Maruxa (Vives)

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Maruxa.

Maruxa é unha obra lírica do compositor catalán Amadeu Vives sobre un libreto en castelán de Luis Pascual Frutos. A obra foi concibida orixinalmente como zarzuela, sendo estreada no Teatro de la Zarzuela de Madrid o 28 de maio de 1914; posteriormente o compositor fixo unha revisión da obra, estreándose o 1 de maio de 1915 como ópera en 2 actos no Teatro Real da capital española.

Maruxa
Forma	Zarzuela (1914) Ópera (1915)
Actos e escenas	2 actos
Idioma orixinal do libreto	Castelán
Libretista	Luis Pascual Frutos
Estrea	28 de maio de 1914 (zarzuela) 1 de maio de 1915 (ópera)
Teatro da estrea	Teatro de la Zarzuela (zarzuela) Teatro Real (ópera)
Lugar da estrea	Madrid, España
Música
Compositor	Amadeu Vives

Historia

Inicialmente concibida como zarzuela, foi estreada no Teatro de la Zarzuela de Madrid o 28 de maio de 1914. A súa estrea como ópera tivo lugar no Teatro Real de Madrid o 1 de maio de 1915, mais non conseguiu a popularidade e os aplausos que tivo na súa forma orixinal. Maruxa dou pulo á ópera española e percorreu todos os escenarios da península, entre eles o Teatro Novedades de Barcelona o 21 de setembro dese mesmo ano, no Tívoli e, en novembro, no Gran Teatre del Liceu.

Segundo Emilio Carrere contou coa colaboración do músico galego José Losada, que segundo as súas palabras, "colaborou con Vives en Maruxa, e non tivo xamais nin Gloria nin cartos". O triunfo de Maruxa foi clamoroso, dise que Vives, o día da estrea, saíu a ombreiros dun sector do público que asistiu á función. Battistini e Montessanti a levaron a Italia e ao Park Teather de Nova York. Grazas a Maruxa, Vives recibiu aplausos, homenaxes, festas e eloxios.

En 1923 realizouse un filme mudo co mesmo título protagonizada por Florián Rey.

Se ben Maruxa é unha das máis coñecidas do repertorio zarzuelístico, esta ópera rara vez se representa na actualidade, aparecendo nas estatísticas de Operabase con tan só unha representación entre 2005 e 2010.

Argumento

Acto I

Un prado na chaira galega.

A xove pastora Maruxa está coidando á súa ovella Linda, mentres canta o seu amor polo guapo pastor Pablo (Romanza: "Mírate en el espejo"). Cando chega Pablo, os dous cantan e bailan namorados (Dúo: "Con la aurora salió la zagaliña"). Aparece Rufo, vello capataz, e lles rifa por bicarse cando deberan estar a traballar. Os dous pastores mófanse amablemente del e cruzan o prado xuntos. Rufo está de mal humor, queixándose das obrigas que lle impoñen sen que ninguén llo agradeza (Coplas: "Golondrón").

Aburrida da vida na cidade, a xove ama, Rosa, chega co seu primo Antonio. Discuten porque el considera que ela non lle fai caso; ao ver a Rufo, Antonio marcha. Antonio quere cortexar a Maruxa para darlle celos a Rosa, e esta quere que Rufo lle traia a Pablo porque é este quen lle gusta (Dúo: "Rufo, amigo"). Antes de que o capataz termine de discutir con ela, chega o propio Pablo co seu rabaño. Rosa non tarda en indagar sobre a súa vida amorosa, ofrecéndose habilmente a facerse pasar por Maruxa de xeito que el poida demostrar o seu ardor. O pastor, confundido, ao final permite que ela o bique apaixonadamente (Dúo: "Por nombre me pondré Maruxa"). Rufo os interrompe e Pablo marcha rapidamente. Rosa ordena a Rufo que vaia a buscar a Maruxa. Entra Maruxa, moi preocupada porque se lle perdeu a súa ovella Linda. Antonio e Rosa a consolan (Cuarteto: "Ay, por dios señorita"). Ao final, Rosa contrata a Maruxa como doncela, e os tres se van en dirección á mansión de Rosa. Ao pouco aparece Pablo, que rescatou a Linda dun barranco. Rufo ten que dicirlle que Maruxa marchou con Rosa, o que fai que Pablo se quede triste e cheo de dúbidas.

Acto II

Escena 1

No exterior da mansión de Rosa, por riba da chaira.

Logo dun preludio orquestral, Rufo está regando as plantas e as flores. Comproba que está a soas e tenta descifrar unha carta que lle deu Pablo para Maruxa. Entra a propia Maruxa con Antonio e Rosa, quen non perde tempo e lle quita a carta de Pablo ao capataz. A pastora non sabe ler. Antonio lelle a carta en alto, engadindo o seu propio brillo sofisticado ás simples pero sinceras palabras de Pablo. Pablo bótaa de menos e quere encontrarse con ela pola tarde, e Maruxa pídelle a Rosa que conteste no seu nome, sinalando a hora; así o fai a ama, mais cambiando a hora para que sexa ela e non Maruxa, a que se encontre con Pablo (Cuarteto da carta: "Cuarteto de la carta"). Rosa é tan apaixonada na súa resposta que acaba poñendo en evidencia a paixón que ela sente por Pablo. Quere romper a carta, mais non o consegue. Antes de que Rufo consiga entregar a resposta a Pablo, intervén Antonio para cambiar de novo a hora de xeito que sexa el, e non Pablo, quen se reúna con Maruxa. Entran un grupo de pastores e pastoras, celebrando o regreso da señora da casa cunha canción e un baile (Coro e danza de pastores: "Aunqu'a tua porta me poñan"). Cando marchan, estala unha tormenta (Intermedio).

Escena 2

Nun momento posterior desa mesma tarde.

Pasou a treboada. Rufo, exasperado polo comportamento dos señores, volve con Pablo, levándoo a un lugar onde pode en segredo esperar a Maruxa. Cando Rufo marcha en busca de Maruxa, Pablo canta o seu amor pola pastora nunha Romanza Nocturna: "Aquí n'este sitio". Grazas a Rufo, Maruxa e Pablo teñen a súa cita e cantan a súa ledicia por estaren reunidos (Terceto: "Allí tienes a tu Pablo"). Cando os pastores marchan, aparecen entre as sombras Antonio e Rosa, disfrazados de pastores. Abrázanse na escuridade, cada un deles pensando que están con Maruxa e Pablo, respectivamente. Non se dan conta do acontecido ata que oen as voces de Maruxa e Pablo ao lonxe, baixando polo outeiro á luz da Lúa. Os enganosos primos danse conta de que perderon a súa presa. Antonio está avergonzado, mais Rosa reacciona con bágoas de rabia.