Sol de Verxina

O Sol de Verxina, tamén coñecido como estrela de Verxina e estrela arxéada, é un sol ou estrela de dezaseis raios. Foi desenterrada en 1977 durante unhas escavacións arqueolóxicas en Verxina, situada na rexión grega de Macedonia, polo arqueólogo Manolis Andronikos. Descubriuna gravada nun cofre dourado colocado na tumba dos reis do antigo reino macedonio.

Estrela arxéada.

Andronikos describiu o símbolo como unha estrela, os raios dunha estrela ou os raios do Sol. Creu que o cofre no que aparecía pertencera ao rei Filipo II de Macedonia, pai de Alexandre o Grande; outros historiadores suxeriron que a tumba pertenceu realmente a Filipo III Arrideo, que reinou despois de ambos.

Interpretacións do símbolo

Arca de ouro onde aparece o Sol de Verxina, no Museo Arqueolóxico de Tesalónica.

O significado do símbolo non está claro. Os arqueólogos non se poñen de acordo en se era un símbolo de Macedonia, un emblema da dinastía arxéada, un símbolo relixioso que representaba os doce deuses do Olimpo ou simplemente un debuxo decorativo. Andronikos interprétao sempre como un "emblema da dinastía macedonia", pero Eugene Borza sinalou que se usaba en varias facetas da arte macedonia. Con todo, a primeira hipótese é a máis seguida, de aí que o nome da estrela reciba o da dinastía do antigo reino de Filipo.

John Paul Adams sinala o seu uso longamente establecido na antiga arte macedonia (así como en Oriente Medio e noutros lugares) e conclúe que, en definitiva, non puido ser un símbolo "real" ou "nacional" de Macedonia.

Esta hipótese é facilmente rebatíbel, por canto foi precisamente a expedición alexandrina a que espallou ese símbolo por toda Asia.

Aparecen moitas estrelas de dezaseis e de oito puntas en moedas e escudos macedonios, así como ao longo do período helenístico. Tamén hai un bo número de representacións de hoplitas atenienses cun un símbolo idéntico de dezaseis puntas na súa armadura, aínda que antes do descubrimento de Andronikos o símbolo se consideraba un simple adorno.

O símbolo na actualidade

A bandeira azul coa estrela arxéada úsase na rexión grega de Macedonia e nos seus nomos ou prefecturas.

A bandeira da rexión grega de Macedonia na prefectura de Kozani, xunto á bandeira europea e a bandeira grega.

Bandeira oficial da Macedonia entre 1992 e 1995.

Actual bandeira de Macedonia do Norte (República da Macedonia / ARIM ata 2019), modificada en 1995 ante as protestas gregas, cun sol distorsionado.

Despois do descubrimento do cofre, o sol de Verxina adoptouse en toda Grecia como un símbolo da continuidade entre a antiga cultura macedonia e a Grecia actual. A estrela arxéada, sobre un fondo azul, úsase comunmente como o emblema oficial das tres subdivisións (periferias), as prefecturas (nomos) e os municipios da rexión de Macedonia. Tamén a usan organizacións da diáspora grecomacedonia, tales como a Asociación Pan-Macedonia, e moitas empresas comerciais.

O símbolo tamén foi adoptado por organizacións da diáspora eslavo-macedonia, e por algúns nacionalistas da Macedonia do Norte. Cando Iugoslavia se dividiu en 1991-1992, a nova e independente Macedonia designou á estrela arxéada como o seu símbolo nacional e a puxo na súa bandeira.

Esta decisión causou unha gran controversia tanto na república coma nas relacións desta con Grecia. A ampla minoría albanesa que vivía na república argumentou que era unicamente un símbolo étnico da Macedonia eslava e que, polo tanto, non era apto para un estado multicultural. A oposición grega foi aínda máis vehemente. O goberno grego e a súa poboación especialmente os residentes na rexión de Macedonia, viron este xesto como un intento de apropiarse de mala fe dun símbolo helénico e unha reclamación da herdanza histórica de Filipo II. Un político do ministerio de Exteriores grego dixo en xaneiro de 1995 que "o símbolo é grego e nolo roubaron". Nacionalistas de ambos os grupos asociaron o símbolo coa estrela de Belén, moi posterior á arxéada, e argumentaron que as súas respectivas comunidades usaran o símbolo para propósitos sagrados antes do descubrimento da estrela en Verxina. A posición grega foi apoiada por varios países occidentais. O antigo secretario de Estado dos Estados Unidos, Henry Kissinger, dixo a un periodista:

"Creo que Grecia ten dereito a queixarse e estou de acordo con Atenas. A razón é que sei historia, o que non é o caso da maioría dos outros, incluíndo á maioría do goberno e da administración en Washington. A forza do caso grego é a da historia, e debo dicir que Atenas non a usou con éxito."

