Bóvidos: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
ampliación |
|||
Liña 1:
{{en uso}}
{{Taxobox
| name = Bóvidos<br>''Bovidae''
Liña 20:
: ''Véxase o texto''
}}
A ds '''bóvidos''' (''Bovidae'') é unha [[familia (bioloxía)|familia]] de [[mamíferos]] [[artiodáctilos]] [[ruminantes]] que comprende, segundo os autores, entre oito e dez [[subfamilia]]s (algúns chegan a admitir até a ducia), entre as que destacan a dos [[bovinos]] (''Bovinae''), que inclúe [[vaca|bois]], [[bisonte]]s e [[búfalo]]s; a dos [[caprinos]] (''Caprinae''), que agrupa a [[cabra]]s, [[ovella]]s e [[Rupicapra|rebezos]], e a dos [[antilopinos]] (''Antilopinae''), que comprende as numerosas especes de [[gacela]]s.
[[Ficheiro:Impala AdeFrias.jpg|240px|miniatura|[[Impala]] (''[[Aepyceros melampus]]'') en pleno salto.]]▼
Os seus hábitats naturais son moi variados, estendéndose desde o [[Ártico]] até o [[trópico de Cáncer]], habitando sobre todo en rexións de [[pradería]]s e [[sabana]]s, no vello mundo ([[Eurasia]] e [[África]]) e en [[Norteamérica]].
A [[domesticación]] dalgúns bóvidos comezou no [[neolítico]], coas [[ovella]]s, en [[Mesopotamia]], hai 10.000 anos.
== Caracteristicas ==▼
▲[[Ficheiro:
[[Ficheiro:Hardebeest.jpg|240px|miniatura|[[Alcelafo]] (''[[Alcelaphus buselaphus]]'').]]
[[Ficheiro:Gazella-dorcas.jpg|240px|miniatura|[[Gacela|Gacela dorcas]] (''[[Gazella dorcas]]'').]]
Liña 26 ⟶ 33:
[[Ficheiro:American bison k5680-1.jpg|miniatura|240px|[[Bisonte americano]] (''[[Bison bison]]'').]]
[[Ficheiro:Vaca rubia galega. Oroso 1.jpg|miniatura|240px|[[Vaca rubia galega]] (femia de ''[[Bos taurus]]'').]]
[[Ficheiro:Pseudoryx nghetinhensis.PNG|miniatura|240px|[[Saola]] (''[[Pseudoryx nghetinhensis]]''.]]
[[Ficheiro:Bos taurus indicus.jpg|miniatura|240px|[[Cebú (boi)|Cebú]] (''[[Bos taurus indicus|Bos indicus]]'').]]
[[Ficheiro:African Buffalo.JPG|miniatura|240px|[[Syncerus caffer|Búfalo africano]], ou [[búfalo cafre]] (''[[Syncerus caffer]]'').]]
[[Ficheiro:Puku_male.jpg|miniatura|240px|[[Pucú]] (''[[Kobus vardonii]]''), macho.]]
[[Ficheiro:Damara-dik-dik.jpg|miniatura|240px|[[Dic-dic de Kirk]] (''[[Madoqua kirkii]]''), femia.]]
[[Ficheiro:Rupicapra pyrenaica Picos.jpg|miniatura|240px|[[Rupicapra|Rebezo]] (''[[Rupicapra pyrenaica]]'').]]
[[Ficheiro:CapraPyrenaicaVictoriae1.JPG|miniatura|240px|[[Cabra montesa]] (''[[Capra pyrenaica]]'').]]
[[Ficheiro:Muflón.jpg|miniatura|240px|[[Muflón]] (''[[Ovis musimon]]'').]]
Todos eles teñen como característica en común unha alimentación estritamente [[herbívoro|herbívora]]
▲== Caracteristicas ==
▲Todos eles teñen como característica en común unha alimentación estritamente [[herbívoro|herbívora]].
Tanto as femias como os machos presentan unhas protuberancias na fronte ([[corno]]s). Os cornos non están ramificados, e normalmente son curvos ou retortos. A súa estrutura é [[óso|ósea]], e están recubertos por unha funda [[queratina|córnea]] que nunca se muda.
En xeral, as súas especies habitan en climas temperados e tropicais.
