Xohana Torres
Xohana Torres Fernández, nada en Santiago de Compostela o 22 de novembro de 1929[1] e finada en Vigo o 12 de setembro de 2017[2] foi unha escritora galega.[3]
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | (es) Xohana Torres Fernández  22 de novembro de 1931 Santiago de Compostela, España |
| Morte | 12 de setembro de 2017 (85 anos) Vigo, España |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | España |
| Educación | Universidade de Santiago de Compostela |
| Actividade | |
| Ocupación | poeta , narrador , dramaturga , escritora , escritora de literatura infantil |
| Membro de | |
| Xénero artístico | Poesía, teatro, novela e literatura infantil e xuvenil |
| Lingua | Lingua galega |
| Obra | |
Obras destacables
| |
Premios
| |
 | |
Traxectoria editar
Viviu a súa infancia e mocidade en Ferrol, cidade á que se mantivo afectivamente vinculada e na que foi alumna de Ricardo Carballo Calero.[4] Foi tamén nesta cidade onde entrou en contacto co mundo do teatro e da radio. En Radio Ferrol dirixiu en 1956 o seu primeiro programa destinado a mulleres, Teresa. Dende os primeiros textos editados foi unha escritora monolingüe en galego.[5]
Estudou Filosofía e Letras na Universidade de Santiago de Compostela, onde se relacionou con María Auz, Ánxel Leira e Xosé Luís Franco Grande. Nesta época recibe o Primeiro Premio de poesía da Asociación de Prensa de Vigo.
Filla e esposa de mariño, viaxou por mar por gran parte do mundo e durante moitos anos residiu en Vigo, onde chegou a dirixir o primeiro espazo cultural de radio integramente en galego, "Raíz e Tempo", en La Voz de Vigo, e onde se desenvolve a acción da súa única novela Adiós, María (1970).[6]
Poetisa, narradora e dramaturga, Xohana Torres é unha referencia obrigada na historia da literatura galega da segunda metade do século XX. Forma parte daquelas xeracións de escritores que, comprometidos coa lingua nos difíciles anos da ditadura franquista, contribuíron á normalización da literatura galega tocando todos os xéneros.[7]
A proposta de Xosé Luís Méndez Ferrín e Salvador García-Bodaño ingresou na Real Academia Galega o 27 de outubro do 2001.[5]
En 2018 A Real Academia Galega dedicoulle o Día Mundial da Poesía [8] e publicou Natureza de illa na súa homenaxe.[9]
Obra editar
O seu labor como escritora comeza en revistas como Aturuxo, Vida Gallega, Vieiros (1962) e Grial (1963).
Como poetisa está integrada na Xeración das Festas Minervais; como escritora dramática no "Grupo de Enlace"; como narradora, os críticos discuten se a súa novela Adiós, María forma parte ou non da Nova Narrativa, concluíndose que con esta obra se adscribe a este movemento renovador. No ano da súa publicación gaña o Premio Galicia do Centro Galego de Bos Aires e, co seu ensaio sobre San Andrés de Lonxe, o Premio de Etnografía da Deputación da Coruña.[5]
En 1972 outórgaselle o Premio Pedrón de Ouro polo labor cultural en beneficio de Galicia. En 1981 recibe o Premio da Crítica española e a Xunta de Galicia entrégalle en 1992 o Premio á creación feminina. En 2018 a compañía Vitrasa repartiu 2000 exemplares de Adiós María nos seus autobuses de Vigo.[10]
Canto ó teatro relaciónase co grupo Teatro Estudio, para o que facían decorados os pintores Barros Pardo e Segura Torrella, escribindo dúas obras, unha das cales, Un hotel de primeira sobre o río, consegue o Premio Castelao de Teatro galego en 1966.[11]
Deixando a un lado as etiquetaxes da crítica, a obra de Xohana Torres é dunha calidade indiscutible, calidade recoñecida co Premio da Crítica en 1980, polo poemario Estacións ao mar.
Listaxe de publicacións editar
Poesía editar
- Do sulco (1957). Galaxia.
