Wilma Mankiller
Wilma Pearl Mankiller (en cherokee: ᎠᏥᎳᏍᎩ ᎠᏍᎦᏯᏗᎯ, transliterado: Atsilasgi Asgayadihi), nada en Tahlequah, Oklahoma, o 18 de novembro de 1945 e finada no condado de Adair, Oklahoma o 6 de abril de 2010, foi unha activista cherokee estadounidense, traballadora social e desenvolvedora da comunidade, a primeira muller que exerceu como xefa tribal cherokee.
 (2001)  | |
| Biografía | |
|---|---|
| Nacemento | 18 de novembro de 1945 Tahlequah, Estados Unidos de América |
| Morte | 6 de abril de 2010 (64 anos) Condado de Adair, Estados Unidos de América (pt)  |
| Causa da morte | Morte natural (Cancro de páncreas ) |
| Lugar de sepultura | Stilwell (pt) |
| Xefe Principal da Nación Cherokee | |
| 1985 – 1995 ← Ross Swimmer (pt) – Joe Byrd (Cherokee Nation Principal Chief) (pt) → | |
| Datos persoais | |
| País de nacionalidade | Estados Unidos de América |
| Grupo étnico | Pobo cherokee |
| Educación | Skyline College (en) Universidade Estatal de San Francisco |
| Actividade | |
| Ocupación | escritora , Xefe tribal , autobiógrafa |
| Partido político | Partido Demócrata |
| Lingua | Lingua inglesa e Lingua cherokee |
Premios
| |
  | |
Traxectoria editar
Nada en Tahlequah, Oklahoma,[1][2] viviu na propiedade da súa familia no condado de Adair, Oklahoma ata os once anos, cando a súa familia se trasladou a San Francisco como parte dun programa do goberno federal para urbanizar os nativos americanos.[3][4] Despois do bacharelato, casou con Héctor Hugo Olaya de Bardi, un ecuatoriano acomodado e tivo dúas fillas. Inspirada polos movementos sociais e políticos da década de 1960, Mankiller involucrouse na ocupación de Alcatraz[5][6] e máis tarde participou nas loitas polas terras e as compensacións coa Tribo Pit River.[7][8][9] Durante cinco anos, a principios dos anos 70, estivo empregada como traballadora social, centrándose principalmente en temas da infancia.
De regreso a Oklahoma no outono de 1976,[10] Mankiller foi contratada pola Nación Cherokee como coordinadora de estímulos económicos.[11] Coa súa experiencia na preparación de documentación, converteuse nunha redactora de subvencións de éxito e, a principios dos anos 80, dirixiu o recentemente creado Departamento de Desenvolvemento Comunitario da Nación Cherokee.[12][13] Como directora, deseñou e supervisou proxectos comunitarios innovadores que permitían aos cidadáns rurais identificar os seus propios desafíos e, a través do seu traballo, participar na resolución dos mesmos. O seu proxecto en Bell, Oklahoma, apareceu no filme The Cherokee Word for Water, dirixida por Charlie Soap e Tim Kelly. En 2015, o filme foi seleccionado como o mellor filme indio americano dos últimos corenta anos polo American Indian Film Institute.[14] O seu proxecto en Kenwood recibiu o Certificado de Mérito Nacional do Departamento de Vivenda e Desenvolvemento Urbano.
A súa capacidade de xestión foi posta en coñecemento do xefe principal en funcións, Ross Swimmer, quen a invitou a presentarse como a súa adxunta nas eleccións tribais de 1983.[15] Cando a parella gañou, converteuse na primeira muller elixida para ocupar o cargo de Xefa Adxunta da Nación Cherokee.[16] En 1985, cando Swimmer asumiu un posto na administración federal do Bureau of Indian Affairs,[17] foi ascendida a xefa principal, exercendo ata 1995, en que non se presentou por motivos de saúde.[18][19] Durante a súa administración, o goberno Cherokee construíu novas clínicas de saúde, creou unha clínica móbil de coidados oculares, estableceu servizos de ambulancia e creou programas de educación temperá, educación de adultos e formación laboral. Desenvolveu fontes de ingresos que inclúen fábricas, tendas de venda polo miúdo, restaurantes e operacións de bingo, ao tempo que estableceu o autogoberno permitindo á tribo xestionar as súas propias finanzas.
Cando se retirou da política, Mankiller volveu ao seu papel de activista traballando para mellorar a imaxe dos nativos americanos e loitar contra a apropiación indebida da herdanza nativa, mediante a escritura de libros, incluíndo unha autobiografía con grandes vendas, Mankiller: A Chief and Her People, e dando numerosas conferencias sobre coidados da saúde, soberanía tribal, dereitos das mulleres e concienciación sobre o cancro. Ao longo da súa vida, sufriu graves problemas de saúde, incluíndo enfermidade renal poliquística, miastenia gravis, linfoma ou cancro de mama e necesitou dous transplantes de ril. Faleceu en 2010 de cancro de páncreas e foi honrada con moitos premios locais, estatais e federais, incluíndo a máis alta honra civil do país, a Medalla Presidencial da Liberdade.
