Mulleres na informática

(Redirección desde «Mulleres en informática»)

As mulleres na informática xogaron un papel determinante no seu nacemento e nos seus primeiros pasos. O que nos seus inicios se chamou "computador", tamén coñecido como computadora ou ordenador, debe o seu nome ás chamadas "computers", grupos de mulleres que tanto en Inglaterra como nos Estados Unidos traballaban en cálculos matemáticos relacionados coa determinación de traxectorias balísticas durante as guerras.

Ada Lovelace, a primeira programadora da historia.

Non só a primeira programadora da historia foi unha muller, Ada Byron Lovelace (1815-1852), senón que ata os anos 80, coa entrada nos fogares dos primeiros ordeadores persoais, o traballo de programación era considerado un traballo feminino. A partir dese momento as mulleres foron desaparecendo tanto dos estudos como dos traballos relacionados coa informática.

A preocupación mundial sobre o papel actual e futuro das mulleres en tarefas de computación adquiriu máis importancia coa aparición da era da información. Estas preocupacións motivaron a organización de debates públicos sobre a igualdade de xénero ao verse que as aplicacións informáticas exercen unha crecente influencia na sociedade.

Historia editar

Case que 100 anos antes da construción do primeiro ordenador xa Ada Lovelace, en 1842, deixou escrito o que é considerado o primeiro programa informático[1]. Pasada a segunda guerra mundial, os avances en computación xurdidos no ámbito militar estendéronse ao mundo económico e científico[2], e nese tempo a programación era feita maioritariamente por mulleres. Durante décadas o número de mulleres informáticas creceu máis rapidamente que o de homes, ata que en 1984 algo cambiou, a porcentaxe de mulleres en informática empezou a descender significativamente, mentres que noutros campos técnicos e profesionais seguiu crecendo. Este cambio atribúese en gran parte á introdución do ordenador doméstico, concibido máis como un pasatempo ou xoguete, que saíu ó mercado dirixido case que exclusivamente aos rapaces, o que deu pé á narrativa e historia da revolución tecnolóxica.[3]

Code: debugging the gender gap[4] conta a historia das mulleres que estiveron nos inicios da programación e a computación: Ada Lovelace ou Grace Hopper, por exemplo. O documental recalca que, naquela primeira época, considerábase que as mulleres estaban mellor dotadas para o tipo de pensamento necesario para desenvolver programas informáticos, e que nos anos 80 existía practicamente paridade entre homes e mulleres en postos informáticos. Pero, que pasou despois? Que ocurriu nos anos 90 para que posteriormente a programación, a enxeñería informática e as grandes empresas de tecnoloxía sexan case que totalmente masculinas? Moitas cousas: a perspectiva de xénero cambiou, a mercadotecnia deu un xiro e, dalgunha parte, xurdiu a imaxe de “tipo informático”, sempre un home. É necesario mostrar modelos femininos para as futuras xeracións, facer visibles ás mulleres que existen nas compañías informáticas, ás enxeñeiras que traballan creando e desenvolvendo moito do software que se usa ou usará no futuro e darlles unha proxección que acabe coa imaxe de “o informático friki” (sempre un home) creando así un acceso menos traumático á profesión para as novas xeracións.[5] Pero tamén a evolución da propia titulación, pasando de diplomatura a licenciatura, e o posterior cambio de nome de licenciatura a enxeñería informática parece que puido influír na preocupante fenda de xénero que na actualidade mostra a titulación [6]

Descrición xeral editar

 
Programadora escribindo en código Xava con JUnit

Nos Estados Unidos, o número de mulleres presentes en estudos de pregrao en informática, en cadros da tecnoloxía da información alcanzou o seu punto máximo a mediados da década de 1980.[7] Sobre todo en informática, houbo unha caída dramática no número de mulleres que se matriculan nesta titulación. As cifras recentes da asociación de investigación de informática Taulbee da enquisa indican que o número caeu recentemente a por baixo do 12%, vindo de case un 40% a mediados dos 80.[8] Unha situación similar obsérvase no Canadá, onde a diminución de mulleres na informática é evidente.

No caso de España (Universidade de Granada) as cifras son moi similares, disminuíndo a porcentaxe dun 30% en 1985 ata un 12% en 2017.[3]

A investigación demostrou que moitos conceptos erróneos sobre a computación persisten e poden desalentar ás mulleres.[9] Un dos maiores malentendidos coa informática é o "factor geek" ou do "maquinitas, chalado e asocial". Crese que un estudante de universidade ten que pasarse todo o día traballando diante dun teclado do computador. O "factor geek" afecta tanto a mozas como a mozos de secundaria, pero parece producir un efecto máis negativo sobre as estudantes.[10]

O catedrático De Palma, da Universidade de Gonzaga, cre que máis mozas poden ser atraídas cara ao estudo de informática resaltando a súa similitude coas matemáticas. Suxire cinco formas para mellorar o atractivo da informática para as mozas:[11]

  1. Ensine a programar a calquera moza con aptitudes para a manipulación de símbolos.
  2. Ao ensinar ás mozas a programar, manter as cousas o máis próximo posible á lóxica máis pura. Reducir ao mínimo a dependencia sobre escuros paquetes de software, interfaces gráficas de luxo, e IDEs de grande alcance.
  3. Ensinar informática sen manexar computadores directamente. O tocar teclas adoita atraer máis aos mozos que ás mozas.
  4. Faga que a duración das tarefas de programación sexa o máis breve posible, polo menos nas primeiras etapas. Un aspecto da disciplina das matemáticas é que os problemas de asignación son o bastante difíciles como para facer que unha persoa pense por un momento, pero non o suficiente difíciles para chegar a frustrala e para facela perder o interese no problema.
  5. Usar unha linguaxe de programación como sistema de notación e evitar a adopción de novas linguaxes.

Dado que o número de universitarias que expresan o seu interese en seguir unha carreira en informática empeorou só nunha década até os niveis anteriores a 1980, é posible que os consellos para formación mencionados arriba foron ineficaces, ou que non se aplican en moitos lugares.[12] Por exemplo, a suxestión de "ensinar infromática sen computadores" é absurda e anticuada, sobre todo porque os computadores están ben arraigados en practicamente todos os aspectos da vida moderna. As exposicións proactivas e positivas previas ás primeiras experiencias con computadores, como o proxecto Alice, fundado polo falecido Randy Pausch en Carnegie Mellon University demostraron ser moito máis eficaces en termos de retención e creación de entusiasmo nas nenas que máis tarde poderían considerar entrar no campo.[13] Carol Frieze gañou o Premio A. Nico Habermann da Asociación de Investigación en Informática e o Premio ao Desenvolvemento da Capacidade de Acceso á Informática por axudar a que o número de mulleres que se especializan en informática en Carnegie Mellon achéguese ao 50%.[14]

Visibilizando ás mulleres na informática editar

Varias universidades de América do Norte están a cambiar os seus programas de informática para facelos máis atractivos para as mulleres. Empresas como IBM tamén alentan ás mozas a interesarse na enxeñería, a tecnoloxía e a ciencia. IBM organiza campamentos para mulleres novas de idades entre 11 e 13 anos [15](E.X.I.T.E.).