- Estacións ao mar (1980). Galaxia, colección Dombate.[12] ISBN 84-7154-363-X.
- Tempo de Ría (1992). Espiral Maior. 48 páxs. ISBN 9788488137067.
- Ferrol, corazón de navío (2001). A Nosa Terra. 92 páxs. ISBN 978-84-95350-20-6.
- Poesía reunida (1957-2001) (2004). Ed. Danú. Caixanova / PEN Clube escritores Galicia. 330 páxs. ISBN 978-8493340414. Ed. de Luciano Fernández.
- Elexías a Lola (2016). Engaiolarte[13]. 72 páxs. ISBN 978-84-944792-9-8.
- Poemas últimos de Xohana Torres (2021). Engaiolarte.[14]
Teatro editar
- Á outra banda do Iberr (1965) Galaxia. En Engaiolarte, 124 páxs. ISBN 978-84-121561-8-8.
- Un hotel de primeira sobre o río (1968). Galaxia. En Engaiolarte, 140 páxs. ISBN 978-84-121561-6-4.
Novela editar
- Adiós, María (1971). Ediciones Galicia do Centro Gallego de Buenos Aires.[15][16] En Galaxia (2018), 232 páxs. ISBN 978-84-9151-202-8.
Literatura infantil editar
- Polo mar van as sardiñas (Galaxia, 1967; con ilustracións de Ismael Balanyà). Ed. de 2004, 32 páxs. ISBN 978-84-8288-677-0.
- Pericles e a balea (Barcelona: La Galera, 1984). Foi traducida ao castelán,[17] ao catalán[18] e ao éuscaro.[19] En Galaxia (2018), 32 páxs. ISBN 978-84-9151-184-7. Ilustracións de Sheila Santana.
Ensaio editar
- Teixido. San Andrés de Lonxe. Mitos e ritos (2018). Engaiolarte Edicións e Deputación da Coruña.[20] 132 páxs. ISBN 978-84-946500-2-4. Fotografías de Xulio Gil.
- Eu tamén navegar (2001). Real Academia Galega.[21] ISBN 84-87987-28-1. Discurso de ingreso na RAG e contestación de Salvador García Bodaño.
En publicacións colectivas editar
- Polos camiños da literatura: escritores galegos do PEN (1993). Xunta de Galicia/PEN Clube.
- Daquelas que cantan. Rosalía na palabra de once escritoras galegas (1997). Fundación Rosalía de Castro.
- Antoloxía consultada da poesía galega 1976-2000 (2003). Tris Tram. Por Arturo Casas.
- Carlos Casares. A semente aquecida da palabra (2003). Consello da Cultura Galega.
- Poemas pola memoria (1936-2006 (2006). Xunta de Galicia.
- Poetas e Narradores nas súas voces. II (2006). Consello da Cultura Galega.
- Poemas para Carmen Blanco (2010). Libros da Cebra.
- To The Winds Our Sails (2010). Salmon Poetry. Tradución do galego ao inglés.
- Tamén navegar (2011). Toxosoutos.
Traducións editar
- O abeto valente de Jordi Cots (1966).
- O globo de papel de Elisa Vives de Fábregas (1966).
- Unha nova terra de Francisco Candel (1967).
- O demo Rapatú, adaptación de Miquel Desclot (1979). Galaxia.
- Así foi de Rudyard Kipling, con María Dolores Martínez Torres (1992). Galaxia.
Premios editar
- Finalista do I Premio Castelao de Teatro Galego no 1965, por Á outra banda do Íberr.
- Premio Castelao de Teatro galego no 1966, por Un hotel de primeira sobre o río.
- Gañadora do Premio Galicia do Centro Galego de Bos Aires no 1971, por Adiós, María.
- Gañadora do Premio de Etnografía Federico Maciñeira da Deputación da Coruña, polo seu ensaio sobre San Andrés de Lonxe.
- Premio Pedrón de Ouro no 1972, polo labor cultural en beneficio de Galicia.
- Premio da Crítica no 1981, por Estacións ao mar.
- Premio á creación feminina da Xunta de Galicia no 1992.
