Psicolingüística

A psicolingüística ou psicoloxía da linguaxe é unha disciplina híbrida entre a psicoloxía e a lingüística, interesada no estudo dos factores psicolóxicos e neurolóxicos que capacitan aos humanos para a adquisición, uso e comprensión da linguaxe.

A psicolingüística naceu dos estudos do lingüista francés Gustave Guillaume, motivo polo cal foi coñecida a principios do século XX como guillaumismo. Guillaume chamouna teoría do psicosistema, e nela vinculou os elementos lingüísticos cos psicolóxicos.

Historia e características

Esta disciplina analiza calquera proceso que teña que ver coa comunicación humana mediante o uso da linguaxe (sexa esta a que sexa, oral, escrita etc.). A grandes trazos, os procesos psicolingüísticos máis estudados poden dividirse en dúas categorías: os procesos de codificación (produción da linguaxe), e os procesos de decodificación (comprensión da linguaxe). Os primeiros analizan a codificación, os procesos que posibilitan a formación de oracións gramaticalmente correctas partindo do vocabulario e das estruturas gramaticais. Os segundos estudan a decodificación, as estruturas psicolóxicas que nos capacitan para entender expresións, palabras, oracións e textos. A comunicación humana pode considerarse unha continua fase de percepción-comprensión-produción. A riqueza da linguaxe fai que dita secuencia se desenvolva de varias formas. Así, dependendo da modalidade visual ou auditiva do estímulo externo, as etapas sensoriais en percepción serán diferentes. Tamén existe variabilidade na produción da linguaxe, e así podemos falar, xesticular ou expresarnos coa escritura. Finalmente, o acceso ao significado varía segundo se a unidade de información considerada é unha palabra, unha oración ou un discurso.

Outras áreas da psicolingüística analizan temas como a orixe da linguaxe no ser humano (natural vs. cultural), o modo en que a xente aprende unha segunda lingua, así como os procesos de adquisición lingüística na infancia. Segundo Noam Chomsky, máximo expoñente da escola xenerativista, os humanos teñen innata unha gramática universal (concepto abstracto que abarca todas as linguas humanas). Os funcionalistas, que se opoñen a esta tese, afirman que a linguaxe tan só se aprende mediante o contacto social. Porén, está probado cientificamente que todo ser humano que non padeza ningunha enfermidade que o impida, ten a innata capacidade de aprender linguas, sempre e cando estea exposto a elas durante un período de tempo suficiente. Este período de tempo esténdese considerablemente despois da puberdade, polo que un neno pode aprender axiña calquera lingua, mentres que un adulto pode necesitar anos para aprender unha segunda ou terceira lingua. Tamén parece probado que cantas máis linguas se sabe, resulta máis sinxelo aprender outra.

Aínda que Jean Piaget nunca se ocupou da escritura como tal, nin dos procesos que implica a aprendizaxe da lingua escrita, a súa teoría inspirou o inicio de estudos, indagacións e investigacións especialmente sobre os procesos que se levan a cabo na aprendizaxe da linguaxe en xeral e da escritura en particular; partindo dos esquemas e fundamentos da psicoxénese, xa que o legado que deixou Piaget respecto ao enfoque do neno constitúe o punto de referencia obrigado para calquera psicólogo, pedagogo ou lingüista interesado no desenvolvemento do coñecemento no ámbito da escritura, xa que para "comprender un proceso psicolóxico hai que comprender a súa xénese". En consecuencia, a psicolingüística nace cando a psicoloxía trata de analizar as funcións da linguaxe, principalmente o funcionamento da palabra (Ferreiro, 1999).

Deste xeito, os revolucionarios cambios comentados arriba derivaron na creación oficial da psicolingüística, entendida como a disciplina científica que ten por obxecto de estudo a adquisición e uso das linguas naturais –comprensión e produción de enunciados orais e escritos- desde a perspectiva dos procesos mentais subxacentes.