O seu desenvolvemento tivo lugar no Vello Mundo, onde aínda son numerosos, especialmente en [[África]], e só unhas poucas especies penetraron en [[América]].<ref>Kowalski, Kazimierz (1981): ''Mamíferos. Manual de teriología''. Madrid: H. Blume Ediciones. ISBN 84-7214-229-9, p. 441.</ref>▼
Os bóvidos máis grandes poden chegar a pesar cerca de unha tonelada e ter unha altura na cruz de 2 m ([[vaca|bois]], [[búfalo]]s, [[bisonte]]s). Por outra parte, os máis pequenos poden pesar tan só 3 kg e non ser máis grandes que un gato doméstico ([[dic-dic]]s).
Liña 58 ⟶ 63:
== Clasificación ==
A familia foi definida en [[1821]] polo [[zoólogo]] [[Gran Bretaña|británico]] [[John Edward Gray]] (1800-1875), na súa obra ''"On the natural arrangement of Vertebrose Animals"''.<ref> Publicada en ''London Medical Repository'' '''15''': 296–310.</ref>
Tradicinalmente considérase que a familia comprende as [[subfamilia]]s seguintes:▼
=== Taxonomía ===
▲Tradicinalmente
'''Familia''' '''''Bovidae'''''
* Subfamília ''[[Aepycerotinae]]'' (epicerotinos: [[impala]])
* Subfamília ''[[Alcelaphinae]]'' (alcelafinos: [[damalisco]]s, [[Alcelaphus|alcelafo]]s e [[ñu]]s)
* Subfamília ''[[Antilopinae]]'' (antilopinos: [[gacela]]s,
* Subfamilia ''[[Bovinae]]'' (bovinos: [[vaca|bois]], [[bisonte]]s, [[búfalo]]s, etc.)
* Subfamília ''[[Caprinae]]'' (caprinos: [[cabra]]s, [[ovella]]s e [[Rupicapra|rebezos]])
Liña 74 ⟶ 80:
* Subfamília ''[[Peleinae]]'' (peleinos: [[antílope cabrío]])
'''Familia ''Bovidae'''''▼
* Subfamilia ''[[Aepycerotinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Alcelaphinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Antilopinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Bovinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Caprinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Cephalophinae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Hippotraginae]]'' ▼
* Subfamilia ''[[Reduncinae]]''▼
=== O último bóvido ===
▲'''Familia Bovidae'''
A última especie de bóvido descubriuse en data tan recente como [[1992]], na Reserva Natural de Vu Quang,<ref>Desde 2002, ''Parque Nacional de Vu Quang''.</ref> nas selvas do norte de [[Vietnam]], preto da fronteira con [[Laos]].<br> Este raro animal, coñecido polos ligareños como ''sao la'' (e na bibliografía internacional como [[saola]]), foi clasificado como ''[[ Pseudoryx nghetinhensis]]'', e adscrito á liñaxe dos xéneros ''[[Bos]]'' e ''[[Bison]]''.<br> Ante o perigo de que desaparecera esta especie, (e outra, descuberta na masma selva, e no mesmo ano, pero pertencente á familis dos [[cérvidos]] e clasificada como ''[[Megamuntiacus vuquangenisis]]''), as autoridades do país ampliaron considerabelmente a reserva, limitado ademais a explotación forestal.<br> Na reunión do [[CITES]] de novembro de 1994, en [[Fort Lauderdale]], [[Florida]], [[EE.UU.]] acordouse incluír ambas as especies no "anexo I" deste convenio internacional, o que implica a prohibición total do seu comercio.<ref>Daviña Facal, Luís (1999): "Dous novos grandes mamíferos" en ''Lingua e Ciencia''. Vigo: Xerais. ISBN 84-8302-355-5, p. 152.</ref>
▲* Subfamilia ''Aepycerotinae''
▲* Subfamilia ''Alcelaphinae''
▲* Subfamilia ''Antilopinae''
▲* Subfamilia ''Bovinae''
▲* Subfamilia ''Caprinae''
▲* Subfamilia ''Cephalophinae''
▲* Subfamilia ''Hippotraginae''
▲* Subfamilia ''Reduncinae''
== Evolución e filoxenia ==
A familia dos bóvidos coñécese a grazas a [[fósil]]es do [[mioceno]] temperán, hai ao redor de 20 millóns de anos (MA). Os primeiros bóvidos indiscutíbeis foron os ''[[Eotragus]]'', que viviron hai 18 MA en [[Europa]], [[África]] e [[Paquistán]]. Eran animais pequenos, algo parecidos ás [[gacela]]s, e vivían probabemelnte en ambientes forestais.
