María Xosé Queizán

María Xosé Queizán Vilas, nada en Vigo o 5 de febreiro de 1939, é unha escritora, catedrática de lingua e literatura galega, e figura relevante no movemento feminista na Península Ibérica.

María Xosé Queizán

Biografía
Nacemento	(es) María Xosé‏ Queizán Vilalonga de Soutomaior 5 de febreiro de 1939 (85 anos) San Xulián de Vigo, España
Datos persoais
País de nacionalidade	España
Educación	Universidade de Santiago de Compostela
Actividade
Ocupación	escritora , crítica literaria , activista polos dereitos das mulleres , novelista
Xénero artístico	Poesía, narrativa, ensaio e teatro
Lingua	Lingua castelá
Obra
Obras destacables (2007) Cólera (2018) Vivir a galope
Familia
Cónxuxe	Xosé Luís Méndez Ferrín (1962-1974)
Fillos	Cristal e Roi
Pai	José Queizán Hermida

Traxectoria

Comezou Filoloxía Hispánica no Colexio Universitario de Vigo e continuou na Subsección de Galego-Portugués na Facultade de Filoloxía de Santiago de Compostela; pertence á 1ª promoción de licenciados en Galego-Portugués (1978) moi ligados á figura de Ricardo Carballo Calero. Exerceu como profesora de Lingua Galega e Literatura en institutos de Vigo.

Comezou a súa carreira como escritora na súa adolescencia, escribindo artigos para o periódico vigués El Pueblo Gallego. Nos cincuenta participou en obras de teatro, chegando a crear en 1959 o "Teatro de Arte y Ensayo de la Asociación de la Prensa de Vigo", e a fundar e dirixir de 1967 a 1968 o "Teatro Popular Galego". O seu carácter emprendedor e o seu amor polo teatro levárona a desempeñar varios papeis a cargo de diversas organizacións, como directora da asociación feminista Feministas Independentes Galegas (FIGA), directora da galería de arte Roizara de Vigo, vicepresidenta do Consello Municipal da Muller do concello de Vigo e directora e organizadora do I encontro de Mujeres Poetas Peninsulares y de las Islas (1996).

O seu labor como escritora diversifícase en todos os xénero e estilos: novela, conto, ensaio, teatro e poesía; tamén é tradutora. Os seus ensaios feministas tratan temas tan controvertidos como a colonización sexual das mulleres, o cuestionamento da maternidade biolóxica e a reflexión sobre a escrita non androcéntrica.

Vida persoal

María Xosé Queizán Vilas con parte dos integrantes da 1ª promoción de Galego-Portugués da USC: Anxo González Guerra, Manuel Castelao, Luís Cambeiro Cives, Vitoria Ogando, Manuel Ferreiro Fernández, Tareixa Roca, María dos Anxos González Refoxo, Ramona Giráldez, María do Carme García Pereiro, Luís Gayoso Baqueiro, Carme Vázquez Castro, Manuel Figueiras Fernández, Francisco Salinas Portugal e César Morán.

Filla do avogado José Queizán Hermida e de Concepción Vilas García. En 1962 casou con Xosé Luís Méndez Ferrín, e tiveron unha filla e un fillo, Cristal (1964) e Roi (1968). Separáronse en 1974, e o matrimonio quedou anulado en 1989.

Labor literario

En 1977 publicou o ensaio A muller en Galicia ao que lle seguiría en 1980 Recuperemos as mans e, en 1998, Misoxinia e racismo na poesía de Pondal (Laiovento). Creou a revista Festa da Palabra Silenciada, feita só por mulleres, a cal coordina e dirixe dende 1983. En 1989 publicou unha obra de teatro, Antígona ou a forza do sangue, coa que quedou finalista do Premio Álvaro Cunqueiro. Outra obra de teatro, Non convén chorar máis, permanece inédita.^{[Cómpre referencia]} O seu primeiro poemario Metáfora da metáfora apareceu en 1991, seguido por Despertar das amantes en 1993 e Fóra de min en 1994. Como tradutora, figuran no seu haber pezas como: O caderno azul de Marguerite Yourcenar, e tamén contos de Karen Blixen, Emilia Pardo Bazán e Charlotte Perkins Gilman.

