Touro: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
edición |
poboación 2013 e estruturo conforme ao Wikipedia:Modelo de concellos |
||
Liña 16:
altitudemax=412m (Monte de Arinteiro-Loxo)|
altitudemin=135m (Zanca Vella-Bendaña) |
ano poboación =
poboación= 3.
galego ano= 2001|
totalgalego= 99,22|
Liña 56:
}}
'''Touro''' é un concello da [[provincia da Coruña]], pertencente á [[comarca de Arzúa]].
Segundo o [[IGE]] en [[2013]] tiña 3.919 habitantes.
O seu [[xentilicio]] é [[wikt:tourense|tourense]].
==Xeografía==
Ten unha superficie de 114,9 [[km²]] (214.995 ferrados). A capital municipal está en [[Fonte Díaz, Touro, Touro|Fonte Díaz]], parroquia de [[Touro, Touro|Touro]], aínda que no século pasado estivo en [[Soutullo, Fao, Touro|Soutullo]], na parroquia de [[Fao, Touro|Fao]].
===Orografía===
O Concello de Touro presenta un perfil semellante ó resto das terras do Ulla; un relevo suave que se acentúa cara ó sur ata chegar ó val do Ulla.
As maiores altitudes corresponden cos montes de Pena Cabreira, Xunqueira e o Coto de San Sebastián (parroquia de Loxo), rondando todos eles os 400 metros.
===Hidrografía===
En canto á rede hidrográfica, á parte do mentado Ulla, atopamos os ríos Brandelos e Lañas, cos seus respectivos afluentes: Quintáns, Prevediños, Pucheiras, Rozas, Abelenda e Beseño.
===Demografía===
{| {{Táboabonita}}
|-----
| '''Censo Total (Habitantes)'''
| 3.
|-----
| '''
|
|-----
| '''Entre
| 2.
|-----
| '''
| 1.217 (
|}
{{Hab info|6.678|6.617|7.636|5.892|4.634|4.
==Historia==
Hai restos antigos de presenza humana, aínda que moitos están sen catalogar. Na parroquia de [[Foxás, Touro|Foxás]] hai varios topónimos que denotan a existencia de [[castro (poboado)|poboados castrexos]]. Da época da [[romanización de Galicia]] quedou un [[camiño real]] con dirección a [[Lugo]].
Na toponimia atopamos por exemplo coa aldea de Castelo, en [[Andeade, Touro|Touro]], o nome etimoloxicamente podería deberse a que alí se erguera algo semellante a un [[Castelo (fortificación)|castelo]], e na zona dos Torreis, en [[Loxo, Touro|Loxo]] poderían imaxinarse unhas [[fortificación]]s. En [[Foxás, Touro|Foxás]] hai varios lugares co nome de Castro.
Liña 97 ⟶ 102:
No século XX o concello mantiña unha economía de autoconsumo, ligada ao sector primario, e un atraso tecnolóxico. Isto motivou unha grande [[emigración]].
==
===Patrimonio===
====Patrimonio arquitectónico====
No inventario Histórico-Artístico do concello figura a igrexa parroquial de [[Quión, Touro|Quión]], ao igual que a [[Igrexa (arquitectura)|igrexa]] de [[Loxo, Touro|Loxo]], que pertencía antes aos [[orde dominica|dominicos]] de Santiago. Outras igrexas destacadas son a de [[Fao, Touro|Fao]], co seu [[campanario]] inclinado; e a de [[Foxás, Touro|Foxás]], que tiña unha campá facendo soar as horas.
O concello está cheo de [[muíño]]s. Moitos deles abandonados, e outros foron restaurados, como o muíño de Rozas, en [[Quión, Touro|Quión]].
Na parroquia de [[Vilar, Touro|Vilar]] atópase un pequeno [[cruceiro]] que pode ser bastante antigo polas figuras que aparecen na súa base.
No monte de Caroceiros, en [[Novefontes, Touro|Novefontes]] existen restos dun antigo templo ou monumento,ao que segundo a tradición popular asistía a veciñanza da outra bando do [[río Ulla]] para facer [[enterramento]]s.
En escrituras do [[século XII]] fálase dun [[mosteiro]] chamado ''Argentario'' que parece ser que estaba na que é hoxe a aldea de Arenteiro, [[Loxo, Touro|Loxo]].