Ademais, estánse a realizar esforzos para facer máis visibles a científicas informáticas a través de eventos como a serie de conferencias Grace Hopper Celebration of Women[16] que permite reunirse, colaborar e presentar os seus traballos ás mulleres do ámbito .

No Reino Unido, a British Computer Society (BCS) e outras organizacións teñen grupos que promoven a causa das mulleres na informática, tales como BCSWomen,[17] fundada por Sue Negro, BCS e o Foro da Muller.

Teoría de xénero e mulleres en informática editar

Véxase tamén: Fenda dixital de xénero.

A preocupación polas diferenzas de xénero no uso de ordenadores e Internet é crecente. A análise de diferentes aspectos no uso de Internet na sociedade mostra que non hai diferenzas no tramo de idade de 16 a 24 anos, pero vai aumentando coa idade, chegando a ser dez puntos inferior nas mulleres no tramo de idade de 65 a 74 anos[18].

O libro de 2000 titulado Athena Unbound[19], a partir de entrevistas e enquisas a mulleres científicas, fai un estudo que parte dunha análise dos intereses manifestados por elas dende a primeira infancia até a universidade, a escola de posgrao e, finalmente, no posto de traballo académico.[20] A tese deste libro é que as mulleres se enfrontan a unha infinidade de barreiras relacionadas co xénero para entrar e triunfar nas carreiras científicas, e que estas barreiras persisten a pesar dos avances".

O libro de Mary Kirk, de 2008, titulado Gender and Information Technology: Moving Beyond Access to Co-Create Global Partnership utiliza a teoría de Riane Eisler sobre a transformación cultural para ofrecer unha perspectiva de sistemas sociais interdisciplinarios en temas de acceso á tecnoloxía.[21] (Eisler é máis coñecida polo seu best-seller internacional The Chalice and the Blade Our History, Our Future[22]). Gender and Information Technology explora como pasar de sistemas dominadores a sistemas de colaboración -como se reflicte en catro institucións sociais primarias: comunicación, medios de comunicación, educación e negocios- que poidan axudarnos a ir máis alá da noción simplista de acceso a co-crear unha verdadeira revolución dixital en todo o mundo[21].

En Género, ciencia y tecnologías de la información, Cecilia Castaño sinala que a fenda de xénero en informática tamén está relacionada coa escasa proporción de mulleres que traballan como profesionais da informática. Apunta Castaño que “o máis grave é que estas diferenzas de xénero nas profesións informáticas non parece que tendan a reducirse no futuro, xa que son máis agudas entre os máis novos (menos de 40 anos)"[23].

En España, a análise do uso de internet entre homes e mulleres situaba en 2012 a diferenza en 5,3 puntos; a súa redución foi sendo progresiva ata os 3,2 puntos no ano 2015, e no 2016 volveu a aumentar ata os 3,9 puntos[24]. Segundo a enquisa do Instituto Nacional de Estadística “Enquisa sobre Equipamento e Uso de Tecnoloxías de Información e Comunicación nos Fogares”[25], en 2017 recuperouse a tendencia á baixa da fenda de xénero con 1.8 puntos de fenda.

En compras por Internet, a fenda entre hombres e mulleres era importante en 2012, con 6 puntos de diferenza, que se reduciron ata o 3,3 en 2013. Mais comezou a medrar dende entón, situándose en 2016 nun máximo histórico de 6,1 puntos de diferenza.​[26]

Perspectiva internacional editar

Os países occidentais presentan un consenso con respecto a mulleres na informática e exhiben números moi similares.

Unha enquisa, realizada por SWIFT ("Supporting Women in Information Technology") con sede en Vancouver, Canadá, produce resultados interesantes tamén. A enquisa recolleu 7.411 participantes aos que se lles fixeron preguntas sobre as súas opcións de carreira. As mulleres tenden a crer que non teñen o conxunto de habilidades necesarias para ter éxito no campo da Informática. Isto proporciona unha base sólida para unha correlación positiva entre a percepción de competencia e elección de carreira.[27]

Un proxecto con sede en Edimburgo, Escocia, "Estratexias de inclusión: Xénero e Sociedade da Información" (SIGIS) publicou as súas conclusións sobre a base da investigación realizada en 48 estudos de casos separados en toda Europa.[28] As conclusións céntranse na contratación, así como nas técnicas de retención para mulleres xa estudando neste campo. Estas técnicas van desde a introdución de modelos de rol, campañas de publicidade e cotas de asignación que farán que a informática pareza un campo máis neutral en xénero.[29] Tamén se suxiren reformas na educación que aumentarían a calidade do profesorado e os servizos tecnolóxicos. Unha breve panorámica das razóns para pechar a fenda de xénero na industria da informática inclúe:

  1. Argumento de xustiza - as mulleres carecen de oportunidades para influír na sociedade a través dun medio en crecemento tecnolóxico continuo
  2. Argumento de Igualdade de Oportunidades - perdendo dereitos e beneficios que ofrecen as Tics
  3. Argumento dos recursos - as perdas sociais que se acumulan debido aos talentos e as experiencias de mulleres desperdiciados
  4. Argumento do mercado de traballo - explora a posibilidade do papel da muller como provedora de man de obra cualificada.

A situación nos países de Asia é moi diferente. A investigación suxire que Malaisia conta con porcentaxes máis equilibradas, case metade-metade.[30] Suxírese que isto pode ser debido ao feito de que as mulleres de Malaisia ven as carreiras da TI como unha forma de traballo en lugar dun símbolo de status. Un traballo na industria da computación tamén implica unha contorna de traballo seguro. A forte crenza na xeración anterior de que asTI serían un sector florecente con moitas oportunidades de traballo motivou aos pais para atraer aos seus fillos a participar nunha carreira de Informática, non importando o xénero.

