Palas de Rei

concello da comarca da Ulloa, na provincia de Lugo

Palas de Rei é un concello da provincia de Lugo, pertencente á comarca da Ulloa. Segundo o IGE en 2023 tiña 3.346 habitantes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é «palense».

Modelo:Xeografía políticaPalas de Rei
Imaxe

Localización
lang=gl Editar o valor en Wikidata Mapa
 42°52′25″N 7°52′10″O / 42.873611111111, -7.8694444444444
EstadoEspaña
Comunidade autónomaGalicia
ProvinciaProvincia de Lugo Editar o valor en Wikidata
CapitalPalas de Rei Editar o valor en Wikidata
Poboación
Poboación3.346 (2023) Editar o valor en Wikidata (16,76 hab./km²)
Xeografía
Parte de
Superficie199,68 km² Editar o valor en Wikidata
Altitude534 m Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Organización política
• Alcalde Editar o valor en WikidataPablo José Taboada Camoira Editar o valor en Wikidata
Eleccións municipais en Palas de Rei Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Código postal27200 Editar o valor en Wikidata
Fuso horario
Código INE27040 Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con

Demografía

editar
2014 2022[1]
Censo total 3.601 3.319
Menores de 15 anos 274 (7.6 %) 257 (4,2%
Entre 15 e 64 anos 1.944 (53.98 %) 1.823
Maiores de 65 anos 1.383 (38.40 %) 1.239

Toponimia

editar

O lugar aparece mencionado nun documento de 1153 como pallatium Regis[2][3] por ser Witiza, o rei visigodo que, segundo a tradición, mataría a Fáfila, duque de Galicia e pai de Don Pelaio (Paio de Asturias),[4] nestas terras de Palas de Rei, onde, ao mesmo tempo, tería o seu pazo. Con todo, podería non derivar de pazo senón do topónimo Palas, referido a covas de lugares calcarios.[5] Son máis as voces que ven no Palas unha orixe non latina. Así,[6] Vázquez Rodríguez destaca que a orixe do termo podería estar nas palabras do galego común pala e, polo tanto, preindoeuropea, mentres que Edelmiro Bascuas considera que o primeiro elemento podería ser un derivado da raíz indoeuropea *pel-, "encher, verter, fluír", polo que podería ser, na realidade, un Río de Rei.

Historia

editar

No concello consérvanse restos prehistóricos, como mámoas, dolmens e castros. Trala romanización, o lugar estaba atravesado por unha vía romana cara a Lugo. No século VI pertencía ao condado de Ulliensis.

Na Idade Media o camiño de Santiago trouxo, amais do estilo románico, a prosperidade á vila, que aparece citada no Códice Calixtino. Na parroquia de Vilar de Donas está a Igrexa románica de Vilar de Donas, de orixe monástica. A fundación do mosteiro atribúeo a tradición a unhas donas (representadas nas pinturas góticas da capela maior), co que se explicaría o topónimo. En realidade, o seu fundador foi Arias Pérez de Monterroso, a mediados do século XII.

Consérvanse restos de fortalezas, torres, castelos, pazos e casas brasonadas, como a casa-torre de Filgueira, a casa-torre de Fontecuberta; o Pazo de Laia (que conserva o escudo de armas dos condes de Traba, antecesores do fundador de Pambre), a casa de Ulloa (cos escudos dos Saavedra, Montenegro, Gaioso e Deza), o pazo Mariñao, a fortaleza do Castro de Seixas (en Merlán, de onde procede a liñaxe dos Vázquez de Seixas), o pazo de Pacheco e o castelo de Pambre, erguido por Gonzalo Ozores de Ulloa cara a 1375,unha das fortalezas mellor conservadas de Galicia, que resistiu a Gran Guerra Irmandiña en 1467. Dise que en Palas residiu a raíña Dona Urraca.[7]

Na segunda guerra carlista Palas de Rei foi un dos poucos concellos nos que triunfou a sublevación en 1846, constituíndose unha Xunta Revolucionaria.