Outros argumentaron que os gregos foron os que se apropiaron do símbolo para asegurarse a continuidade entre a Grecia actual e os antigos estados gregos. Peter Hill, un profesor de estudos eslavos na Universidade de Hamburgo que publicou varios libros sobre os eslavos macedonios e a súa lingua, e que defende activamente a súa causa, sostén que:

"A estrela arxéada non é un símbolo grego, excepto no sentido de que se encontrou nun territorio que pertence á Grecia actual. Os gregos contemporáneos apropiáronse de varios símbolos culturais da antiga Grecia só porque viven máis ou menos na mesma parte do mundo onde residían os antigos gregos."

Nun especial do programa O mundo hoxe da BBC, a arqueóloga Bajana Mojsov de Macedonia do Norte dixo que "o peso simbólico da estrela arxéada é arqueoloxicamente absurdo, pero politicamente inevitábel", engadindo o seguinte:

"A estrela arxéada pertence ao norte de Grecia, pero do século III a.C., unha situación moi diferente da actual, que non está relacionada en absoluto co século XXI. Creo que se trata só de política, e estamos presenciando o uso dun símbolo arqueolóxico nunha parte da historia que non está relacionada con el."

Aínda que as autoridades de Skopje negan calquera motivo ulterior, a bandeira converteuse nun dos principais problemas da disputa política entre Grecia e o estado macedonio desde principios de 1990. As obxeccións gregas fixeron que a bandeira fose prohibida en varios lugares, entre eles as Nacións Unidas, os Xogos Olímpicos e as embaixadas da ARIM nos Estados Unidos e Australia.

Como resposta á disputa, o símbolo introduciuse de forma novidosa en varios obxectos e lugares de Grecia. Engadiuse á moeda de 100 dracmas a principios de 1992 e apareceu nas condecoracións nos uniformes da policía ateniense. A canle de televisión "Makedonia", con base en Tesalónica, usouna para substituír a letra ómicron como o seu logo e o Banco de Macedonia e Tracia adoptouno como símbolo, así como tamén o fixeron algunhas unidades militares gregas. En febreiro de 1993 o parlamento grego aprobou unha resolución designando á estrela arxéada como símbolo nacional oficial. En xullo de 1995, Grecia enviou unha petición á Organización Mundial da Propiedade Intelectual (OMPI) para ter dereitos exclusivos de propiedade intelectual sobre a estrela arxéada.

A disputa resolveuse parcialmente en outubro de 1995 nun compromiso proposto polas Nacións Unidas. Retirouse o símbolo da bandeira de Macedonia do Norte como parte dun acordo para establecer relacións diplomáticas e económicas entre Macedonioa e Grecia. Foi substituída por unha nova bandeira, a que se usa actualmente, que mostra un sol distorsionado de oito puntas que recorda a varias bandeiras militares xaponesas. O descubrimento dun gravado en pedra que data da Idade de Bronce cun sol similar de oito puntas, encontrado nunha escavación arqueolóxica de Kratovo, en Macedonia do Norte, levou a suxerir que este símbolo de oito puntas (en vez da versión de dezaseis puntas encontrada en Verxina) podería ser o verdadeiro símbolo da antiga cultura macedonia, a pesar do feito de que Kratovo está no que antes era a antiga Peonia, que só se incorporou a Macedonia moitos séculos despois do final da Idade de Bronce. O símbolo de oito puntas tamén o usan os aromunes da república.

Fóra de Macedonia do Norte, algúns grupos nacionalistas continúan usando a estrela arxéada como símbolo da Macedonia eslava, a pesar do cambio na bandeira do país. No Canadá, por exemplo, a Organización de Macedonios Unidos usa a estrela como parte do seu logo.

En Albania, a estrela arxéada adoptouse como selo oficial do municipio de Liqenas (Pustec en idioma macedonio) na rexión de Mala Prespa e Golo Brdo, ao leste do país.

Véxase tamén

Outros artigos

• Grecia.
• Historia dos eslavos do sur.
• Macedonia.

Bibliografía

• Philip II, Alexander the Great and the Macedonian Heritage, ed. W. Lindsay Adams and Eugene N. Borza. University Press of America, 1982. ISBN 0-8191-2448-6
• The Larnakes from Tomb II at Vergina. Archaeological News. John Paul Adams
• In the Shadow of Olympus: The Emergence of Macedon, Eugene N. Borza. Princeton University Press, 1990. ISBN 0-691-05549-1
• "Macedonia Redux", Eugene N. Borza, in The Eye Expanded: life and the arts in Greco-Roman Antiquity, ed. Frances B Tichener & Richard F. Moorton. University of California Press, 1999. ISBN 0-520-21029-8
• Macedonia: The Politics of Identity and Difference, Jane K. Cowan. Pluto Press, 2000. ISBN 0-7453-1589-5
• The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, Loring M. Danforth. Princeton University Press, 1997. ISBN 0-691-04357-4
• Macedonia and Greece: The Struggle to Define a New Balkan Nation, McFarland & Company, 1997. ISBN 0-7864-0228-8

Ligazóns externas

• Imaxe do cofre dourado coa estrela arxéada na tapa
• Bandeira da rexión grega de Macedonia (en inglés) .
• Informacións sonre a bandeira da ARIM 1992-1995 (en inglés).