No outono de 2018 publicou en Xerais o libro de memorias Vivir a galope:

Por que escribo sobre min? Ha ser polo mesmo motivo que actúo, que falo, que me dedico ao oficio de escribir, por unha conciencia de ser un elo na calceta universal e estar obrigada, si obrigada, a actuar para non interromper o labor.

Obra

Narrativa

Amor de tango, de María Xosé Queizán, esta incluído na Biblioteca Galega 120.

• A orella no buraco (1965) -2ª ed. 1984-. Galaxia. Colección Illa Nova. ISBN 978-84-7154-475-9. Unha novela innovadora, que trasladou en 1965 á narrativa galega os postulados modernos do Nouveau Roman francés. É unha novela obxectalista.
• Amantia (1984). Xerais. 240 páxs. ISBN 978-8475071633. É unha novela histórica que se desenvolve na Galicia do século IV, con Prisciliano e o círculo de mulleres ilustradas pola poesía decadente e vangardista dos poetas romanos do Baixo Imperio.
• A semellanza (1988) -2ª ed.1995). Sotelo Blanco. ISBN 978-8478241286. Con esta novela Queizán contribuíu ao debate sobre a relación sexo/xénero desde o punto de vista da psicanálise. Foi traducida ao inglés.
• Amor de tango (1992) -8ª ed. 2007-. Xerais. 192 páxs. ISBN 978-84-9782-593-1. ePub: ISBN 978-84-9121-012-2. A novela reconstrúe o Vigo da república e da represión franquista, das mulleres que durante os esperanzados anos 20 e 30 foron rapazas activas, ilusionadas e decididas a descubrir o mundo, das traballadoras que espertaron á vida no Vigo de preguerra, das obreiras das fábricas de sardiñas. Edición renovada en 2023, ISBN 978-84-1110-255-1, 192 páxs., ePub: ISBN 978-84-9121-012-2.
• O solpor da cupletista (1995). Nigra. Xerais (2013). 120 páxs. ISBN 978-84-9914-568-6. Focaliza a acción nun momento final da vida da Bela Otero. Á novela curta, engádese un ensaio de investigación titulado Carolina Otero, a liberdade arrogante.
• Ten o seu punto a fresca rosa (2000). Xerais. Edición ePub 2013: ISBN 978-84-9914-615-7. A novela está construída como un gran friso do Vigo dos anos setenta e oitenta, no que se entrecruzan as historias de tres mulleres. Son personalidades de distintas idades, condicións socioeconómicas e de diversas sexualidades.
• ¡Sentinela, alerta! (2002) -reed. 2015)-. Xerais. 128 páxs. ISBN 978-8499148311. O espazo da prisión nos tempos da ditadura unifica unha atmosfera desacougante onde a violencia, a crueldade, a corrupción, a desolación, devoran a dignidade dos seres humanos. Novela de narrativa carceraria.
• Meu pai vaite matar (2011). Xerais. 304 páxs. ISBN 978-84-9914-300-2. Segundo a editora: "é unha novela que esculca dende unha ollada antipatriarcal e racionalista os segredos máis ocultos dunha familia. Unha novela de intriga, aventura e viaxes na que se abordan as principais preocupacións dunha autora fundamental do pensamento feminista galego".
• A boneca de Blanco Amor (2014). Galaxia. 160 páxs. ISBN 978-84-9865-571-1. Segundo Ramón Nicolás, na novela: "ofrece unha proposta narrativa heteroxéna con trazos novelescos, mais tamén ensaísticos, sobre Chile e a boneca de porcelana que Blanco Amor situou n´A esmorga".
• Son noxento (2015). Xerais. 112 páxs. ISBN 978-84-9914-824-3. ePub: ISBN 978-84-9914-830-4. Da novela di a editora: "Ademais de abordar a crítica social ... é unha novela presidida polo humor... unha historia que nos mantén expectantes, elaborada a través dun monólogo interior". E Ramón Nicolás comenta: "María Xosé Queizán, na súa última novela, aperta as caravillas a asuntos tabús ou case ignorados na narrativa galega, procurando unha resposta activa a quen se achegue a estas páxinas".

