref>http://permaculture.org.au/2009/12/11/greening-the-desert-ii-final/</ref> Pode ser un bo método ecolóxico de [[fxación do carbono|fixación de carbono]] cando se cultiva en grandes volumes de estrume ou restos vexetais ou madeireiros.<ref name="richsoil" /> É tamén unha forma de [[xeroxardinaxe]] (xardinaxe con pouco uso de auga).

== Xardineiros ==

{{APArtigo principal|Xardineiro}}

== Elementos ==

{{APArtigo principal|Elementos arquitectónicos de xardín}}

Os camiños, por exemplo, son funcionais para o mantemento do xardín, pero ademais poden ser un elemento decorativo se se cobren con diferentes materiais coma [[frouma]] ou [[arume]], [[casca]] de piñeiro, [[estela]]s de madeira, [[grixo]], [[ladrillo]]s ou [[Cachotería|cachotes]]. Así mesmo no deseño son importantes os fondos que poden incluír muros, valados, ou [[sebe]]s, que aportan privacidade á zona , agochan elementos ou vistas non desexadas, e salientan outras.<ref>{{cite web|url=http://www.gardeningknowhow.com/shade/decorating-your-shade-garden.htm| title=Decorating Your Shade Garden|date=|accessdate= May 31, 2010}}</ref>

[[Comedeira]]s, manxadoiras, [[bebedoiro]]s, e [[bañeira]]s son boas opcións para convidar aos paxaros a encher o xardín. Poden estar feitos de madeira, mentres que os bebedoiros e bañeiras acostuman ser [[pía]]s ou [[maseira]]s. Ademais aportan un bo punto estético.

O novo xardín particular galego ten elementos especiais e diferenciais, moitas das veces é unha transformación da antiga casa, onde o eido transfórmase en xardín, a horta e o pomar en arboredos ou zonas de céspede con piscina, a [[eira]] e o eirado en patios, parras en pérgolas de flores e [[planta rubideira|rubideiras]], a [[palleira]] e o [[alpendre]] en [[garaxe]] ou casas de verán. É por isto que elementos e ferramentas da antiga vida agrícola pasen a ser reempregados na xardinaxe moderna coma elementos decorativos: rodas do [[carro]], candís, [[xugo]]s ou [[canga]]s, etc. O [[Hórreo galego|hórreo]] acostuma conservarse no novo xardín, incluso en ocasións son novos ou se trasladan dende outro lugar simplemente coma elemento decorativo. Nalgunhas ocasións a caixa de madeira desaparece e se empregan os esteos e [[tornarratos]] coma pezas decorativas do xardín, o mesmo que fan en Inglaterra cos pés (chamados ''staddles stones'') dos seus antigos [[Celeiro (construción)|celeiroceleiros]]s, moi semellantes aos [[hórreo]]s, desaparecidos coa chegada da revolución industrial. Tamén é común atopar nos xardíns galegos [[pía]]s de pedra coma floreiros ou fontes, antigos bebedoiros das galiñas, ou incluso grandes [[maseira]]s empregadas outrora coma manxadoiras dos porcos.

Nalgunhas ocasións aparecen as [[Moa (pedra)|moamoas]]s ou capas dos antigos muíños hidráulicos e até [[cruceiro]]s coma elementos decorativos.

== Viveiros e centros de xardinaría ==

Os viveiros e centros de xardinaría principalmente venden plantas, substratos, fertilizantes e agroquímicos, artigos diversos, ferramentas, maquinaria e accesorios de xardín, porén recentemente tamén comezan a vender artigos de lecer coma [[moblaxe]], [[churrasco|churrasqueiras]], [[randeeira]]s, ''jacuzzis'', agasallos, artigos para mascotas, roupa, etc.

== Comparación coa agricultura ==

== Xardinaxe coma arte ==

O deseño de xardíns considérase unha arte na maioría das culturas, diferenciándose da xardinaría, que só acostuma se referir ao coidado dos mesmos. O deseño de xardíns pode dividirse nunha temática moi variada: xardíns perennes, de bolboretas, salvaxes, xaponeses, acuáticos, tropicais, sombrizos.<ref>{{cite web|url=http://www.gardenamateurs.com/flower.php| title=Flower Gardens Care and Supplies|date=|accessdate= 2010-06-04}}</ref> No Xapón, [[Samurai]]s e monxes [[Zen]] dedicábanse a cotío ao deseño de xardíns decorativos, ou habilidades como [[Floraría|arranxos florais]] (coñecidos coma ''[[ikebana]]''). Na Europa do século XVIII, moitas propiedades rurais foron redeseñadas por xardineiros converténdoas en xardíns formais ou parques paisaxistas; é o caso de [[Versalles]] en Francia ou [[Stowe]], [[Buckinghamshire]] en Inglaterra.

