Monarquía española

(Redirección desde «Monarquía Española»)
Os reis Católicos orixe da monarquía española
Isabel I de Castela Fernando II de Aragón

O termo monarquía española designa a organización política do Goberno e do Estado en España, e cuxa traxectoria vai desde a unión dinástica dos reinos peninsulares nos descendentes dos Reis Católicos, reformándose durante o novo réxime ata a actualidade en España, interrompida unicamente nos períodos da Primeira República (1873-1874), a Segunda República (1931-1939) e o réxime franquista (1936-1975)

Rendición de Boabdil ante os Reis Católicos.

Historia editar

Durante a Idade Media, os árabes conquistaran boa parte da Península Ibérica. A principios do século xv existían 3 grandes reinos que lograran expulsar aos musulmáns: Castela, Aragón e Navarra. O reino de Granada foi o último reduto musulmán na Península.

En 1469, Fernando de Aragón e Isabel de Castela contraeron matrimonio, unindo dinasticamente os dous reinos máis poderosos. Esta unión de forzas permitiu expulsar aos musulmáns de Granada e conquistar Navarra, para incorporar estes territorios á Coroa.

Considérase pois que a Monarquía española ten a súa orixe na unión persoal e dinástica entre Isabel I de Castela e Fernando II de Aragón, chamados Reis Católicos (Catholicos reges, et principes) polo papado desde o 4 de maio de 1493 en razón da expulsión da Península Ibérica do islam e o proxecto evanxelizador do Novo Mundo; e que procuraron levar unha política de acción común.

Consolidación editar

Xoana I de Castela, filla dos Reis Católicos, herdou a coroa de Castela ao morrer a súa nai, a raíña Isabel. O matrimonio de Xoana con Filipe o Fermoso fixo perigar a política que levaran os Reis Católicos, pero Filipe I morreu prematuramente, e o rei Fernando II de Aragón, pai de Xoana, inhabilitouna definitivamente e ocupouse da rexencia castelá ata a súa morte. Entón, Xoana herdou tamén o reino de Aragón, pero dada a súa incapacidade, o seu fillo Carlos autoproclamouse rei xunto coa súa nai nesta conxuntura, o cal foi aceptado polos reinos de España; e desta forma Carlos I consolidou a unión persoal de ambas as Coroas, sendo chamado rei Católico das Españas (Hispaniarum Rex Catholicus) polo papa León X na bula do 1 de abril de 1516.[1]

Filipe II, Príncipe de Asturias desde 1528,[2] accedeu ao trono por abdicación do seu pai, e usou en documentos e moedas a fórmula abreviada de rei das Españas e de Indias (Hispaniarum et Indiarum Rex),[3] e tras a Crise sucesoria en Portugal (1580) adquiriu tamén a titularidade da Coroa portuguesa.[4]

Cambio de réxime editar

A Monarquía española perde a súa condición monarquía absoluta, e adquire o seu carácter de monarquía parlamentaria coa transformación de España nun estado liberal.

Desde o ano 1833, co pretexto da cuestión dinástica, sucedéronse tres guerras civís en España que balizaron intermitentemente unha parte do século XIX, onde os constitucionalistas («cristinos», «alfonsinos») opuñan o seu ideario do «estado liberal» contra o «absolutismo» e «foralismo» dos carlistas. A cuestión dinástica iniciouse cando Fernando VII promulgou a Pragmática Sanción de 1830, que era á súa vez a publicación da Pragmática Sanción de 1789, co que se anularon as disposicións, que impedían o acceso ao trono das mulleres ata non esgotarse toda a descendencia masculina, de Filipe V.[5] Deste xeito, o irmán do rei Fernando VII, Carlos María Isidro foi relegado en favor da súa sobriña Isabel, filla do rei; e así, se Carlos María Isidro non tivo inconveniente en renunciar aos seus dereitos en 1830,[6] en 1833[7] os seus argumentos cambiaran, e cos seus partidarios («carlistas») iniciou a Primeira Guerra Carlista.

Isabel II finalmente foi proclamada raíña, pero a súa nai a rexente María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias que se aliñou cos liberais, con todo pretende o estatuto Real de 1834 o que deu lugar ao motín de La Granja (1836) e a volta ao período constitucional. Así o artigo 180 da Constitución de 1812 establecería o reinado lexítimo de Isabel II, e o artigo 50 da Constitución de 1837 e o artigo 49 de Constitución de 1845 indican que Isabel II era a lexítima raíña das Españas. Desde entón a lexitimidade da monarquía española foi vinculada coa Constitución de quenda (aínda que fose a posteriori).

O sentido patrimonial da unión baixo unha coroa de distintos reinos peninsulares desaparece tamén co período constitucional. O cambio non foi brusco, a denominación de Reino en singular data desde a Constitución de 1812 (non así o Estatuto de Baiona de 1808), pero o territorio denomínase en plural, Españas, na Constitución de 1812, de 1837 e 1845, coa excepción que xa aparece en singular nas dúas últimas. Pero na Constitución de 1869, coa afirmación da Nación española, o territorio pasou a denominarse en singular España, e así seguiu desde entón.

A monarquía como forma xurídica actual do estado editar

Artigo principal: Rei de España.
 