Na India, o caso é o contrario ao dos países occidentais. Hai unha gran demanda de informática, pero non suficientes universidades prestixiosas que ofrezan unha educación de calidade (isto está a cambiar, con todo). Dado que a industria das TI foi fonte de emprego a grande escala, hai unha taxa máis alta de mulleres que escollen formación e carreiras de enxeñería, especialmente enxeñería informática. A enxeñería informática proporciona uns traballos limpos, no sentido de que non se inclúe entre as carreiras ligadas a fábricas. A maioría dos empregos que proporcionan as TI están ligados á programación, que tamén se pode facer facilmente en casa. Os graduados en Informática de prestixiosas universidades tamén son altamente respectados. Os pais tamén interveñen significativamente nas decisións, xa que maioritariamente promoven unha carreira en enxeñería informática. Mesmo entón, a competencia é moi dura, e as poucas mulleres que entran nas mellores universidades son moi respectadas. Tamén é certo que xa se están a ver campañas de captación de estudantes por parte de reputadas universidades que poñen o seu foco na aplicación da informática á medicina e ás ciencias socias, cunha clara intención de captar alumnado feminino[31].

No informe Evolución da matrícula feminina no grao de Informática en universidades públicas españolas, recóllese, con datos do Ministerio de Educación, como foi variando a presenza das mulleres nas carreiras informáticas do sistema universitario público durante as últimas tres décadas. "O autor realizou unha análise das mozas asistentes aos campus infantís (Merelo-Molina and Merelo-Guervós 2016), concluíndo que existe un punto de inflexión arrededor dos 10 anos nos que as rapazas deixan de ter interese poa Informática como unha carreira profesional. Isto apunta a que as políticas de aumento da diversidad deben de facerse con vistas ao medio, incluso ao longo prazo. En parte, estes resultados están corroborados por un estudo realizado no Reino Unido (Standards in Education (England)(Ofsted) 2011) que afirma que as mozas teñen unha idea das carreiras dominada polos estereotipos de xénero; e estes estereotipos prexudican a carreiras tales como a Informática."[32]

Como comenta Sara Gómez, asesora da Real Academia de Enxeñería e directora do proxecto Mulleres e Enxeñería, en España lévanse tres décadas baleirando as aulas de Informática de mulleres, converténdolas en cotos exclusivamente masculinos. Tamén apunta a outro elemento clave: a ausencia actual de referentes femininos nestes campos, froito de todo o anterior. Noutros tempos, antes dese punto de inflexión nos oitenta, podíamos atopar un número moito maior de mulleres programadoras con papeis moi destacados, en moitos casos moi por riba do dos seus coetáneos homes.[32]

Mulleres informáticas editar

Século XIX editar

  • 1843: Ada Lovelace (1815-1852), recoñecida como a primeira en describir unha linguaxe de programación de carácter xeral. Con 27 anos, Ada Lovelace escribiu o seu contribución máis relevante para as ciencias da computación cando publicó a súa tradución dun artigo académico sobre a máquina analítica de Babbage -escrito por un profesor italiano, L.F. Menabrea (1809-1896)-. Nel engadiu unha sección, de case que tres veces a extensión do traballo orixinal, titulada “Notas”. Nesta parte, Lovelace describiu como ía funcionar a computadora, imaxinou o seu potencial. Describe os principios abstractos da computación, como programar a computadora e grandes ideas, como que podería compoñer música, quizais pensar[33]. Para dar un exemplo do que podería ser capaz de facer a máquina, escribiu o primeiro programa: un algoritmo para computar os números de Bernoulli[34]. A súa condición de muller prexudicou o seu traballo. A comunidade científica da época non a tomou en serio[35], cualificando o seu traballo de pouco relevante, a pesar de que o asinou coas súas iniciais A. A. L., non co seu nome completo; pero todos sabían que a única persoa con coñecementos para escribir ese traballo era ela.[36]

Século XX editar

Anos 1920 editar

  • 1921: Edith Clarke (1883-1959) presentou e obtivo unha patente dunha calculadora gráfica para usala na solución de problemas de liñas de transmisión. Foi o tema do seu primeiro relatorio técnico na revista GE Review en 1923.[37]

Anos 1940 editar

  •  
    Hedy Lamarr, 1944
    1942: Hedy Lamarr (1914-20009), diva de Hollywood e co-inventora dunha forma temperá do espectro de propagación en radiodifusión. A primeira patente pública dispoñible dun sistema baseado no espectro ensanchado, data do 11 de agosto de 1942, en plena segunda guerra mundial por unha actriz hollywoodiense da época, e enxeñeiro de telecomunicacións, Hedy Lamarr e o pianista George Antheil. O sistema partía dunhna idea tan simple como eficaz. Tratábase de transmitir as mensaxes uu ordes de mando fraccionándoos en pequenas partes, cada unha das cales transmitiríase secuencialmente cambiando de frecuencia cada vez, seguindo un patrón pseudoaleatorio. Deste modo, os tempos de transmisión en cada frecuencia eran tan curtos e ademais estaban espazados de forma tan irregular, que era practicamente imposible recompoñer a mensaxe se non se coñecía o código de cambio de canais.[38]
  •  
    Máquina Colossus
    1943: As máquinas Colossus foron os primeiros dispositivos calculadores electrónicos usados polos británicos para ler as comunicacións cifradas alemás durante a segunda guerra mundial. Foron manexadas maioritariamente por mulleres que traballaban no Women’s Royal Naval Service.[39]
  • 1944: Joan Clarke (1917-1996) co seu equipo conseguen, traballando para o Hut 8 -grupo liderado por Alan Turing que utilizaba unha nova técnica de descifrado, o Banburismus, como base de decodificación- o seu obxectivo: romper os códigos Enigma. O labor de Joan Clarke en Bletchley Park foi recoñecida en 1947, cando a nomearon Membro da Orde do Imperio Británico (MBE).[40]
  •  
    Algunhas das programadoras do ENIAC
    1946: Remata a construción do ENIAC (Electronic Numerical Integrator And Computer) -primeiro computador de carácter xeral creado polo exército dos EE.UU-. Aínda que os enxeñeiros a cargo do proxecto foron os que se levaron os honores, pasando á historia como os asombrosos creadores do ENIAC, houbo seis mulleres que foron as encargadas de programar todo aquel enxendro. Era unha máquina sen manual de instrucións que puido funcionar grazas a seis matemáticas especializadas en programación.[41] Elas foron: Jean Jennings Bartik (1924-1986) -na Northwest Missouri State University, hai un museo na súa honra-, Betty Snyder Holberton (1917-2001) -en 1997 foi distinguida co Premio Ada Lovelace-, Frances Bilas Spence (1922 -2012) -graduada en Matemáticas con orientación en física no ano 1942, pasa ese mesmo ano a traballar, como as súas compañeiras, no cálculo de traxectorias balísticas-, Kathleen McNulty Mauchly Antonelli (1921-2006) -en 2017 a U. Dublín nomeou McNulty ao seu edificio de computación, na súa honra-, Marlyn Wescoff Meltzer (1922-2008) -en 1942 foi contratada polo exército para traballar en cálculos climáticos, pasando en 1943 a realizar cálculos e traxectorias balísticas, e incorporándose posteriormente como programadora ao proxecto do ENIAC- e Ruth Lichterman Teitelbaum (1924-1986) -graduada en matemáticas, foi contratada polo exército para computar traxectorias balísticas, para de aí pasar a formar parte das programadoras orixinais do primeiro computador ENIAC. En 1997 todas elas foron incluídas no Women in Technology International Hall of Fame (Salón Internacional da Fama de Mulleres en Tecnoloxía).[42]
  • 1949: Ángela Ruiz Robles (1895-1975), obtivo a patente da súa Enciclopedia mecánica nº 190.698 a favor dun procedemento mecánico, eléctrico e a presión de aire para lectura de libros. Precursora do e-book.[43]
  • 1949: Grace Hopper (1906-1992), militar estadounidense, que neste ano estaban a desenvolver as computadoras BINAC e UNIVAC I.