=====Pazos=====
O máis coñecido é o [[pazo de Andeade]], fundado a comezos do [[século XVIII]] por [[Pedro Antonio Verea Pacheco]], casado con [[María Antonia Varela Lodeiro Figueroa]]. Foron varias as familias de renome que tiveron relación con este pazo, tal e como se pode apreciar nas armas que forman parte do seu escudo: Pacheco, Verea, Aguiar, Figueroa e Montenegro. Tamén é coñecido como a Casa Grande de Andeade, e ten unha capela.
Liña 125 ⟶ 126:
En Lobaqueiras, na parroquia de [[Bendaña, Touro|Bendaña]], xa no límite do concello de Touro co de [[Boqueixón]], hai outra casa grande. Ten a entrada principal por un camiño estreito, bordeado de [[eucalipto]]s centenarios a ámbolos lados. Antes de entrar polo portal, á esquerda está a casa dos [[caseiro]]s e a dereita está a [[capela]], que o único que conserva é a pía de pedra onde se botaba a [[auga bendita]]. Tras da capela é o cruceiro de pedra aínda ben conservado. Enmarcando o portal hai longas pedras cunha cruz na pedra superior. Na fachada da casona é o escudo coas armas dos antigos donos, entre eles están os López del Nodal que eran mariñeiros almirantes procedentes de [[Caldas de Reis]] de onde tamén procede o escudo. Na actualidade pertence ós herdeiros de Juan Fenollera Velón. Na parte de abaixo da casa hai unha longa mesa de pedra con asentos tamén de pedra ó seu redor. Un dos elementos que existen en case tódolos pazos é o [[Pombal (edificio)|pombal]], cousa que non se ve en Lobagueiras. Conta cun [[hórreo]] de pequenas dimensións o que indica que, ou ben puido existir outro hórreo maior, ou que o cultivo principal das terras que rodean o pazo, que son uns oitenta ferrados da zona e chegan ata o mesmo río Ulla, non fora o millo. Segundo a tradición oral, antigamente as terras cultivadas de Bendaña pertencían a un só propietario. Hai que recordar que dúas das antigas xurisdicións da [[provincia de Santiago]] levaban o nome de Bendaña e Bendaña do Marqués.
====Patrimonio cultural====
Touro está atravesado polo [[Camiño de Santiago]]. Son algúns os peregrinos que collen a estrada comarcal AC240, que atravesa as parroquias de Beseño, Quión, Touro, Loxo, Bama, Prevediños e Vilar.
===Etnografía===
En [[Baiobre, Beseño, Touro|Baiobre]], un dos lugares máis elevados do concello, na parroquia de [[Beseño, Touro|Beseño]], celébrase unha romaría nunha [[carballeira]] xunto á capela de Santa Sabela. Segundo a tradición, as mulleres preñadas deben coller unha tella da capela que se garda baixo os carballos.
En Brandelos, [[Prevediños, Touro|Prevediños]] hai unha fonte con augas medicinais, onde xente ía tomar baños. Alí fíxose unha capela, arruinada e agora restaurada por un particular, e tamén alí se facía unha festa nunha [[carballeira]], onde tamén había feiras. Agora a romaría faise nunha capela, que en tempos pasados puido pertencer ao [[Conde de Altamira]], en Noaio, na mesma parroquia.
==== Festas e celebracións ====
* Hai unha feira cada día 5 de todos os meses en [[Fonte Díaz]], con especial mención a de agosto, dedicada aos emigrantes.<ref>[http://cadernos.blogaliza.org/2011/08/04/feira-dos-emigrantes-en-touro/ Feira dos Emigrantes en Touro]</ref>
* Festa da Terceira Idade
* Día do Neno
* Tamén se celebra o [[Entroido]], de especial mención o de [[Fao, Touro|Fao]], como [[magosto]]s e [[sardiñada]]s nas súas datas.
:'''Festas parroquiais:
* O San Xoán do 24 ao 26 de xuño en [[Touro, Touro|Touro]]
* Festas de Santa Eulalia e San Marcos en [[Bama, Touro|Bama]] o [[24 de abril]]
* San Breixo en [[Foxás]] o [[1 de outubro]]
* Santa Mariña en [[Circes]] o [[18 de xullo]]
* Festa do Coto de San Sebastián en [[Loxo, Touro|Loxo]]
* San Ramón en Santiso de Cornado o último venres e sábado de agosto.