Actuais armas reais da dinastía Borbón
 
Árbore xenealóxica desde os primeiros reis cristiáns ata Xoán Carlos I.

A actual Constitución española de 1978 adopta como forma política do Estado español a monarquía parlamentaria, segundo aparece expresado no seu artigo 1.

No título II da mesma constitución figura o réxime regulador da Coroa, baixo este rótulo.

O actual réxime Monarquía en España reúne os caracteres típicos da forma de goberno de Monarquía parlamentaria, isto é:

  • A sucesión hereditaria dos membros da Familia Real na Xefatura do Estado, co título de Reis de España.
  • A xefatura do Estado corresponde ao Rei, o cal ten funcións cerimoniais e simbólicas, e non dirixe nin o poder lexislativo nin o executivo.
  • O poder executivo, o goberno, goza da confianza do Congreso dos Deputados (poder lexislativo).

Poderes do Rei na Constitución editar

Deben distinguirse dentro das súas funcións ou poderes:

De carácter simbólico e representativo editar

As de carácter simbólico e representativo, recaen no Rei como personificación da Coroa e son:

  • Xefe do Estado.
  • Símbolo da súa unidade e permanencia.
  • Árbitro e moderador do funcionamento regular das institucións.
  • Representación a nivel internacional.
Facultades efectivas editar
  • De carácter xeral
    • Mando supremo das Forzas armadas, atribúese directamente ao Rei, aínda que non pode exercerse sen referendo, parece que pode corresponder ao Rei, certa iniciativa
    • Exercer o dereito de graza con arranxo á lei, non podendo autorizar indultos xerais.
    • Patronazgo das Reais Academias.
  • O rei e o poder executivo
    • Propor o candidato a Presidente do Goberno, e no seu caso, nomealo, esta é a facultade constitucional que ten maior transcendencia política.
    • Nomear e separar aos membros do Goberno, a proposta do seu presidente.
    • Expedir os decretos acordados no Consello de Ministros e conferir os empregos civís e militares e conceder honras e distincións con arranxo ás leis.
    • Ser informado dos asuntos do Estado e presidir cando estime oportuno as sesións do Consello de Ministros sempre a petición do Presidente do Goberno.
  • En relación co poder lexislativo
    • Sancionar e promulgar as leis. Esta potestade do rei, constitúe un reflexo do poder lexislativo que noutros momentos encarnaba o rei. O rei non se pode negar, que dispón para iso de quince días.
    • Convocar e disolver as Cortes e convocar eleccións, segundo os termos previstos na Constitución. Esta prerrogativa precisa o referendo do Presidente do Congreso e noutro caso precisa a proposta do Presidente do Goberno.
    • Convocar referendo nos casos previstos na Constitución, mediante proposta do Presidente do Goberno.
  • Política internacional
    • Acreditar os embaixadores e outros representantes diplomáticos
    • Ao rei correspóndelle manifestar o consentimento do Estado para obrigarse internacionalmente por medios de tratados, de conformidade coa Constitución e as leis, é distinto o órgano ao que corresponde prestar o consentimento e o Rei, ao que corresponde manifestalo.
    • Ao rei correspóndelle previa autorización das Cortes Xerais declarar a guerra e facer a paz.

Algúns datos editar

Contando con datos desde Carlos I incluído:

  • A media de vida dos reis está ao redor dos 52/53 anos de idade.
  • A media de reinado aproxímase aos 29/30 anos, cifra que xa pasa Xoán Carlos I.
  • Os reinados máis longos corresponden a Filipe V (45 anos) e Filipe IV (44 anos).
  • Os reinados máis curtos corresponden a Lois I (menos dun ano) e Afonso XII (case 11).

Notas editar

  1. Na Embaixada de España ante a Santa Sé aínda se puxo en febreiro de 1977 unha lápida conmemorativa referíndose a Ioannes Carolus I como Hispaniae Cath. Rex [adaptación do trato histórico que os papas deran aos reis desde Carlos I: Hispaniarum Rex Catholicus]. As de data posterior suprimen o cualificativo de católico, de acordo coa constitución de 1978. [1][Ligazón morta]
  2. "A numeración dos Príncipes de Asturias" (PDF). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 07 de abril de 2010. Consultado o 25 de xullo de 2009. 
  3. Nome cuñado en moedas de catro reais da Casa de Moeda de Segovia desde 1588, lenda que se repite en moedas de oito reais cuñadas en Hispanoamérica. Véxase: La Cuestión de España a las puertas de siglo XXI Arquivado 03 de febreiro de 2012 en Wayback Machine.
  4. Hai que recalcar que os reis empregan o ordinal castelán ou aragonés máis elevado, así o pretendente carlista Xaime de Borbón e Borbón-Parma era Xaime III, non habendo ningún Xaime como rei de Castela.
  5. "Documents relating to the Spanish Succession". Arquivado dende o orixinal o 29 de maio de 2017. Consultado o 25 de xullo de 2009. 
  6. Gazeta de Madrid, 20 de maio de 1808, páx. 483 Arquivado 25 de marzo de 2009 en Wayback Machine. e 484 Arquivado 25 de marzo de 2009 en Wayback Machine.
  7. Economía no reinado de Isabel II[Ligazón morta]

Véxase tamén editar

Outros artigos editar

Ligazóns externas editar