Ensaio

• A muller en Galicia (1977), Ediciós do Castro. 99 páxs.
• Recuperemos as mans (1980). Edicións do Cerne. 148 páxs.
• A muller galega no ensino. A muller e a cultura (1981). Ministerio de Cultura.
• Evidencias (1989). Xerais.
• Concepción Arenal (1993). Concello de Vigo. Concellería de Educación e Universidade.
• Escrita da certeza. Por un feminismo optimista (1995). Espiral Maior.
• Misoxinia e racismo na poesía de Pondal (1998). Laiovento.
• Racionalismo político e literario. Conciliar as Ciencias e as Humanidades (2004). Xerais.
• Anti natura (2008). Xerais.
• Mary Wollstonecraft Shelley e a súa criatura artificial (2011). Xerais.
• Emilia Pardo Bazán. Unha nena seducida polos libros (2014). Xerais.
• Rosalía de Castro e o poder sexual (2017). Xerais.
• Vivir a galope (2018). Xerais. ISBN 978-84-9121-453-3. 808 páxs.
• Despoxos e vísceras ilustres (2020). Xerais. 264 páxs. ISBN 978-84-9121-637-7. ePubl: ISBN 978-84-9121-621-6.

  

  Presentación de Vivir a galope na Libraría Paz de Pontevedra o 17/02/2019 con Llerena Perozo Porteiro

Poesía

• Metáfora da metáfora (1991). Espiral Maior. 106 páxs. ISBN 978-8440493941. Reeditada en 2024, ISBN 978-84-1110-500-2, ePub: ISBN 978-84-1110-510-1.
• Despertar das amantes (1993). Espiral Maior. ISBN 978-8488137142.
• Fora de min (1994). Sons Galiza.
• Catro poemas a Rosalía (1997). Fundación Rosalía de Castro.
• Non o abras como unha flor: poesía reunida 1980-2004 (2004). Xerais. 380 páxs. ISBN 84-9782-181-5.
• Cólera (2007). Xerais. 64 páxs. ISBN 978-84-9782-612-9.
• Lesbiar (2015). Asociación Nós Mesmas. Vigo.

Literatura infanto-xuvenil

• O segredo da pedra figueira (1986), Tintimán. Ilustracións de Marifé Quesada. 4ª ed. en Xerais, Colección Xabarín (1992) e en Xerais, Fóra de Xogo (2ª 2011). 120 páxs. ISBN 978-84-9914-214-2. Na novela Queizán recrea simbolicamente a procura da liberdade e reivindica o protagonismo e potencialidades femininas.

Teatro

• Parados (inédita) (1989).
• Non convén chorar máis (Inédita).
• Antígona, a forza do sangue (1989). Xerais. Finalista do Premio Álvaro Cunqueiro 1989.
• Antígona. A cartuxeira. Neuras (2008). Galaxia.
• Clara Campoamor e a defensa do voto feminino (inédita). Lectura dramatizada
• Ritos de sangue (2012). RTG, 72. Textos/69. A.C. Entre Bambalinas

Guión cinematográfico

• Con hoxe e con mañá, 1877. Guión. Premio concurso da Organización Nós. Inédito.
• Prisciliano, 1984. Guión. Gañadora do premio Xunta de Galicia. Inédito.

Tradución

• Conto azul, de Marguerite Yourcenar (1997). Laiovento.
• Fenda, locura e morte, de Karen Blixen, Charlotte Perkins Gilman e Emilia Pardo Bazán (1999). Xerais.
• Ana, soror, de Marguerite Yourcenar (2002). Xerais.