== Aspectos sociais ==

A xente adoita arrodear as súas fincas con [[sebe]]s e xardíns para obter privacidade. En Galicia abúsase dos muros para conseguir un espírito de privacidade aínda maior. Especies axeitadas para as sebes serían o [[alfaneiro]] (''Ligustrum vulgare'') , o [[estripeiro]], a [[faia]], o [[teixo]], o [[Cupressus x leylandii |alcipreste de Leyland]] (''[[Cupressus x leylandii]] ''), a [[tsuga]] ('' [[ Tsuga sieboldii]]''), a [[tuia]] (''[[Thuja occidentalis]]''), os ''[[Berveris]]'', o [[buxo]], o [[acivro]], a [[Camelia do Xapón|camelia]], o [[Adelfa|loendro]], as ''[[forsythia]]s'' e o [[cantroxo]]. A idea dun xardín sen valos, malia ser vantaxoso para a vida salvaxe, carece de privacidade.

== Pragas e pestes no xardín ==

No caso das plantas denomínanse [[Mala herba|malas herbas]] ou herbas daniñas ou adventicias. Cómpre desfacerse delas co uso de [[herbicida]]s ou apañándoas manualmente, pola contra provocarán un dano nas plantas ornamentais, ou empeorarán o seu aspecto. No caso das hortas, diminúen as colleitas ou danan a calidade da froita.

== Galicia ==

{{APArtigo principal|Xardinaxe en Galicia|Xardíns de Galicia}}

A xardinaxe en Galicia remóntase a época [[Cultura castrexa|castrexa]] coa aparición das primeiras [[horta]]s. As casas romanas trouxeron a xardinaxe ornamental aos primeiros patios. Na idade media tan só subsistiu nos [[claustro]]s dos [[mosteiro]]s, rexurdindo con forza na [[Idade Moderna]] nos [[pazo]]s cun estilo propio moi influenciado pola [[Xardín inglés|xardinaxe inglesa]], onde a pedra ten unha presenza especial, e colle folgos no século XIX co deseño de alamedas co desenvolvemento das grandes cidades.

O espallamento territorial característico de Galicia, unido á bonanza climática, facilitan que a meirande parte das casas teñan hoxe un xardín que inclúe especies tropicais, mediterráneas e oceánicas. Malia que adoitan carecer dun estilo definido ou un deseño paisaxístico estudado, conta con elementos especiais e diferenciais con outras zonas de Europa e da península ibérica. Podemos dicir que é unha mestura entre a xardinaxe mediterránea e a inglesa ou atlántica.

Moitas das veces incorpóranse elementos da antiga casa e é a propia eira a que pasa a xardín; as antigas parras en pérgolas de [[planta rubideira|rubideiras]], ou o [[alpendre]] en [[garaxe]]. Ademais elementos e ferramentas da antiga vida agrícola pasen a ser reempregados na xardinaxe moderna coma elementos decorativos: rodas do [[carro]], , [[xugo]]s. O [[Hórreo galego|hórreo]] acostuma conservarse no novo xardín, ou polo menos os esteos e [[tornarrato]]s coma pezas decorativas. Tamén é común atopar nos xardíns galegos [[pía]]s de pedra, [[Moa (pedra)|moamoas]]s dos antigos muíños hidráulicos, e até [[cruceiro]]s.

=== Exemplos de xardinaxe en Galicia ===

{{APArtigo principal|Xardíns de Galicia}}

Orientados ao sur, todo o contraste entre os diferentes conceptos de xardín. Ao pé das fiestras, o [[Racionalismo|racionalista]]: simétrico, estable e proporcionado no que salienta a escultura vexetal da [[sebe]] de buxos. Na parte baixa, o romántico inglés: estilo subxectivo, camiños imprevistos, especies de crecemento libre e elementos sacados do orientalismo como pavillóns e pagodes a escala. Destaca o paseo con dobre fileira de [[Camelia do Xapón|cameliacamelias]]s chamado Paseo de [[Antonio Odriozola]] en honra do estudoso deste xénero. Conduce cara o viveiro e a cancha de tenis, que data da introdución deste deporte en Galicia cando na ría ancoraban naves inglesas. Asemade, atoparemos nesta zona estremeira do bosque unha liña dos [[Eucalipto azul|eucaliptoeucaliptos]]s plantados no ano 1872 e un orixinal [[Pombal (edificio)|pombal]] ergueito sobre un emerxente penedo, no cal cría unha colonia controlada de pombas zuras. Salientan moitos exemplares ornamentais, entre eles a [[Camelia do Xapón|camelia]] máis vella de Galicia, algúns ''[[Ficus]]'', [[magnolia]]s (''[[Magnolia grandiflora]]''), [[árbore das tulipas|árbores das tulipas]] (''Liriodendron tulipifera''), [[faia]]s, [[teixo]]s, [[Palmeira (botánica)|palmeirapalmeiras]]s, [[acacia]]s, etc.