Anos 1950 editar

 
Grace Hopper fronte a unha estación de control da UNIVAC I, fotografía da década de 1960.
  • 1952: Grace Hopper (1906-1992), desenvolveu o primeiro compilador da historia, o A-0, e en 1957 realizou o primeiro compilador para procesamiento de datos que usaba ordes en inglés, o B-0 (FLOW-MATIC), utilizado principalmente para o cálculo de nóminas. Grace Hopper foi galardoada ao longo de toda a súa carreira poolo seu traballo no campo da informática. En 1969, a Asociación de Xestión de Procesamento de Datos outorgoulle o Premio “ao Home do Ano” en Informática. Foi a primeira persoa dos Estados Unidos e a primeira muller en ser distinguida, en 1973, como membro da British Computer Society . En 1991, foi distinguida coa Medalla Nacional de Tecnoloxía.[44]
  • Klara Dan von Neumann foi unha das principais programadoras do MANIAC, unha versión máis avanzada do ENIAC. O seu traballo axudou ao campo da meteoroloxía e a predición do tempo.[45]
  • 1957 Evelyn Berezin (1925 - 2018) deseñou unha computadora de oficina que gardaba libros e contas, e outra que automatizaba un sistema bancario nacional.[46]
  • 1959: Mary Allen Wilkes (1937- ), mentres traballaba no MIT, tivo a oportunidade de traballar con computadoras como a IBM 709 e a TX-2 (1959 a 1963).[47] Nese tempo estivo a deseñar diversos sistemas operativos para LINC, en inglés Laboratory Instrument Computer, co nome de LAP (sistema operativo), en inglés LINC Assembly Program (primeira minicomputadora).
  • 1959: Ann Zeilinger Caracristi (1921-2016), foi ascendida na Axgencia Nacional de Seguridade (NSA) dos Estados Unidos polos seus traballos para axudar a implantar os primeiros ordenadores para o criptoanálise. Traballou para a NSA dende a Segunda Guerra mundial e durante unha gran parte da Guerra Fría. Foi a primeira muller en ser nomeada Directora Adxunta da NSA en 1980.[48]

Anos 1960 editar

  • 1962: Evelyn Berezin (1925 - 2018) deseñou un dos sistemas máis grandes construídos nese momento: un sistema de reservas de pasaxeiros para United Airlines. O deseño do sistema central (tres procesadores independentes e vinculados) serviu a 60 cidades dos Estados Unidos, cun tempo de resposta dun segundo, funcionoando sen fallos do sistema central durante os 11 anos que estivo operativo.[49]
  • 1962: Stephanie “Steve” Shirley (1933 - ) fundou unha empresa de software. A suxestión do seu marido, tornou o nome de Stephanie a Steve para poder ter acceso a potenciais clientes. A súa empresa realizou a programación do rexistrador de vó da caixa negra do Concorde.[50]
  • 1962: Jean E. Sammet (1928-2017), matemática e científica en computación; desenvolveu a linguaxe de programación FORMAC[51]. Foi a primeira persoa que escribiu en extensión sobre a historia e clasificación das linguaxes de programación (1969).
  • 1963: Ana María Prieto converteuse na primeira programadora galega (e probabelmente de toda España).[52]
  • 1965: Mary Allen Wilkes (1937- ), foi a primeira en crear e traballar cunha computadora privada dende a súa casa. Desenvolveu o sistema operativo LAP6, converténdose na primeira persoa que utilizou un ordenador persoal na casa.[53]
  • 1965: Jean E. Sammet (1928-2017), organizou e foi presidenta do Comité de Interese Especial de ACM sobre Manipulación Simbólica e Alxebraica (Special Interest Group on Programming Languages), SICSAM, no período 1965-1968.[54]
 
Margaret Hamilton xunto ao código do seu software de navegación desenvolvido para o Programa Espacial Apolo.
  • 1965: a irmá Mary Kenneth Keller converteuse na primeira muller estadounidense en obter un doutoramento en informática. Keller axudou a desenvolver BASIC mentres traballaba como estudante de posgrao en Dartmouth, onde a universidade "rompeu a regra de 'só para homes'" para que ela puidese utilizar o seu centro de informática.[55]
  • 1968: Barbara H. Liskov (1939- ), converteuse nunha das primeiras mulleres dos Estados Unidos en conseguir un Doutor Philosophiae en Ciencias da computación pola Universidade de Stanford.[56] O seu traballo centrouse no deseño e implementación da linguaxe de programación CLU. En 2008 foi Premio Turing pola súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída.[57]
  • 1968 Evelyn Berezin (1925 - 2018) idea un procesador de texto para simplificar o traballo de oficina e, en 1969, funda a primeira empresa para desenvolver procesadores de texto, Redactron Corporation.[46]
  • 1969: Margaret Hamilton (1936- ), considerada a primeira enxeñeira de software, desenvolve o software de navegación "on-board" para o Programa Espacial Apolo.[58]

Anos 1970 editar

  • 1971: Jean E. Sammet (1928-2017), foi escollida presidenta do Grupo de Interese Especial de ACM en Linguaxjes de Programación (SIGPLAN).
  • 1972: Karen Spärck Jones (1935-2007), pioneira de recuperación de información e procesamiento da linguaxe natural.[59]
  • 1974: Jean E. Sammet (1928-2017), presidiu a ACM, e foi a súa primeira presidenta, ata 1976.[51]
  • 1978: Carol Shaw (1955- ), a empresa Atari recrutouna para traballar como deseñadora de videoxogos, oficialmente desempeñando o labor de Enxeñeira microprocesadora de software, converténdose dese modo na primeira muller deseñadora de videoxogos polos seus traballos Polo, que finalmente non chegou a publicarse, quedándose en mero prototipo.[60]
 