- Medalla Castelao no 1996
- Premio Cultura Galega das Letras no 2017.
Influencias estilísticas editar
Entre os escritores citados como influencias na obra de Xohana Torres ou referidos por ela están Aquilino Iglesia Alvariño, Álvaro Cunqueiro, Celso Emilio Ferreiro e William Butler Yeats.
Notas editar
- ↑ Casalderrey, F. e Aleixandre, M. (2017): "A verdadeira data de nacemento de María Victoria Moreno", en Grial nº 215, páx. 12-13.
- ↑ "A Real Academia lamenta o pasamento da académica Xohana Torres", nota na web da Real Academia Galega, 12 de setembro de 2017,
- ↑ "Ficha autor". bvg.udc.es.
- ↑ Burgoa, Juan J. "Xohana Torres Fernández". Diario de Ferrol (en castelán). Consultado o 2021-11-23.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 "Membro". Real Academia Galega. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ "Xohana Torres". Editorial Galaxia. Arquivado dende o orixinal o 28 de novembro de 2021. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ Villanueva, Malores (2020-07-24). "Xohana Torres, a primeira de moitas". La Voz de Galicia. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ "A Academia dedicaralle o Día Mundial da Poesía a Xohana Torres". Real Academia Galega. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ "Xohana Torres. Natureza de illa: homenaxe da Real Academia Galega a Xohana Torres". publicacions.academia.gal. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ "Xohana Torres enche de literatura os autobuses urbanos de Vigo". Editorial Galaxia. 2018-11-28. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ Barreiro, Asoc Herminio (2017-09-13). "No pasamento de Xohana Torres". As Cuncas Culturais. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ "Estacións ao mar por Xohana Torres. Carmen Blanco" (PDF). poesiagalega.org. Consultado o 23 de novembro de 2021.
- ↑ "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 13 de setembro de 2017. Consultado o 13 de setembro de 2017.
- ↑ Diario, Nós. "Poemas últimos de Xohana Torres". Nós Diario. Consultado o 2021-11-23.
- ↑ Vilavedra, Dolores, ed. (2000). Diccionario da Literatura Galega. Obras III. Galaxia. ISBN 84-8288-365-8.
- ↑ "centre.doc" (PDF). culturagalega.gal. Consultado o 23 de novembro de 2021.
- ↑ "Pericles y la ballena". bibliotraducion.uvigo.es. Arquivado dende o orixinal o 05 de xuño de 2020. Consultado o 2019-11-27.
- ↑ "Pericles i la balena". bibliotraducion.uvigo.es. Arquivado dende o orixinal o 05 de xuño de 2020. Consultado o 2019-11-27.
- ↑ "Perikles eta balea". bibliotraducion.uvigo.es. Arquivado dende o orixinal o 05 de xuño de 2020. Consultado o 2019-11-27.
- ↑ A Deputación da Coruña publica 46 anos depois un ensaio de Xohana Torres sobre Santo Andrés de Teixido, Praza Pública
- ↑ Torres, X. (2001). "Eu tamén navegar". Real Academia Galega).
Véxase tamén editar
Bibliografía editar
- Blanco García, Carmen (1988). "Literatura infantil e xuvenil" (PDF). Festa da Palabra Silenciada (FIGA) (5): 5–24. ISSN 1139-4854.
- Garrido González, Ana (2021). Xohana Torres: da viúva de vivo á muller navegante. USC. p. 200. ISBN 978-84-18445-28-6.
- Méndez Ferrín, Xosé Luis (1984). De Pondal a Novoneyra. Edicións Xerais de Galicia. pp. 282–285. ISBN 84-7507-139-2.
Outros artigos editar
- Premio Xohana Torres, do Concello de Santiago e a USC.
Ligazóns externas editar
- Cronoloxía literaria de Xohana Torres
- Escritoras.com (en castelán).
- Biografía e discurso de ingreso na RAG Arquivado 02 de marzo de 2013 en Wayback Machine..
- Romaní, Ana (19/10/2018). "Xohana Torres, a poeta de San Andrés de Teixido". A Nosa Terra.