* '''[[Castelo de Soutomaior]]'''.

* '''[[Pazo de Oca]]'''.

* '''[[Pazo de Ortigueira]]'''.

{{cita|''Poucos, moi poucos parques e xardíns botánicos, públicos e particulares, sen exceptuar os de moitas capitais de primeira orde, poden ostentar tanta variedade, riqueza e fermosura, non brindar con tanta magnificencia de natureza e arte''.}} Alfonso Armada, o propietario actual, expresa, nun parágrafo revelador, o legado recibido, do que se converteu en celoso conservador:

* '''[[Pazo de Mariñán]]'''.

* '''[[Pazo de Lourizán]]'''.

Entre as especies, numerosas árbores autóctonas coma [[Carballo común|carballos]], [[castiñeiro]]s, [[bidueiro]]s, [[videira]]s e outras foráneas coma [[cedro]]s, [[araucaria]]s, [[magnolia]]s, [[camelia]]s, [[alcipreste]]s, [[ligustro]]s ou [[Palmeira (botánica)|palmeirapalmeiras]]s. A contorna vexetal fora realizada por especialistas franceses en xardinaxe, unha parte destinada ao cultivo da vide e outra a especies exóticas. A nómina de árbores monumentais amosa unha tendencia ao orientalismo. Así, por exemplo, no fermoso exemplar da árbore das pagodes na á dereita do edificio, ou no [[fento]] arborescente de Tasmania ou na elección no céspede ofiopogon ou herba Mondo.

A pedra e a auga xunto ás plantas outorgan ao predio esa fermosura dos xardíns dos pazos galegos. Entre o mobiliario os bancos e unha mesa de peza granítica, os [[Celeiro (construción)|celeiroceleiros]]s, ou o [[Pombal (edificio)|pombal]]. Sen dúbida un dos elementos máis rechamangueiro do recinto é o grande invernadoiro de deseño modernista, único no país polas súas dimensións e fábrica de metal e vidro. Na parte traseira, xunta a estación metereolóxica áchase un [[alpendre]] e un [[hórreo galego|hórreo]] de oito pares de pés datado no ano 1798. Dende aquí parte un camiño cara ao bosque de variadas especies e enlaza cos vieiros avesedos do regato dos Trois que atravesa parte do predio. O circuíto por el conduce á parte máis agreste pero con recunchos de grande plasticidade visual alén do interese científico.

* '''[[Souto da Retorta]]''' ('''eucaliptal de Chavín''').Trátase dun [[arboredo]] situado en [[Chavín, Viveiro|Chavín]], ([[Viveiro]]), na beira do [[río Landro]]. No souto destaca unha formación duns 600 [[Eucalipto azul|eucaliptos]] (''Eucalyptus globulus''), algúns deles centenarios e de gran tamaño. O [[Avó de Chavín]] é un eucalito de 126 anos, cunha altura de 71,4 metros e un perímetro de 7,6 metros, é o máis voluminoso do mundo, e a árbore máis alta de Europa. O ano [[2000]] foi incluído entre os [[Espazo natural protexido|Espazos naturais protexidos]] baixo a figura de [[Monumento natural]] <ref>Decreto 77/2000, de 25 de febreiro (DOG nº 72, de 12 de abril de 2000).</ref>.

* '''[[Xardín Botánico Ría do Burgo|Xardín Botánico Ría do Burgo e Aula da Natureza Juan Lembeye]]''', xardín botánico duns 50.000 m² de extensión, pertencente ao concello de Culleredo.

* '''[[Xardín Botánico da Pinguela]]''', [[xardín botánico]] duns 20 000 m2 de extensión, pertencente ao Instituto de Ensino Medio da Pinguela de [[Monforte de Lemos]].