Carol Shaw sostendo o Gold River Raid Cartridge

Anos 1980 editar

  • 1982: Carol Shaw (1955- ), únese a Activision, onde programou o seu mellor xogo, o coñecido River Raid .[61] O cal foi cualificado nalgúns países de Europa (como Alemaña), como xogo violento e prohibido a menores, converténdose no primeiro xogo de vídeo consola que foi prohibido por violencia.[60]
  • 1983: Susan Kare (1954- ), creou a partir desa data as iconas e moitos dos elementos da interface dalgunhas das empresas máis importantes do mundo como Microsoft, PayPal, IBM, Facebook e Pinterest. A carreira de Kare comezou en Apple, como diseñadora de gráficos de pantalla e tipografías dixitais para o sistema operativo de Macintosh. O icona de Mac sonrinte do inicio de sesión e o símbolo da tecla Command, son algúns dos seus deseños máis coñecidos do seu período dentro da compañía. Foi cualificada polo MoMA de Nova York como unha das pioneiras e a máis influente deseñadora de iconas informáticos.[62]
  • 1984: Roberta Williams (1953- ), o seu traballo foi pioneiro nos xogos de aventuras gráficas, para computadoras persoais, dende 1980, en especial a saga King's Quest.[63]
     
    Radia Perlman
    1987: Anita Borg (1949-2003), organizou Systers, a primeira rede de correo electrónico de mulleres en tecnología. Foi ademais a fundadora, en 1997, do Institute for Women and Technology –hoxe coñecido como Anita Borg Institute for Women and Technology– e do Grace Hopper Celebration of Women in Computing, a reunión de mulleres tecnólogas máis grande do mundo.[64] Os dous obxectivos primordiais da fundación desta organización eran, por unha banda, aumentar a representación das mulleres nos campos técnicos e, pola outra, permitir a creación de máis tecnoloxía polas mulleres.[65]
  • 1988: Radia Perlman (1951 - ) obtivo o seu doutoramento en ciencias da computación polo MIT, cunha tese de doutoramento na que abordou o problema do enrutamento cando se producen fallos de red maliciosos, que foi a base para a maior parte do traballo neste campo.​ [66]
  • 1989: Frances Elizabeth Allen (1932 - ) nomeada IBM Fellow, foi a primeira muller en logralo, polos seus traballos pioneiros no campo da automatización de tarefas paralelas e optimización de compiladores.[67]
 
Shafi Goldwasser

Anos 1990 editar

 
Barbara Liskov,

1992: Radia Perlman (1951 - ) é nomeada unha das 20 persoas máis influentes na industria, no vixésimo aniversario de Data Communications Magazine. Nomeamento que se repetirá en 1997, con ocasión do 25º aniversario da Data Communications Magazine[66]

  • 1993: Shafi Goldwasser (1958- ), gañadora do Premio Gödel polo artigo "The knowledge complexity of interactive proof systems" sobre as probas interactivas que deron orixe ás probas interactivas de coñecemento cero, proxecto de investigación na área da criptografía.[68] Posteriormente recibio outros recoñecementos, como o Premio ACM Grace Murray Hopper en 1996, outro Premio Gödel en 2001 polo seu traballo en probas interactivas e conexións á aproximación, Premio ACM Athena para mulleres en ciencias da computación en 2008, Medalla Benjamin Franklin en Computación e Ciencias Cognitivas en 2010, o Premio IEEE Emanuel R. Piore en 2011, Premio ACM Turing en 2012, a Medalla Barnard College of Distinction e o Suffrage Science Award, ambos en 2016.[69]
  • 1993: Barbara Liskov (1939- ) xunto con Jeannette Wing (1956- ) desenvolve o Principio de substitución de Liskov, principio de programación orientado a obxectos. Entre outros recoñecemientos, Barbara Liskov gañou o Premio Turing en 2008 pola súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída.[70]
  • 1994: Jude Milhon (1939-2003) publicou un libro titulado: "Hacking the Wetware: The Nerd Girls Pillow-book" (Hackeo á rede húmida: O libro de cabeceira da moza na rede) dirixido a aquelas mulleres que querían iniciarse no hacking, tratando de desmitificar o funcionamento da Rede. Tamén acuñou o termo cypherpunk.[71]
  • 1994: Sally Floyd (1950-2019), publica o seu traballo máis coñecido "Pasarelas de detección temprana aleatorias para evitar a conxestión" en Transacciones IEEE / ACM en redes, no campo do control de conxestión en redes.[72]
  • 1996: Xiaoyuan Tu (1967- ), primeira muller beneficiaria do Premio de Tese de Doutoramento da ACM pola súa disertación "Animais artificiais para a animación por computadora: biomecánica, locomoción, percepción e comportamento".[73] Os principais intereses de investigación da Dra. Tu están na modelaxe, control e simulación de personaxes virtuais intelixentes e reais. A súa investigación abarca as áreas de deseño de arquitectura de axentes autónomos, modelaxe baseado en física e biomecánica, animación de gráficos por computadora, vida artificial, teoría de control e aprendizaxe automático.[74]

Século XXI editar

 
Frances Allen

Anos 2000 editar

  • 2001: Shafi Goldwasser, gañadora do Premio Gödel polo artigo "Interactive Proofs and the Hardness of Approximating Cliques".[69]
     
    Jeri Ellsworth
    2004: Barbara H. Liskov, gañou a Medalla John von Neumann por "a súa fundamental contribución ás linguaxes de programación, metodoloxías de programación e sistemas distribuídos".[70]
  • 2004: Jeri Ellsworth (1974- ), creou un sistema completo Commodore 64 nun chip situado dentro do joystick, denominado C64 Direct-to-TV.[75]
     
    Mary Lou Jepsen 2018
    2004: Radia Perlman (1951 - ) recibe o nomeamento de Inventor do Ano da Asociación de Propiedade Intelectual de Silicon Valley, e en 2005 o Instituto Anita Borg concedeulle o premio de 'Mulleres con Visión para a Innovación'.[66]
  • 2005: Mary Lou Jepsen, fundadora e directora en tecnoloxía do proxecto One Laptop per Child (OLPC), One Laptop per Child (OLPC).[76]
  • 2006: Frances E. Allen, primeira muller en recibir o Premio Turing da Association for Computing Machinery (ACM) “polas súas contribucións que melloraron fundamentalmente o rendemento dos programas de computador e aceleraron o uso de sistemas de computación de alto rendemento”.[67]
  • 2008: Shafi Goldwasser, recibiu o Premio Athena Lecturer polo comité da Association for Computing Machinery, outorgado a mulleres destacadas nas ciencias da computación (2008-2009).[77]
     
    Susan Graham
    2008: Barbara H. Liskov, gañou o premio Turing por "a súa contribución aos fundamentos teóricos e prácticos no deseño de linguaxes de programación e sistemas, especialmente relacionados coa abstracción de datos, tolerancia a fallos e computación distribuída".[70]
  • 2009: Susan L. Graham (1942- ), gañou a Medalla John von Neumann [78] polas súas "contribucións ao deseño e implementación da linguaxe de programación e por un servizo exemplar á disciplina da informática"
 
Imaxe dun burato negro

Premios editar

Receptoras do Premio Turing editar

Receptoras da Medalla John von Neumann editar

Receptoras do Premio Ada Byron á muller tecnóloga editar

Receptoras do Premio Ada Byron do CPEIG (Colexio Profesional de Enseñaría en Informática de Galicia) editar

[99]

Receptoras doutros premios en informática editar

 
Felisa Verdejo.
 