O mesmo que noutros moitos lugares de Galicia, no 1936 en Palas tamén tiveron lugar asasinatos, como o de Camilo Díaz Baliño.[8]

As terras de Palas de Rei serviron de fonte de inspiración e escenario literario a escritores como López Ferreiro, Emilia Pardo Bazán, que ambientou na vila Os pazos de Ulloa, ou Álvaro Cunqueiro.[7]

Industria e ambiente

editar

A industria e o medio ambiente en Palas de Rei atópase en 2024 nun punto de inflexión debido ao proxecto de Altri para construír unha nova fábrica de celulosa. Este plan, declarado estratéxico pola Xunta en 2022, provocou un intenso debate sobre as súas consecuencias ambientais, especialmente en canto ao uso de auga e o impacto na biodiversidade.[9][10] A preocupación céntrase no cultivo intensivo de eucalipto e os posibles efectos na pesca e marisqueo da ría de Arousa debido á captación de auga no río Ulla.[11] O período dun mes para as alegacións ao proxecto foi aberto en marzo de 2024.[10][12]

Comunicacións

editar

A vila de Palas de Rei está atravesada pola vía francesa do Camiño de Santiago. Amais, atravésaa a estrada N-547, que comunica cara ao oeste con Santiago de Compostela, Melide e Arzúa, e cara ao leste coa estrada N-540, que leva cara a Lugo e Ourense. Por outro lado, Palas de Rei está conectada coa cidade de Lugo a través da A-54, autovía que será previsiblemente rematada no 2025 e que permitirá unha conexión máis rápida coa cidade de Santiago de Compostela e arredores.

Lugares de Palas de Rei

editar

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Palas de Rei vexa: Lugares de Palas de Rei.

Galería de imaxes

editar

Parroquias

editar
Galicia | Provincia de Lugo | Parroquias de Palas de Rei

Albá (Santiago) | Ambreixo (San Vicenzo) | Augas Santas (San Xurxo) | Berbetouros (San Miguel) | Cabana (Santiago) | O Carballal (San Sebastián) | Carteire (Santa María) | Coence (San Mamede) | Covelo (San Xoán) | Cuíña (Santa María) | Curbián (San Martiño) | Felpós (San Tomé) | Ferreira de Negral (San Martiño) | Filgueira (San Tomé) | Fontecuberta (Santa Mariña) | Laia (San Xoán) | Lestedo (Santiago) | Maceda (San Miguel) | Marzá (Santa María) | O Mato (San Xoán) | Meixide (San Pedro) | Merlán (San Salvador) | Moredo (San Fiz) | Mosteiro de Devesa (Santiago) | Orosa (Santo André) | Palas de Rei (San Tirso) | Pambre (San Pedro) | Pidre (Santa María) | A Puxeda (Santa María) | Quindimil (San Miguel) | Ramil (San Martiño) | Remonde (San Miguel) | Ribeira (San Salvador) | Salaia (San Pedro) | San Breixo (Santa María) | San Cibrao da Repostería (San Cibrao) | San Mamede do Carballal (San Mamede) | San Miguel de Coence (San Miguel) | San Xiao do Camiño (San Xiao) | San Xusto da Repostería (San Xusto) | Ulloa (San Vicente) | Vilar de Donas (San Salvador) | Vilareda (San Pedro)

  1. "Palas de Rei". ige.gal. Consultado o 22 de novembro de 2023. 
  2. González Garcés (1987), p. 462.
  3. Langtry Caínzos & Barajas Martínez (1996), pp. 187-195
  4. Risco, Vicente (1952). Historia de Galicia. Galaxia. p. 60. 
  5. Cabeza Quiles (1992), p. 328
  6. "Origen de Palas de Rei". Toponimia de Galicia. 
  7. 7,0 7,1 "Concello de Palas de Rei; Historia". concellopalasderei.es. Consultado o 2024-03-06. 
  8. Mogo, Arturo (10/02/2018). "Sargadelos, Isaac Díaz Pardo e seu pai Camilo Díaz Baliño". La Comarca del Eo (5109): 5. 
  9. Brocos, Gonzalo (2022-05-16). "Seis cuestións que abre a planta de Altri en Palas: pros, contras e oportunidades". Campo Galego. Consultado o 2024-03-06. 
  10. 10,0 10,1 Diario, Nós (2024-03-01). "Altri proxecta en Palas de Rei unha celulosa dez veces maior que Ence: así sería a planta de fibras téxtiles". Nós Diario. Consultado o 2024-03-06. 
  11. "A futura planta de celulosa en Palas de Rei enerva a veciñanza: nin “bio” nin sustentable". www.elsaltodiario.com (en local). Consultado o 2024-03-06. 
  12. Diario, Nós (2024-03-04). "Aberto durante o próximo mes o prazo de alegacións ambientais á planta de Altri en Palas: así sería o proxecto". Nós Diario. Consultado o 2024-03-06. 

Véxase tamén

editar

Bibliografía

editar

Outros artigos

editar

Ligazóns externas

editar