==Economía==
[[Ficheiro:Fonte_Diaz.jpg|miniatura|A capital do concello [[Fonte Díaz]] (vista parcial)]]
{{FormatoWiki}}
===Sector primario===
Tradicionalmente o sector agrícola e gandeiro foi o sustento principal da economía tourense, ao igual que nos veciños terreos, mais na actualidade son poucos os mozos que se incorporan directamente nestes labores; existen parroquias de escasa densidade de explotacións gandeiras. Caben destacar a persistencia das [[horta]]s, como provedoras de alimentos dos fogares galegos, sendo poucas empregadas para xerar riqueza directamente; ou a [[matanza do porco]], tan peculiar na [[cultura galega]]; ou por conseguinte tamén crianza de galiñas, ovellas, coellos.
Outro sector importante foi o da minaría, as explotacións mineiras de [[Río Tinto, Touro|Río Tinto]], xa fechadas, ofreceron emprego a moita xente deste concello e doutros.
Hai algo de pesca no [[río Ulla]] o nos seus diversos afluentes que regan distintas parroquias. Tamén existe algo de caza.
===Sector secundario===
Unha actividade notable actualmente é a elaboración dos [[queixo Arzúa-Ulloa|queixos de Arzúa]], nas queixarías de Murgás, en Turces, e en Bama. Ademais, a [[queixaría de Murgás]] ten incorporada unha queixaría-escola.
===Sector terciario===
No núcleo urbano de Fonte Díaz é onde se desenvolve a maior actividade, xa que é aquí onde se concentran a maior parte dos servizos tanto públicos como privados.
====Turismo====
Touro conta con dúas rutas homologadas de sendeirismo, a PR-G 93 ou [[ruta da Ribeira do Ulla]], e a PR-G 121 ou ruta dos Tres Ríos. A PR-G 93 é unha ruta sendeirista lineal de 12,8 km con principio/fin en Ponte Basebe e fin/inicio xunto á estrada de San Pedro de Ribeira. O percorrido é case unha senda botánica, con mostras de distinta vexetación, destacando os castiñeiros e sobreiras. É de mención a fervenza do Inferniño e a vaira do Pozo do Pego. A ruta dos Tres Ríos é unha prolongación desta primeira, que vai desde a Ponte Basebe até a Santaia, pasando polo que son os ríos Ulla, Beseño e Lañas.<ref>[http://tourotur.avatools.com/media/documentos/MAPA%20RUTAS%20TOURO.pdf Mapa das Rutas de Sendeirismo de Touro]</ref>
===Situación medio ambiental===
A realización de certas actividades sobre o medio do concello poden provocar desequilibrios ecolóxicos que teñen efectos negativos denominados como [[problema medio ambiental|problemas medio ambientais]]. Estas actividades tamén poden afectar a comunidades animais e vexetais podendo chegar incluso ao [[ser humano]].
Liña 154 ⟶ 177:
* Problemas derivados da deforestación. A porcentaxe de incendios da zona pódese considerar como relativamente baixa, mais estes son un problema nacional como no resto da Galiza. Outra preocupación a este respecto é a contaminación de especies arbóreas como o [[eucalipto]], que diminúe a calidade do solo e a súa posterior repoboación. Porén, problemas de deforestacións hainos [[Amazonía]], non en Touro, concello que posúe tamén áreas arbóreas de calidade.
===Infraestruturas===
====Infraestruturas educativas====
O centro principal de educación é o ([[Centro Público Integrado|CPI]]) de [[CPI de Fonte Díaz|Fonte Díaz]], situado próximo da casa do concello; impártese nel o 2º ciclo de Educación Infantil (3 – 6 anos), Primaria e Secundaria Obrigatoria (6 - 16 anos). Antes había escolas unitarias en case todas as parroquias, mais na actualidade só continúan activas as escolas de [[EEI das Goritas]] ([[Loxo, Touro|Loxo]]), que ten o 2º ciclo de Educación Infantil e o [[CEIP de Turces]] no que se dá o 2º ciclo de Infantil e o 1º ciclo de Primaria (de 3 a 8 anos).
==Galería de imaxes==
Liña 179 ⟶ 187:
Ficheiro:Bama-Hórreo-Liñeira.JPG|Hórreo na parroquia de [[Bama, Touro|Bama]].
</gallery>
==Notas==
Liña 191 ⟶ 193:
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
===Outros artigos===
*[[Lugares de Touro]]
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.concellodetouro.com Páxina do concello].
Liña 196 ⟶ 200:
* [http://www.segatur.com/prg121.html Ruta sendeirista homologada: PR-G 121 Ruta dos Tres Ríos - SEGATUR]
{{Touro}}
{{ConcellosArzúa}}
{{A Coruña}}
[[Categoría:Concellos da provincia da Coruña]]
| |||