Nuria Oliver.

[109]

Organizacións de mulleres en informática editar

  • Rede de mulleres en informática (MUIN)
  • Association for Computing Machinery (ACM) Comisión da Muller
  • Asociación de Mulleres en Informática (Association for Women in Computing )
  • As mulleres australianas en TI e Ciencia entidade (AWISE - Australian Women in IT and Science entity)
  • PARM de APC - Asociación para o Progreso das Comunicacións, Programa de Apoio a Redes de Mulleres, APC WNSP - Association for Progressive Communications, Women's Networking Support Programme
  • BCSWomen, Grupo de Especialistas da Sociedade de Computación Británica, que é asociación só para mulleres.
  • CPSR Women in Computing mulleres en InformáticaWomen in Computing
  • Computing Research Association. Comisión da Condición Xurídica e Social da Muller na investigación de Informática
  • Debian Women
  • IEEE Women in Engineering (WIE)
  • Ada Initiative
  • Feminist Approach to Technology, Feminista Enfoque á tecnoloxía
  • LinuxChix, unha asociación orientada a mulleres no movemento de código aberto
  • DevChix, grupo de mulleres desenvolvedoras e programadoras
  • (NCWIT) Centro Nacional para as Mulleres e Tecnoloxía da Información , Estados Unidos
  • Girl Geek Dinners - un grupo internacional de mulleres de todas as idades
  • Ubuntu Women Arquivado 26 de febreiro de 2012 en Wayback Machine.
  • e-makumeak
  • WoMoz (Women & Mozilla)