Ademais, en 2022, a figura de Wilma Mankiller foi homenaxeada ao ser a protagonista da terceira das moedas estadounidenses dun cuarto de dólar da serie Mulleres Americanas, dedicada ás mulleres máis representativas da historia dos Estados Unidos.[20]
Notas editar
- ↑ Schwarz 1994, p. 23.
- ↑ Wallis 1993, p. xviii.
- ↑ Dell 2006, p. 26.
- ↑ Glassman 1992, p. 23.
- ↑ Schwarz 1994, p. 12.
- ↑ Johnson 1994, p. 66.
- ↑ Schwarz 1994, pp. 53–54.
- ↑ Agnew 2004, p. 212.
- ↑ The Desert Sun 1970, p. 3.
- ↑ Schwarz 1994, p. 59.
- ↑ Simon 1991, p. 14.
- ↑ Kallen 1999, p. 96.
- ↑ Agnew 2004, p. 214.
- ↑ "'The Cherokee Word for Water' voted best American Indian film".
- ↑ Swygart 2014, p. 3.
- ↑ Mankiller porén, non foi a primeira muller xefa dunha tribo americana. Alice Brown Davis foi xefa principal da tribo seminola de Oklahoma en 1922, e Mildred Cleghorn da tribo apache de Fort Sill en 1976. En tempos anteriores numerosas mulleres lideraron as súas tribos, como Nanyehi (Cherokee), Bíawacheeitchish (Gros Ventres-Crow), Vestana Cadue (Tribo Kickapoo de Kansas), Liza Moon Neck (Skull Valley Band of Goshute Indians of Utah) e Minnie Evans (Prairie Band of Potawatomi Nation), entre outras.
- ↑ Verhovek 2010.
- ↑ Kallen 1999, p. 99.
- ↑ Nelson 2001, p. 2.
- ↑ "Wilma Mankiller Quarter". United States Mint.
Véxase tamén editar
| A Galipedia ten un portal sobre: Pobos indíxenas de América |
Bibliografía editar
- Agnew, Brad (2004). Edmunds, R. David, ed. The New Warriors: Native American Leaders Since 1900. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press. pp. 211–237. ISBN 978-0-8032-6751-0.
- Dell, Pamela J. (2006). Wilma Mankiller: Chief of the Cherokee Nation. Minneapolis: Compass Point Books. p. 17. ISBN 978-0-7565-1796-0.
- Glassman, Bruce (1992). Wilma Mankiller: Chief of the Cherokee Nation (1st ed.). New York, New York: Blackbirch Press. ISBN 978-0-8239-1208-7.
- Johnson, Troy (outono de 1994). "The Occupation of Alcatraz Island: Roots of American Indian Activism". Wíčazo Ša Review (Minneapolis: University of Minnesota Press) 10 (2): 63–79. ISSN 0749-6427. JSTOR 1409133. doi:10.2307/1409133.
- Kallen, Stuart A. (1999). "6. Wilma Mankiller". Native American Chiefs and Warriors. San Diego, California: Lucent Books. pp. 86–103. ISBN 978-1-56006-364-3.
- Nelson, Andrew (20 de novembro de 2001). "People: "Wilma Mankiller"". Salon. San Francisco, California. Arquivado dende o orixinal o 15 de maio de 2007. Consultado o 19 de xullo de 2006.
- Schwarz, Melissa (1994). Baird, W. David, ed. Wilma Mankiller: Principal Chief of the Cherokees (1st ed.). Nova York: Chelsea House. ISBN 978-0-7910-1715-9.
- Simon, Charnan (1991). Wilma P. Mankiller: Chief of the Cherokee. Chicago: Childrens Press. ISBN 978-0-516-04181-0.
- Swygart, Glenn L. (2014). "American Indian Biographies—Wilma Pearl Mankiller" (PDF). Salempress.com. Ipswich, Massachusetts: Salem Press. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 25 de xullo de 2014. Consultado o 24 de setembro de 2015.
- Verhovek, Sam Howe (6 de abril de 2010). "Wilma Mankiller, Cherokee Chief and First Woman to Lead Major Tribe, Is Dead at 64". The New York Times (Nova York). Arquivado dende o orixinal o 24 de xuño de 2018. Consultado o 2 de maio de 2018.
- Wallis, Michael (1993). "Introduction". En Mankiller, Wilma; Wallis, Michael. Mankiller: A Chief and Her People (1st ed.). New York, New York: St. Martin's Press. pp. xv–xxiv. ISBN 978-0-312-09868-1.
- "Indian Uprising Spreads to Private Land Squatting Tribes Now Claiming Gas, Electric Ground". The Desert Sun (259) (Palm Springs). 5 de xuño de 1970. p. 3. Consultado o 2 de agosto de 2018.