* '''[[Carballeira de Caldas de Reis|Parque-Xardín Botánico e Carballeira de Caldas de Reis]]''', [[xardín botánico]] situado de forma lineal nas marxes do [[río Umia]], en [[Caldas de Reis]]. A súa historia remóntase ao ano 1863, cando estaban en todo o seu auxe os [[balneario]]s de [[Auga termal|augas termais]] o que impulsou o proxecto dunha alameda en Caldas, o mesmo que ocorreu noutros balnearios de Galicia onde atopamos especies interesantes coma en [[Mondariz-Balneario|Mondariz]]. Na parte da [[carballeira]] dábase unha antiga feira. Neste enclave atópanse multitude de especies arbóreas, na súa gran maioría exóticas.Salienta a colección de [[camelia]]s, sendo dignos de mención dous antigos exemplares de [[Camelia do Xapón|''Camellia japonica'']] “Mathotiana Alba” dun considerábel tamaño.O parque xardín e carballeira foi declarado Ben de Interese Cultural e posúe entre os seus exemplares catro árbores consideradas [[Monumento natural|Monumentos Naturais]].

* '''[[Xardín de San Carlos]]''', situado na cidade vella da [[A Coruña|Coruña]], foi construído coma castelo defensivo fóra das murallas no [[século XIV]] e quedaría unido á cidade no XVI.

* '''[[Xardín botánico da Universidade de Santiago de Compostela]]''', ambicioso proxecto aínda en fase de execución nas aforas de [[Santiago de Compostela]] xunta o [[río Sarela]]. Acadará as 11 hectáreas e será chamado ''Xardín da deusa Sacia'', estará dedicado principalmente á investigación do xénero [[Camellia]], e á preservación da flora autóctona e ameazada do país.

* '''[[Xardín botánico de Padrón|Xardín Botánico-Artístico de Padrón]]''', Unha hectárea de superficie, declarado [[Ben de Interese Cultural]] e [[Xardín Histórico]] en 1946.<ref>[http://www.turgalicia.es/ficha-recurso?cod_rec=26424&ctre=19]</ref>

* '''[[Carballeira de Santa Susana]]''', é a alameda de [[Santiago de Compostela]], parte do antigo bosque do [[Libredón]] que arrodeaba o achado da tumba do [[Santiago o Maior|Apóstolo]]. Dende o Paseo da Ferradura hai unhas fermosas vistas da [[Catedral de Santiago de Compostela|catedral]]. O xardín ocupa aproximadamente 80.000 m2, na zona denominada Campo da Estrela áchase unha das partes máis humanizadas do xardín, con elementos que falan desde a súa creación como parque no século XIX, aínda que a historia do terreo remóntase ao XVI, até elementos das reordenacións principais a partir do 1918 e outros contemporáneos. Exemplificado nas estatuas, é o camiño que vai desde a monumental dedicada a [[Méndez Núñez]] con gran soporte, á representación a rentes do chan das [[As dúas Marías|Dúas en Punto]]. Estes xardíns acumulan interesantes reseñas botánicas e conducen asemade ao paseo central con dúas fileiras de bancos e o palco da música. Contabilízanse unhas cincuenta especies diferentes que supoñen un total de mil trescentas unidades repartidas por todo o parque. De xeito individual salientamos as [[magnolia]]s doadas pola [[Sociedade Económica de Amigos do País]] en 1878. A denominada Ferradura co paseo dos Leóns e o Campiño arrodea un outeiro miúdo sobre o que se ergue unha das dúas igrexas que se achan dentro do perímetro da alameda. É esta a igrexa e couto de santa Susana coa soada [[carballeira]] cuxa estampa enxebre se completaba coa [[feira]] do gando que aquí se celebraba até hai unhas décadas. Cara ao oeste aínda queda a zona axardinada do Paseo das Letras Galegas presidida pola monumental estatua homenaxe a [[Rosalía de Castro]] e o Paseo de Bóveda. Comunica co campus universitario mediante unha formidábel escalinata e un miradoiro. Así mesmo son rechamantes os edificios de fasquía [[Modernismo|modernista]] que tamén podemos atopar dentro do parque.

* '''[[Alameda e Xardíns de Vicente]]''', alameda de [[Pontevedra]].

* '''[[Parque Rosalía de Castro]]''', en [[Lugo]], conta cunha superficie de 23 hectáreas.

* '''[[Illa das Esculturas]]''', en [[Pontevedra]]. O maior museo ao ar libre de Galicia, unha illa nas marxes do [[río Lérez, ría de Pontevedra|río Lérez]], antigo [[Eucalipto azul|eucaliptal]], hoxe reconvertido en xardín escultórico.

* '''[[Alameda da Praza de Compostela]]''', en [[Vigo]], conta cunha extensión de 9.000 m2, deseñado no século XIX nun recheo do antigo Areal para o ensanche da cidade. O [[piñeiro de Australia]] (''Casuarina equisetifolia'') que se atopa cara a zona final da alameda, preto do Areal, figura no Catálogo de [[Árbores senlleiras de Galicia]] pola súa monumentalidade.

== Notas ==

== Véxase tamén ==

=== Outros artigos ===

=== Ligazóns externas ===