Notas editar

  1. "Ada Byron: Condesa de Lovelace (1815-1851) Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2018-07-10. Consultado o 2020-02-24. 
  2. "Historia de los ordenadores". previa.uclm.es. Arquivado dende o orixinal o 24 de febreiro de 2020. Consultado o 2020-02-24. 
  3. 3,0 3,1 "Mujeres e informática: desbaratando el código unario.". Mujeres con ciencia (en castelán). 2019-07-05. Consultado o 2020-01-20. 
  4. "CODE: Debugging the Gender Gap". IMDb. Consultado o 18 de abril de 2020. 
  5. "Dónde están las mujeres informáticas En la red". Mujeres con ciencia (en castelán). 2015-04-24. Consultado o 2020-01-27. 
  6. "En Informática somos pocas catedráticas, y en unos años habrá muchas menos". www.laopinioncoruna.es. Consultado o 2020-03-02. 
  7. Misa, Thomas J. "Códigos de género: por qué las mujeres se van de la computación". researchgate.net. Consultado o 1 de marzo de 2020. 
  8. CRA Taulbee Survey 2008-9
  9. Fisher, Allan; Margolis, Jane. "Unlocking the Clubhouse:The Carnegie Mellon Experience" (PDF). lazowska.cs.washington.edu. Consultado o 1 de marzo de 2020. 
  10. Cornelia Dean (17 de abril de 2007). "Computer Science Takes Steps to Bring Women to the Fold". New York Times. 
  11. De Palma, Paul "Viewpoint: Why women avoid computer science", Communications of the ACM, Volume 44 , Issue 6, June 2001.
  12. "Interest in Computer Science is Volatile". Arquivado dende o orixinal o 07 de marzo de 2010. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  13. "The Alice Project". Arquivado dende o orixinal o 20 de agosto de 2010. Consultado o 11 de noviembre de 2010. 
  14. "A. Nico Habermann Award". CRA (en inglés). 2015-01-16. Consultado o 2021-03-27. 
  15. "Exite camps inspire girls to explore stem - IBM in Australia & New Zealand". IBM A/NZ Blog (en inglés). 2018-09-26. Consultado o 2020-03-01. 
  16. "Grace Hopper Celebration - AnitaB.org". Grace Hopper Celebration (en inglés). Consultado o 2020-03-01. 
  17. "BCSWomen". BCSWomen (en inglés). Consultado o 2020-03-01. 
  18. "Productos y Servicios / Publicaciones / Productos y Servicios / Publicaciones / Publicaciones de descarga gratuita". www.ine.es. Consultado o 2020-03-01. 
  19. Etzkowitz, Henry; Kemelgor, Carol; Uzzi, Brian. "Athena_Unbound_The_Advancement_of_Women". researchgate.net. Consultado o 1 de marzo de 2020. 
  20. Etzkowitz, Henry; Kemelgor, Carol; Uzzi, Brian, ATHENA UNBOUND - The advancement of women in science and technology, Cambridge University Press, ISBN 0-511-03833-X (ISBN 978-0-511-03833-4), 2000.
  21. 21,0 21,1 Kirk, Mary. (2008). Gender and Information Technology: Moving Beyond Access to Co-Create Global Partnership. Hershey, PA: IGI Global. ISBN 978-1-59904-786-7
  22. "The Chalice and the Blade". www.goodreads.com. Consultado o 2020-03-01. 
  23. "Género, ciencia y tecnologías de la información. (eBook, 2014) [WorldCat.org]". www.worldcat.org (en inglés). Consultado o 2020-03-01. 
  24. "La brecha digital de género rompe su tendencia y vuelve a aumentar en España Tribuna Feminista" (en castelán). 2016-10-04. Consultado o 2020-03-01. 
  25. "Internet: brecha digital de género España 2012-2018". Statista (en castelán). Consultado o 2020-03-01. 
  26. "Encuesta sobre Equipamiento y Uso de Tecnologías de Información y Comunicación en los Hogares. Año 2016" (PDF). ine.es. Consultado o 1 de marzo de 2020. 
  27. Vania Chan, Katie Stafford, Maria Klawe and Grace Chen. "Gender Differences in Vancouver Secondary Students’ Interests Related to Information Technology Careers". Department of Computer Science,University of British Columbia, Canada. Arquivado dende o orixinal o 21 de febreiro de 2007. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  28. Prof Robin Williams. "Strategies of Inclusion: Gender and the Information Society". University of Edinburgh, Scotland. Arquivado dende o orixinal o 04 de xaneiro de 2011. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  29. Prof Robin Williams. "Getting More Women in Computer Science and Engineering" (PDF). University of Edinburgh, Scotland. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 16 de xullo de 2011. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  30. Prof.Vivian Anette Lagesen. "A Cyberfeminist Utopia?: Perceptions of Gender and Computer Science among Malaysian Women Computer Science Students and Faculty". Sage Publications. Arquivado dende o orixinal o 04 de xuño de 2009. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  31. "Bienvenido a la Escuela de Informática y Computación de Indiana University en IUPUI". School of Informatics and Computing : IUPUI (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 02 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-02. 
  32. 32,0 32,1 Lacort, Javier (2017-10-13). "Tres décadas vaciando las clases de Informática de mujeres". Xataka (en castelán). Consultado o 2020-03-02. 
  33. null (2018-03-10). "Ada Lovelace, la matemática que allanó el camino para la programación". The New York Times (en castelán). ISSN 0362-4331. Consultado o 2020-03-09. 
  34. Pereyra, Joaquin L. (2019-03-31). "La historia del primer programa (y de su autora)". Tecnovortex (en castelán). Consultado o 2020-03-09. 
  35. "Ada Lovelace: Creadora de la era digital y primera programadora de la historia". Camp Tecnologico (en castelán). 2019-10-07. Consultado o 2020-03-09. 
  36. J. Fuegi and J. Francis, "Lovelace & Babbage and the creation of the 1843 'notes'." Annals of the History of Computing 25 #4 (Oct-Dec 2003): 18-26. Digital Object Identifier
  37. "Edith Clarke (1883-1959), una adelantada a su tiempo Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-11-22. Consultado o 2020-03-09. 
  38. "Hedy Lamarr, la inventora Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2015-11-30. Consultado o 2020-03-16. 
  39. "El ordenador que ayudó a ganar la II Guerra Mundial revive". El Huffington Post (en castelán). 2014-02-05. Consultado o 2020-03-16. 
  40. "Joan Clarke: la criptóloga que ayudó a descifrar (el) Enigma Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-07-13. Consultado o 2020-03-09. 
  41. "Quiénes fueron las misteriosas mujeres detrás del proyecto ENIAC". Infobae (en castelán). Consultado o 2020-03-16. 
  42. "Computadoras: las mujeres que programaron el ENIAC". www.astromia.com. Consultado o 2020-03-16. 
  43. "Copia arquivada". Arquivado dende o orixinal o 02 de xuño de 2020. Consultado o 18 de xaneiro de 2020. 
  44. "La matemática Grace Hopper y el (re)vuelo de la polilla Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2020-01-02. Consultado o 2020-03-16. 
  45. Sánchez, Cristina (2017-10-21). "Klara von Neumann: la programadora pionera que fue olvidada por la historia". elconfidencial.com (en castelán). Consultado o 2022-08-19. 
  46. 46,0 46,1 McFadden, Robert D. (2018-12-10). "Evelyn Berezin, 93, Dies; Built the First True Word Processor". The New York Times (en inglés). ISSN 0362-4331. Consultado o 2020-03-16. 
  47. "In pictures: The unsung women of technology". Arquivado dende o orixinal o 02 de abril de 2015. Consultado o 27 de marzo de 2015. 
  48. "Ann Zeilinger Caracristi, criptoanalista Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-02-01. Consultado o 2020-03-16. 
  49. "Evelyn Berezin Computer History Museum". web.archive.org. 2015-04-03. Archived from the original on 03 de abril de 2015. Consultado o 2020-03-16. 
  50. editor (2017-02-17). "Dame Stephanie "Steve" Shirley". UNSSC United Nations System Staff College (en inglés). Consultado o 2020-03-16. 
  51. 51,0 51,1 "Jean E. Sammet, informática Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2016-03-23. Consultado o 2020-03-16. 
  52. "«Fui la primera mujer programadora»". La Voz de Galicia (en castelán). 2016-05-13. Consultado o 2021-12-08. 
  53. "Mary Allen Wilkes: la pionera de la informática que quiso (y consiguió) ser abogada Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2018-11-08. Consultado o 2020-03-16. 
  54. "Computer Pioneers - Jean E. Sammet". history.computer.org. Consultado o 2020-03-16. 
  55. Gürer, Denise W. (1995-01-02). "Pioneering women in computer science". Communications of the ACM 38 (1): 45–54. ISSN 0001-0782. doi:10.1145/204865.204875. 
  56. Huberman, Barbara H. LiskovNombreBarbara LiskovNacimiento7 de noviembre de 1939Barbara Jane; California; Turing, Estados UnidosPremiosPremio. "Barbara Liskov - EcuRed". www.ecured.cu (en castelán). Consultado o 2020-03-16. 
  57. "Barbara Liskov, especialista en ciencias de la computación Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-11-07. Consultado o 2020-03-16. 