Obras colectivas

• IX Festival da Poesia no Condado. Escolma Poética, 1989, S. C. D. Condado. Poesía.
• Contos eróticos / Elas, 1990, Xerais. Relato.
• XIII Festival da Poesia no Condado, 1993, S. C. D. Condado. Poesía.
• XV Festival da Poesia no Condado, 1995, S. C. D. Condado. Poesía.
• Desde mil novecentos trinta e seis: homenaxe da poesía e da plástica galega aos que loitaron pola liberdade, 1995, Ediciós do Castro. Poesía.
• Berra liberdade (Escritores galegos por Amnistía Internacional), 1996, Galaxia. Relato.
• Construír a paz, 1996, Xerais. Ensaio.
• Unha liña no ceo (58 narradores galegos 1979-1996), 1996, Xerais. Relato.
• Daquelas que cantan. Rosalía na palabra de once escritoras galegas, 1997, Padroádego Rosalía de Castro. Poesía.
• Clásicos e modernos, 2000, Universidade da Coruña.
• Poetas e Narradores nas súas voces. I, 2001, Consello da Cultura Galega.
• A homosexualidade a debate, 2002, Xerais. Ensaio.
• Narradio. 56 historias no ar, 2003, Xerais. Relato.
• Negra sombra. Intervención poética contra a marea negra, 2003, Espiral Maior. Poesía.
• Xela Arias, quedas en nós, 2004, Xerais.
• Amor en feminino: antoloxía das poetas galegas de Rosalía á Xeración dos 80, 2006, Baía Edicións. Edición de Maximino Cacheiro Varela.
• Contos de colonias escolares, belas adormecidas, atentados e tiburóns (2006). Xosé Manuel Martínez Oca et al. Xunta de Galicia. Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural. Conto: A bela adormecida na devesa.
• Cartafol poético para Alexandre Bóveda, 2006, Espiral Maior. Poesía.
• Educación e Paz III. Literatura galega pola Paz, 2008, Xerais.
• Erato bajo la piel del deseo, 2010, Sial Ediciones.
• Banqueiros, 2012, Laiovento.
• De Cantares Hoxe. Os Cantares Gallegos de Rosalía de Castro no século XXI, 2015, Fundación Rosalía de Castro/Radio Galega.
• Os aforismos do riso futurista, 2016, Xerais.

Premios e recoñecementos

Recollendo o Premio de Igualdade Ernestina Otero en Vigo de mans da concelleira Uxía Blanco.

• Finalista do Premio Álvaro Cunqueiro en 1989 con Antígona, a forza do sangue.
• Premio da Xunta de Galicia polo guión de cine Prisciliano.
• Foi nomeada socia de honra da AELG no 1998.
• En 1998 inaugurouse en Vigo o Parque da escritora María Xosé Queizán.
• Premio Voz da Liberdade no 2011, outorgado polo PEN Clube de Galicia.
• Premio Irmandade do Libro da Federación de Libreiros de Galicia no 2013, pola súa traxectoria.
• Premio Lois Peña Novo no 2018.
• Recoñecemento do feminismo galego en 2018.
• Premio Otero Pedrayo no 2018
• Novembro de 2017: escultura de Juan Salgueiro no parque que leva o seu nome en Vigo.
• Premio de Igualdade Ernestina Otero en 2019 do Consello Municipal da Muller e a Concellería de Igualdade do Concello de Vigo.
• Premio na Gala do Libro Galego 2019 da Federación de Librarías de Galicia.
• Premio Laxeiro 2024.

Véxase tamén

Bibliografía

• Blanco García, Carmen (1988). "Literatura infantil e xuvenil" (PDF). Festa da Palabra Silenciada (FIGA) (5): 5–24. ISSN 1139-4854. 
• Para unha poética feminista: homenaxe a María Xosé Queizán (2011). Xerais. Coordinada por Camiño Noia Campos e Manuel Forcadela. 320 paxs. ISBN 978-8499142326.

Ligazóns externas

• María Xosé Queizán na Biblioteca Virtual Galega.
• Blog persoal
• Entrevista de Literatura Galega do S.XX do alumnado do IES Manuel García Barros
• M. Obelleiro. "O que non é lingua galega é o que falamos agora, que é crioulo" Sermos Galiza, 26/8/2018.