Os bóvidos diversificáronse rapidamente no [[mioceno]] tardío, nun periodo no que a [[Terra]] sufriu un quecemento que levou a unha gran mestura das faunas de [[África]], [[Eurasia]] e [[Norteamérica]].<ref> Conrad A. Matthee & Scott K. Davis (2001): [http://mbe.oxfordjournals.org/cgi/content/full/18/7/1220 "Molecular Insights into the Evolution of the Family Bovidae: A Nuclear DNA Perspective"].</ref> <ref>Anne Ropiquet &· Alexandre Hassanin (2004): "Molecular phylogeny of caprines (Bovidae, Antilopinae): the question of their origin and diversification during the Miocene". [http://www3.interscience.wiley.com/journal/120712655/abstract Resume].</ref> Esta radiación miocena tardía, que ampoliou noitrablemente o número de especis, debeuse en parte a que moitos bóvidos se adaptaron a hábitats máis abiertos, como as [[pradería]]s (no mioceno había ao redor de 78 xéneros, en comparación cos 50 actuais).<ref name=MamEv>{{cite book |author= Savage, R.J.G., & Long, M.R.|year=1986 |title= Mammal Evolution: an illustrated guide|publisher= Facts on File|location=New York|pages= 232–235|isbn= 0-8160-1194-X}}</ref> O seu desenvolvemento tivo lugar no vello mundo, onde aínda son numerosos, especialmente en [[África]].<ref name=K/>
Nos primeiros tempos da súa historia evolutiva, os bóvidos dividíronse en dous [[clado]]s principais, ''[[Boodontia]]'' (de dentes de boi) e ''[[Aegodontia]]'' (de detes de cabra). Esta temperá divisón entre ''Boodontia'' (de orixe euroasiática) e ''Aegodontia'' (de orixe africana) atribíesa á división entre estas masas de terra continental. Cando estes continentes se uniron posteriormente, a barreira que os illaba desparaeceu, e ambos os grupos se expandiron os usn cara aos terriotorios dos outros..<ref name=Hassanin>{{cite journal | author = Hassanin, Douzery | year = 1999 | title = The tribal radiation of the family Bovidae (Artiodactyla) and the evolution of the mitochondrial cytochrome ''b'' gene | journal = Molecular Phylogenetics and Evolution | volume = 26 | issue = 2 | pages = 227–243 | url = http://www.isem.cnrs.fr/IMG/pdf/Hassanin_1999-MPE.pdf | pmid=10603253 | doi=10.1006/mpev.1999.0619 | last2 = Douzery | first2 = E.J.}}</ref>
▲
Un posíbel [[clado]]grama represéntase a continuación:{{cómpre referencia}}
Liña 95 ⟶ 111:
| 1={{Clade
| 1={{Clade
| 1=Dic-dics, antílopes ananos, oribís, etc. (''[[Neotraginae]]'')<ref>Moitos autores consideran aos ''Neotragine'' como unha tribo, ''Neotragini'', da subfamilia dos ''Antilopinae''.</ref>
| 2=Antílopes ''verdadeiros'' (''[[Antilopinae]]'')}}
| 2={{Clade
| 1={{Clade
Liña 137 ⟶ 153:
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
{{wikispecies|
=== Bibliografía ===
Liña 145 ⟶ 161:
=== Outros artigos ===
* [[
* [[Ruminantes]]
=== Ligazóns externas ===▼
▲=== Ligazóns externas ===
* [http://www.
* [http://
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?lin=s&p=has_linkout&id=9895 ''Bovidae''] no NCBI.
* [http://www.ultimateungulate.com/Cetartiodactyla/Bovidae.html Familia ''Bovidae''] en Ultimateungulate.com {{en}}
[[Categoría:Bóvidos| ]]
| |||