  58. "Margaret Hamilton: “La primera ingeniera de software” Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-06-07. Consultado o 2020-03-16. 
  59. "La enérgica Karen Spärck Jones (1935-2007) Vidas científicas". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-10-31. Consultado o 2020-03-16. 
  60. 60,0 60,1 "FANTA / OCIO Y CULTURA. MUJERES EN EL MUNDO DE LA INFORMÁTICA – CAROL SHAW". Arquivado dende o orixinal o 18 de maio de 2015. Consultado o 6 de mayo de 2015. 
  61. "Homenaje a la Video Computer System, más conocida como Atari 2600 y un poco de historia sobre el origen de las consolas y los microordenadores". Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2017. Consultado o 6 de mayo de 2015. 
  62. "Susan Kare, la diseñadora icono de los iconos. Breve historia de una larga carrera Experimenta" (en castelán). Consultado o 2020-03-16. 
  63. "Roberta Williams, madre de la aventura gráfica". MeriStation (en castelán). 2018-06-07. Consultado o 2020-03-16. 
  64. "Anita Borg, informática Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2016-01-17. Consultado o 2020-03-16. 
  65. Gilbert, Alorie ((8 de abril, 2003)). "Computer scientist Anita Borg dies". Consultado o 29 de marzo de 2011. 
  66. 66,0 66,1 66,2 66,3 "PERLMAN, Radia". forohistorico.coit.es. Consultado o 2020-03-17. 
  67. 67,0 67,1 "Frances Elizabeth Allen, informática Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2016-08-04. Consultado o 2020-03-17. 
  68. adminlfp (2019-08-02). "Shafi Goldwasser, la mente detras del ZKP de Monero y ZCash". Bit2Me Academy (en castelán). Consultado o 2020-03-16. 
  69. 69,0 69,1 69,2 "Shafi Goldwasser Simons Institute for the Theory of Computing". simons.berkeley.edu. Consultado o 2020-03-16. 
  70. 70,0 70,1 70,2 "Barbara Liskov, especialista en ciencias de la computación Efemérides". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-11-07. Consultado o 2020-03-16. 
  71. "Jude Milhon y los placeres del hackeo Ciencia y más". Mujeres con ciencia (en castelán). 2017-05-19. Consultado o 2020-03-16. 
  72. PeoplePill. "Sally Floyd: American computer scientist - Biography and Life". peoplepill.com (en inglés). Consultado o 2020-03-16. 
  73. "Xiaoyuan Tu". awards.acm.org (en inglés). Consultado o 2020-03-16. 
  74. "Formal Bio". www.dgp.toronto.edu. Arquivado dende o orixinal o 22 de abril de 2017. Consultado o 2020-03-16. 
  75. "A Toy With a Story" (en inglés). Consultado o 2020-03-17. 
  76. "Mary Lou Jepsen". Linkedin.com. Consultado o 5 de outubro de 2014. 
  77. "equipo_wikitic_wiki:inicio [WikinformáticA en Aragón]". hendrix-http.cps.unizar.es. Arquivado dende o orixinal o 17 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-17. 
  78. "IEEE Awards Faculty Awards EECS at UC Berkeley". www2.eecs.berkeley.edu. Consultado o 2020-03-17. 
  79. "Mulleres importantes nas T.I.C timeline.". Timetoast (en inglés). Consultado o 2020-03-17. 
  80. "Cast AR hands-on with Jeri Ellsworth at Maker Faire 2013 (update: video interview)". Engadget (en inglés). Consultado o 2020-03-17. 
  81. las 12:44, Por Stephanie Mlot 23 de Noviembre de 2016 a (2016-11-23). "Dos grandes pioneras de la tecnología recibieron Medallas Presidenciales de la Libertad". PCMag Latam (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 17 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-17. 
  82. Redacción (2019-04-11). "Katie Bouman, la mujer de 29 años detrás de la primera foto de un agujero negro". BBC News Mundo (en castelán). Consultado o 2020-03-17. 
  83. "Katie Bouman: una ingeniera de 29 años ha sido clave para fotografiar por primera vez un agujero negro". Consultado o 22 de abril de 2019. 
  84. Science Editor, Tom Whipple (2019-04-11). "First image of black hole revealed". The Times (en inglés). ISSN 0140-0460. Consultado o 2020-03-17. 
  85. "Eva Tardos IEEE Computer Society" (en inglés). Consultado o 2020-03-17. 
  86. noticias.universia.es. "Frances Allen, única mujer Premio Turing, acerca el mundo de la computación al público compostelano". Noticias Universia España (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 17 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  87. "Premio ACM Turing 2008: Barbara Liskov Supercomputación de consumo". Consultado o 2020-03-20. 
  88. "Goldwasser y Micali ganan el premio Turing". www.unocero.com (en castelán). 2013-03-17. Consultado o 2020-03-20. 
  89. "Conferencia de Bárbara Liskov, Premio Turing 2008". www.unocero.com (en castelán). 2015-02-17. Consultado o 2020-03-20. 
  90. "IEEE John von Neumann Medal Recipients". www.ieee.org. Consultado o 2020-03-20. 
  91. Staff, CACM. "Tardos to Receive von Neumann Medal". cacm.acm.org (en inglés). Consultado o 2020-03-20. 
  92. 92,0 92,1 "Forotech concede el I Premio Ada Byron a la lingüista y experta en TIC Montserrat Meya". www.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  93. 93,0 93,1 "Edición 2015". ingenieria.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 29 de xaneiro de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  94. "Fallo del Jurado del Premio Ada Byron: Deusto concede el Premio a Nuria Oliver, Ingeniera de Telecomunicaciones, doctora por el MIT y Directora Científica de Telefónica I+D". www.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  95. "La doctora en matemáticas aplicadas Regina Llopis Rivas gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga 2017". www.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  96. "La profesora en Tecnología electrónica María Ángeles Martín Prats gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga de la Universidad de Deusto". www.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 20 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  97. 97,0 97,1 "La investigadora en Robótica y profesora titular de la Universidad Carlos III de Madrid, Concepción Alicia Monje Micharet, gana el premio Ada Byron a la Mujer Tecnóloga de la Universidad de Deusto". www.deusto.es (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 02 de xuño de 2020. Consultado o 2020-03-20. 
  98. 98,0 98,1 P, S. "A galega Susana Ladra, recoñecida cun dos premios Ada Byron que concede a Universidade de Deusto". Código Cero - Diario Tecnolóxico de Galicia. Consultado o 2021-04-18. 
  99. "Premio Ada Byron colexio profesional de enxeñaría en informática de galicia". webcache.googleusercontent.com. Consultado o 2020-03-25. 
  100. "La ingeniera Luz Castro gana el premio Ada Byron". La Voz de Galicia (en castelán). 2012-10-18. Consultado o 2020-03-25. 
  101. "Noticias - CITIC Research". www.citic-research.org. Arquivado dende o orixinal o 02 de xuño de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  102. "Bertha Guijarro, premio Ada Byron do CPEIG". Faro de Vigo (en castelán). Consultado o 2020-03-25. 
  103. "Eva Dafonte, premio Ada Byron". Praza Pública. 2015-04-24. Consultado o 2020-03-25. 
  104. Redacción. "A catedrática Nieves Rodríguez Brisaboa, Premio Ada Byron 2016". Código Cero - Diario Tecnolóxico de Galicia. Consultado o 2020-03-25. 
  105. "María José Talavera recibirá el Premio Ada Byron del CPEIG Faite dixital". faitedixital.xunta.gal. Consultado o 2020-03-25. 
  106. "A enxeñeira Miriam Pena foi galardoada co premio Ada Byron informática". www.elcorreogallego.es. Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  107. "«Creamos modelos para predecir si un fármaco anticáncer funcionará o no»". La Voz de Galicia (en castelán). 2019-06-07. Consultado o 2020-03-25. 
  108. Galicia, Economía en. "El Premio Ada Byron del CPEIG será compartido". Economía en Galicia (en castelán). Consultado o 2022-06-19.
  109. "Relación de premiados Sociedad Científica Informática de España" (en castelán). Consultado o 2020-03-25. 
  110. "Arantza Illarramendi Echabe - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 01 de decembro de 2017. Consultado o 2020-03-25. 
  111. "Felisa Verdejo - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  112. "Asunción Gómez Pérez - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  113. "Nuria Oliver - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  114. "Elena Garcés - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  115. "María Pérez Ortiz - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  116. "Nieves Rodríguez Brisaboa - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  117. "Patricia Pons Tomás - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 
  118. "Aurora Ramírez Quesada - Premios Nacionales de Informática" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2020. Consultado o 2020-03-25. 

Véxase tamén editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar